Verzameld werk. Deel 4. Bewolkt bestaan

[p. 321]

30

Drie maanden later reisde Van Mandere naar Holland. Hij dacht voortdurend over de wonderbaarlijkheden van de aardse liefde. De liefde, zo mijmerde hij met een glimlach om de lippen, kent drie fasen. Eerst geniet men van elkaars lichaam op een kamer waar de zon nooit ondergaat, hoewel daar ook de intimiteit van de nacht heerst. Dan komt de periode van de verzadiging, men staat 's avonds hoofd aan hoofd aan het geopende venster, men wandelt door 't bos van Fontainebleau, men roeit langzaam over de spiegelgladde vijvers van Versailles. Totdat men opeens weer tot de werkelijkheid terugkeert. Dan blijkt men intussen elkaar reeds tal van ontboezemingen te hebben gedaan. Hij had aan Carlota bekend dat zij de eerste keer, voor zover hij wist tenminste, maar een betrekkelijk geringe indruk op hem had gemaakt. Toch moest dit natuurlijk anders zijn, want dat hij de daaropvolgende dagen uitsluitend de terrassen van de Champs Elysées had bezocht, bracht hij in verband met de toevallig tot hem in het Café de la Paix doorgedrongen woorden, dat zij in een zijstraat van de Champs Elysées woonde. Carlota van haar kant had hem verteld, dat hij zowel iets van Oscar, met diens sombere ernst, als van de gentlemanlike Arturo Valdés had. Felix had verder bekend, dat zij hem dadelijk ook aan iemand had herinnerd, maar hij had die iemand niet thuis kunnen brengen; bij hun tweede ontmoeting evenwel had hij onmiddellijk geweten dat het de Madonna was geweest, die hem had gewaarschuwd terug te treden toen hij de beslissende schrede van het subdiaconaat wilde doen; de Madonna had evenwel niet de vriendelijke uitdrukking van Carlota, integendeel, een harde Byzantijnse uitdrukking. Carlota van haar kant vertelde, dat zij vóór dezen eigenlijk nooit van iemand had gehouden. Haar verhouding tot Oscar was iets geheel anders dan liefde geweest. Haar hele leven lang had zij moeite aangewend om de señorita Campbell in haar, het meisje van goeden huize, te overwinnen; zij wilde niet zijn señorita

[p. 322]

Campbell, maar eenvoudig de vrouw of liever nog de mens Carlota. Vandaar die voorkeur die zij had gehad niet alleen voor Oscar, maar eigenlijk ook voor Chamloup. Het was haar of Oscar zowel als Chamloup de señorita in haar zouden vernietigen, waarna Carlota een kans zou krijgen om te bestaan. Felix had beaamd dat de grote strijd van de werkelijk waarachtigen van vandaag was om de mens in zich te doen ontwaken. Daarom had hij ook Ferdinand zo bewonderd om zijn verering van de vriendschap, al had Ferdinand er zelf niet volledig naar gehandeld. Carlota spoorde hem dan ook ten zeerste aan naar Holland te gaan en ervoor te zorgen dat de plannen voor het tijdschrift werkelijkheid zouden worden. Daarom zat hij dan ook hier in de trein, met een glimlach op de lippen...

In Holland bleek dat de plannen voor het tijdschrift reeds in een vergevorderd stadium verkeerden. Ferdinand was in high spirits; hij had kans gezien een flat te huren een paar huizen verder dan waar hij vóór zijn vertrek naar Curaçao had gewoond in de Beethovenstraat; door eendere indeling en meubilering, waarvoor hij inmiddels had zorg gedragen, leek het Curaçaose intermezzo slechts een tijdelijke onderbreking te zijn geweest van zijn vroegere plannen.

Hij kwam terug op het laatste gesprek dat hij met Van Mandere in Parijs had gehad. Hij gaf onmiddellijk toe dat in de diepste menselijke belevenis wanhoop en hoop met elkaar verenigd zijn. Maar men moest niet alleen de allerdiepste belevenissen najagen. Men moest eenvoudig zijn dichtstbijzijnde plicht doen. En in een tijd waarin de mensen tot haat werden opgezweept, was de naastbijzijnde plicht de mensen te herinneren aan de onvergankelijke waarden van de vriendschap. Zij zouden dan ook de inhoud van het tijdschrift niet beperken tot de belevenis van de vriendschap, maar haar wel op de voorgrond stellen. Of Van Mandere op die voorwaarde zou willen meewerken? Zij zouden spoedig met het eerste nummer in zee gaan. Zij zouden niet wachten tot de politieke deskundigen waren gevonden, die wel zouden opduiken wanneer het tijdschrift eenmaal bestond. Wel moest Ferdinand toegeven dat hij voorlopig met Wanda nog niet volledig succes had gehad. Zij logeerde nog steeds bij haar familie in Nijmegen en er scheen ook iets gaande te zijn tussen haar en Hugo Steensma, die blijkbaar grootse plannen smeedde om een praktijk in Amsterdam-Zuid over

[p. 323]

te nemen. ‘Ongelukkig in de liefde, maar gelukkig in zaken’; als men het tijdschrift tenminste tot de zaken wilde rekenen. Wintsant, Geveke en Karstens bleken, na een paar dagen verblijf bij De Retz in Oss, onverwacht in hun voordeel te zijn veranderd. Karstens weigerde zelfs categorisch zitting te nemen in de redactie, omdat hij meende dat dit bepaalde eigenschappen bij hem wakker riep, waarvoor hij niet kon instaan. Wintsant en Geveke waren erin opgenomen, omdat er onder de vriendschappelijke verhoudingen die thans heersten, geen reden was hen erbuiten te houden. Van Sloters had men helaas nogmaals een afwijzend antwoord ontvangen met de mededeling, dat hij zich met literatuur niet langer ophield, trouwens ook niet met politiek of wetenschap; wat hij precies wilde kon hij nog niet zeggen.

Van Mandere had zeker De Retz in Oss opgezocht als hij niet plotseling door de droom was verontrust die hem ertoe bracht zijn verblijf in Holland af te breken en weer naar Parijs terug te keren. In de droom zag hij het gezicht van Carlota, dat met griezelig toegespitste lippen zijn oren naderde en hem toefluisterde: ‘Kom gauw terug naar Parijs, anders gebeurt er iets vreselijks, iets wat wij geen van beiden te boven komen.’ In de trein die hem naar de geliefde terugvoerde was echter weer de glimlach op zijn lippen teruggekeerd. De vriendschap was inderdaad het enige dat overbleef in dit leven, waaruit God was vervluchtigd. Spiegel en Venster... Spiegel, waarin men zichzelf geniet... Venster, waardoor men uitziet naar het verschiet, waar de andere werelden als bloemen openbloeien... De vriendschap had vele vormen. Zij was de bewondering voor de natuur, wanneer wij ons eigen maaksel terugvinden in de fijne nerventekening van een lenteblad, dat wij eerbiedig met de hand betasten. Zij liet zich gelden in de kameraadschap, wanneer wij de strijd voor onszelf en de anderen aanbonden. Maar het lieflijkst liet zij zich gelden in de omhelzing, waarin de man zichzelf en de geliefde geniet. Opeens onderbrak hij zijn mijmerij: zijn leven was tot nu toe te zeer zwevend geweest. Hij moest zich vestigen, een vast punt vinden. Hij zou over dit alles met Carlota in den brede spreken. Zou hij leraar worden tenslotte, zoals zijn vader had aangeraden, of zou hij journalist worden, bij voorbeeld correspondent in Parijs? Het zou allemaal zijn moeilijkheden opleveren, maar in ieder geval wachtte hem de heerlijkste toekomst.

[p. 324]

Bij zijn aankomst in Parijs had hij een taxi willen nemen om zich naar de flat van Carlota te begeven, die hij de laatste tijd zijn ‘huis’ noemde, toen hij op het plein voor het station door Sloters werd aangehouden. Een gevoel van wrevel dat hem beving, werd door zijn medelijden overwonnen: Sloters zag er vreselijk vereenzaamd uit. Felix begreep bovendien dat Carlota, die van zijn aankomst niet wist, zeker niet thuis zou zijn. Daarom nam hij ook het aanbod van Sloters aan om met hem te dineren in een klein restaurant aan de Boulevard Madeleine, dat volgens Sloters zeer goedkoop was, al werd het ook door kieskeurige tandartsen en Amerikaanse journalisten gefrequenteerd. Aan de ingang bevond zich een bar, waar een drukke menigte zich verdrong: dan volgde, een trede hoger, een eetlokaal, en weer een paar treden hoger nog een kleine ruimte waar werd geserveerd. Geheel achterin hadden zij plaats genomen. Van Mandere had hem gevraagd of hij de literatuur er geheel aan gegeven had en had getracht zich op het antwoord van de ander te concentreren, hoewel hij telkens terugdacht aan het ogenblik dat hij straks Carlota weer zou ontmoeten. Sloters praatte maar door, maar Van Mandere bemerkte wel dat hij alle moeite deed het belangrijkste te verzwijgen. Pas toen zij opgelopen waren tot aan de Place de la Concorde, waar het nog vrij licht was in de beginnende zomer, had Sloters er plotseling op aangedrongen dat Van Mandere eerst nog met hem een kop koffie zou drinken in het restaurant Wéber. Daar voor Wéber was het dat Sloters hem zijn leven in Amerika had verteld; over zijn moeilijkheden eerst, dan over zijn ontmoeting met Jenkins en vervolgens over de mensen die allemaal naar Chihuahua terug wilden. Na het verhaal hadden zij nog even uitbundig gelachen om een of andere flauwe opmerking die een van beiden had gemaakt. Maar plotseling had Sloters hem strak aankijkend gezegd: ‘Ik zal alle zeeën bevaren, alle landen doorreizen om haar terug te vinden. Geloof je dat ik haar terug zal vinden?’ Er had een verschrikkelijke angst geklonken in de woorden waarmee Sloters de vraag had gesteld. De angst was op Felix teruggeslagen, hij werd plotseling bevangen door dezelfde angst, die hem naar Parijs had teruggedreven. Vrij abrupt had hij afscheid genomen, nadat hij Sloters de verzekering had gegeven dat hij Concha zeker zou terugvinden. Ook ditmaal stemde hem het wiegelen in de voortsuizende wagen tot rust, want in de metro maakte zijn

[p. 325]

angst plaats voor een behaaglijk gevoel, dat tot zaligheid aanzwol. Uit het gelaat van Sloters riep zijn geest weer het beeld op van de man en de vrouw die elkaar omhelsden in de behandelkamer, te midden van spuwbakken en instrumentenkasten, terwijl het blauwe licht van de neonreclame aan- en uitging alsof zij zich bevonden in de naaste omgeving van een groot vuur, dat afwisselend hoog oplaaide en weer uitflakkerde. In zijn verbeelding waren de man en de vrouw niemand anders dan Carlota en Felix. Toen hij eenmaal op straat was keerde de angst weer terug; hij haastte zich de Rue des Acacias in en moest zich bedwingen om rustig de trappen op te lopen. Toen hij de deur van de flat had geopend, bleek er een onheilspellende stilte te heersen. Het was een kleine flat, met een hall waarop drie kamers uitkwamen: een werkkamer, waar zij plachten te lezen of te schrijven, en, haaks daarop, twee kamers tegenover elkaar, de slaapkamer en een woonkamer, alles in eenvoudige, half moderne, half ouderwetse stijl gemeubileerd. Felix had even in de woonkamer gestaan, gedachteloos; toen had hij zich snel bewogen naar de werkkamer en de keuken, waar de voorwerpen hem als verrast aankeken. Pas toen hij de drempel van de slaapkamer had overschreden, begreep hij dat het droomgezicht in Amsterdam een vreselijke waarheid had voorspeld.

Naast het bed waar de dode lag uitgestrekt, stond een klein tafeltje. Daarop stond, tegen een kleine vaas met verlepte lelietjesvan-dalen aan, het portret van Oscar, met zijn zwaarmoedige uitdrukking, en naast het portret de tube waaruit de jonge vrouw de dodelijke pastilles moest hebben genomen. Felix zette zich op het tafeltje neer, voorzichtig, opdat de vaas en het portret niet zouden omvallen. Hij wilde zich vooroverbuigen en de dode een kus op het voorhoofd drukken, toen hij, door een vreselijke schrik bevangen, terugdeinsde. Deze vrouw had hem nooit toebehoord. Zij had Oscar evenmin toebehoord, maar Oscar en zij waren zoveel geweest als lichaam en ziel, die elkaar zochten, maar elkaar niet konden vinden. Niettemin bleef hij daar zitten, wachtend op het ogenblik dat hij met een laatste kus van de dode zou kunnen afscheid nemen. Zij was tenslotte geweest de vrouw in wie de aardse vreugde zich aan hem had geopenbaard. Hij wist nu, dat hij zich uit de wereld zou terugtrekken en verder in de abdij zijn leven zou slijten. De stilte zoemde om de dode en de wachtende heen.