De Nederlandse volksboeken

Meliadus, Ridder met het Kruyce

Titelbeschrijving:

DE HISTORIE VAN || DEN || RIDDER || MET HET || KRUYCE, || GENAEMT PRINS MELIADUS | DEN EENIG- || GEBOREN ZOON VAN DEN KEYZER MAXIMILIAEN UIT || DUYTSLAND. || HEEL WONDERLYK EN VERMAKELYK OM TE LEZEN. || [Houtsnede: God de Vader, vissen, dieren en vogels bij de schepping] || T'ANTWERPEN, GEDRUKT || [lijn] || VOOR ABRAHAM CORNELIS, BOEKVERKOOPER | AEN DEN OVERTOOM || 1765. ||

(Leiden Mij Ndl. Lett. - een druk ibid., 1769 te 's Gravenhage KB) kl. 4^o.

[p. 226]

Tekstuitgave:

Geen herdruk.

Literatuur:

Brunet, III, kol. 1587-1588.

Dela Montagne V.A., Schoolboeken te Antwerpen in de 17^e eeuw, in TBB, V (1907), (pp. 1-35), pp. 4-6, met vermelding van Ndl. 4^o-druk, s.d., Amsterdam, Michiel de Groot en de Franse 4^o-druk 1534, Lyon, Pierre de Saincte-Lucie.

Nieuwenhuyzen J.J., Meliadus, de Ridder met het Kruis. Een Nederlandsche Volks-Roman, in Algem. Konst- en Letterbode, I (1839), p. 237 sqq.

Schotel, Vad. Volksb., II, pp. 79-83.

Deze prozaroman bestond zeker reeds in het begin der XVII^e eeuw: zie o.m. Antwerpse lijst van toegelaten boeken Malderus (30 Juli 1619) (cfr over die lijsten dl. II, Hoofdstuk III, b). In de boekeninventaris van Dirck Jansz (1608) staat: ‘18. een hijstorie vanden prinse Melyander, genaemt den redder met het cruyse’ (cfr Kruyskamp, Ndl. Volksb., p. 46).

De ‘Voor-Reeden van den Overzetter, waar in kortelyk verklaard zyn de principaelste stukken, begreepen in dit tegenwoordige Boek’ begint als volgt: ‘Aenmerkende dat Salomon zeid dat het geen nuttigheid en is, eenen Schat te verbergen onder de Aarde, daar niemand van verbeterd en is, nog wetenschap te hebben en niet te laten blyken; maar dat 't een lieffelyk ding is, Oude Geschiedenissen in 't ligt te brengen, en den onwetende te kennen te geven: Zoo hebbe ik dit Boek overgezet uit het Fransch in onze gemeene Nederduytsche Spraake; het welke behelst...’ en dan volgt de korte inhoud (fol. A1 v^o). Merkwaardig is het slot, waar, tegen alle gewoonte in, de vertaler zijn naam vermeldt: ‘...ook niet vergetende alle de geene die dit tegenwoordige Boek sullen Lesen ofte hooren Lesen | Aen dewelke ik Barend Barentsz. van der nieuwer Bruggen | oversetter deses Boeks | ootmoedelyk bidde hem te willen verexcuseren van syn ignorantie. EYNDE.’ (fol. M4 v^o).

M.i. is er geen reden aan te nemen dat deze prozaroman reeds vóór 1540 in het Nederlands werd bewerkt; hij zal met Jan van Parijs en Valentyn en Ourson tot de jongere XVI^e-eeuwse vertalingen behoren.

Van het Frans volksboek geeft Brunet als oudste editie, in-4^o: 15 Juni 1534, Lyon, Pierre de Sainct-Lucie. Er bestaat ook een Spaans volksboek dat echter de volgende titel draagt: Invencible caballero Lepolemo, llamado el caballero de la Cruz, hijo del emperador de Alemania (1525) (cfr G. Ticknor, Histoire de la littérature espagnole, traduite... par J.G. Magnabal, II, Paris, 1864, p. 224: deze vermoedt zelfs een Antwerpse editie!).