|
| |
| |
| |
Niet weten wat voor uwen tyd gebeurde, is altyd kind zyn. Cic.
| |
| |
| |
Voorrede.
Met Philip-den-Goede begint eigentlyk de Burgondische heerschappy, niet slechts in de onderscheidene vorstendommen van het oude Neder-Lotharingen, maer zelfs in het graefschap Vlaenderen. Philips vader en grootvader hadden zich eerder bemoeid met de zaken van Frankryk, dan met die hunner eigene erflanden. Al hunne werkzaemheid was besteed geweest aen het uitvoeren van eerzuchtige plannen en het bovenhouden hunner staetsparty, tot dat de moord van Jan-den-Onversaegde, door den Dolfyn gepleegd, op eens de burgondische magt knakte, en Jans zoon in de noodzakelykheid stelde de belangen van zyn stamhuis door andere middelen te handhaven. Daer vond Philip steun genoeg
| |
| |
toe by zynen adel en onderdanen; want, behalve het ryke en moedig Vlaenderen, erfde hy nog van zyn' voorganger de beide Burgondiën, het graefschap van Artois, naest dat van Charolais, waer hy reeds den titel van voerde, en twee aenzienlyke heerlykheden, Mechelen en Salins. Daerby is tevens op te merken dat de nieuwe hertog, in deze zyne onderscheidene Staten, niet een dier vermogende leenmannen aentrof, welke tegen hem opgewassen waren en die hy moest ontzien, gelyk men er velen telde zoo in Frankryk als in Duitschland en elders.
Philip ware dan, van het begin zyner regeering af, een der magtigste vorsten van gansch Europa geweest, hadde het niet ontdaen de overmoed der Vlamingen, doch vooral de onwil van twee volkryke steden, Gent en Brugge. Beide, even bloeijend door koophandel en nyverheid, en even brooddronken in den voorspoed, hadden, sedert ruim eene eeuw, aen den landheer zelden of nooit meer
| |
| |
volkomen gehoorzaemd, maer, nu eens met reden, dan weêr uit enkelen wrevel, de graven gedwarsboomd, en ja de wapens tegen hen opgevat om, 't zy wettiglyk verworven, 't zy aengematigde of afgeperste regten en privilegiën voor te staen: en veelal had de vorst, in 't eind, voor de burgeryen moeten onderdoen. Indien deze waren bestierd geweest door lieden uit de hoogere klassen der maetschappy, de meeste twisten en geschillen zouden wysselyk voorgekomen, of door wederzydsche inschikkelykheid geslecht zyn geworden; maer in 't algemeen waren de middeleeuwsche steden volstrekt overheerscht door de ambachtslieden die, van nederige afkomst, weinig verlicht en nog minder beschaefd, geenen lust schenen te hebben dan in geworstel en krakeel, het zy onder elkander, het zy tegen de vorstelyke ambtenaren of tegen den vorst zelf.
Het was, onder dat opzigt, in Vlaenderen, by den aenvang van Philips bestier, even zoo erg gesteld als onder de regeering zyns vaders,
| |
| |
behalve dat, gedurende de laetste jaren, de algemeene welvaert nog merkelyke vorderingen had gemaekt, en Jans opvolger dus voorzien kon nog meerderen wederstand te zullen ontmoeten, telkens dat hy aen zyne steden iets te gebieden of van haer iets te vragen zou hebben. Maer eer het zoo ver kwam, had de vorst reeds aenzienlyke Staten bygewonnen en zyne magt bykans verdubbeld. In 1421 kocht hy Namen en trad daer in bezit van acht jaren later. In 1430 erfde hy de hertogdommen van Brabant en Limburg, waer hy, in 1433, nog het graefschap Henegau byvoegde naest die van Holland en Zeeland. Aldus meester geworden van nagenoeg heel Neder-Lotharingen, mogt hy rekenen op den bystand van ontelbare nieuwe leenmannen en edellieden die, van hunnen eigen kant, niet overal zeer bevriend met de stedelingen dier verschillende landen, den vorst hunnen dienst niet zouden weigeren tegen de woelzieke Bruggelingen of Gentenaers.
| |
| |
Indien dan, aen de eene zyde, beide deze steden tot eenen hoogen trap van vermogen waren geklommen, zy kregen, aen de andere zyde, voortaen te doen met eenen landheer die ongelyk sterker was dan alle zyne voorgangers; en het zoo dikwerf hernieuwde pleit tusschen den graef van Vlaenderen en diens onderdanen, moest op den duer, byna noodwendiglyk, tegen deze laetsten uitgewezen worden, zoo als het inderdaed gebeurd is.
De regeering van hertog Philip-den-Goede laet zich, als van zelf, afdeelen in dry tydvakken. Het eerste gaet in met zyne aenkomst, en loopt tot het jaer 1435, alswanneer hy vrede maekt met den ombrenger zyns vaders. Het zyn zestien jaren van wraekoefening tegen den Dolfyn van Frankryk, intusschen koning geworden, onder den naem van Karel VII.
Het tweede tydvak begint in 1435, en gaet tot 1453. Dit wordt doorgebragt in worsteling met Engeland en met de Vlamingen die, gebruik makende van 's vorsten beslommerin- | |
| |
gen, het juk der gehoorzaemheid afwerpen, en zich overgeven aen de grootste buitensporigheden. Zy worden onderworpen in 1453.
Daer begint het derde tydvak, staende hetwelk de hertog aenhoudend te kampen heeft met de kwaedwilligheid van Lodewyk XI die, zoo van buiten als van binnen, hem duizend moeijelykheden weet te berokkenen, en immer in 't werk is om het huis van Burgondië afbreuk te doen. Dit tydvak loopt tot aen de dood van Philip-den-Goede, in 1467.
Op hem volgt zyn eenige zoon Karel-de-Stoute, sedert lang reeds in vyandschap met den franschen koning, met wien hy geheel zyn leven te vechten heeft, om de grootheid van Burgondië tegen hem staende te houden. Karels politiek wordt aenvankelyk belemmerd door inwendige onlusten; maer hy weet die te dempen in haren oorsprong, met al de magt zyner wapens te gebruiken tegen de vreemde stad van Luik, om zyne eigen steden te doen zwichten. Aen dien kant de overhand behaeld
| |
| |
hebbende, treedt hy opentlyk in het strydperk tegen zyn gekroonden vyand; en terwyl Lodewyk XI niets onbeproefd laet tot vernedering des Burgondiërs, zoekt deze door allerlei middelen zich te verheffen, heulende zelfs naer den koninklyken schepter, maer die hem ontsnapt. Alsdan verwart hy zich in nieuwe plannen en wordt het slagtoffer zyner eigene eerzucht.
Met Karels dood is de magt van Burgondië gebroken. Zyne erfdochter en opvolgster Maria heeft te worstelen met den onverzoenlyken vyand van haer huis, en tevens met de algemeene misnoegdheid harer onderdanen, wien zy, in hare zwakheid, alles moet toegeven, om bestand te zyn tegen de aenvallen van Lodewyk XI. Zy wordt gered door hare verbindtenis met het keizerlyk huis van Oostenryk, maer sterft na eene korte regeering, en laet het herstel des voorvaderlyken roems over aen haren zoon Philip-den-Schoone.
Zie daer den beknopten inhoud van dit ons
| |
| |
achtste Deel. De stof is ryk genoeg om twee of meer boekdeelen te vervullen; doch immer in het oog houdende voor welk slag van lezers ons werk inzonderheid bestemd is, hebben wy, gelyk in de vorige deelen, ook hier getracht tevens kort te zyn en volledig, met stilzwygen voorbygaende of slechts ter loops aenstippende wat niet regtstreeks tot het verhandelde onderwerp behoort, en alleen de hoofdzakelyke feiten verhalende, met mindere of meerdere uitgebreidheid, volgens dat wy noodig oordeelden tot het goed verstand der Geschiedenis en het ware belang dés Lezers.
Leuven, 24 January 1860.
|
|
Auteursrechtvrij