Vaderlandsche historie. Deel 8

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1013 G 8

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Vaderlandsche historie. Deel 8 van Jan Baptist David uit 1860. Het totale werk bestaat uit elf delen.

 

redactionele ingrepen

p. 683-688: de ‘Nalezing en verbetering’ op deze pagina's zijn niet doorgevoerd in de lopende tekst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, 2 en 676) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

VADERLANDSCHE HISTORIE.

 

[pagina III]

VADERLANDSCHE HISTORIE, DOOR J. DAVID, KANONIK HON. DER METROPOLITANE KERK VAN MECHELEN, LID DER KONINKLYKE AKADEMIE VAN BRUSSEL EN DER MAETSCHAPPY VAN NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE TE LEYDEN, PROFESSOR AEN DE KATHOLYKE HOOGESCHOOL, ENZ.

ACHTSTE DEEL.

 

LEUVEN, BY VANLINTHOUT EN C^ie, DRUKKERS DER HOOGESCHOOL.

1860.

 

[pagina IV]

Opus quod inscribitur: Vaderlandsche Historie, door J. David, Kanonik hon. der metropolitane Kerk van Mechelen, Lid der koninklyke Akademie van Brussel, Prof. aen de katholyke Hoogeschool, enz. achtste Deel, ex auctoritate Eminentissimi et Reverendissimi Cardinalis Archiepiscopi Mechliniensis et legum academicarum praescripto recognitum, quum fidei aut bonis moribus contrarium nihil continere visum fuerit, imprimi potest.

 

Datum Lovanii, 25 jan. 1860.

 

P.F.X. DE RAM, Rect. Univ.

 

Dit werk is, van wege 's lands Regering, goedgekeurd tot schoolgebruik in de koninklyke Atheneën.

 

[pagina 677]

BLADWYZER.

	Bladz.
Voorrede.	v
Eerste hoofdstuk. - Regering van hertog Philip den Goede. - Hy neemt de wapens op om zyns vaders dood te wreken. - Lykdienst te Atrecht. - Verbonden met de Engelschen tegen den Dolfyn.- Het Tractaet van Troyes.- Onterving en verbanning des Dolfyns. - Dood van koning Hendrik V van Engeland. - Dood van koning Karel VI van Frankryk. - Kryg tegen diens opvolger Karel VII. - Beleg van Orleans. - De stad verlost door Jeanne d'Arc. - Des hertogs tweede en derde huwelyk.- Instelling der orde van het Gulden-Vlies. - 1419-1430.	3
Tweede hoofdstuk. - Herneming van den kryg met Frankryk. - De Maegd van Orleans wordt gevangen en verbrand. - Kryg met Luik. - Vredeverdrag van 1431. - Opschudding te Gent gestild. - De vriendschap met Engeland verkoelt.- Eerste voorslagen van verzoening met koning Karel.- De Atrechtsche vrede. - Kryg met de Engelschen. - Beleg van Calais en diens moeijelykheden.- De hertog verlaten van de Vlamingen.- 1430-1436.	37
Derde hoofdstuk.- Gevolgen der ontzetting van Calais. - De Vlaemsche zeekusten verwoest. -

 

 

[pagina 678]

Groote onlusten in het Land. - Vyandschap tusschen Brugge en Sluis. - Oproer in de eerste dier steden. - Het volk vermoordt den Schout. - Vlugt der hertogin. - Verlegenheid van Philip. - De rust oogenblikkelyk hersteld. - Wordt andermael gestoord. - Nieuwe doodslagen. - De hertog trekt naer Brugge met krygsvolk. - Maer delft er het onderspit, en moet vlugten. - De Brugsche handel gestremd. - Het volk zoekt vrede en verzoening. - Des hertogs voorwaerden en straffen. - Onderwerping der Bruggelingen. - 1436-1438.	80
Vierde hoofdstuk. - Graef Karels eerste huwelyk. - De hertog bezoekt Brugge. - Onlusten in Holland. - Philip vraegt te Gent eenen last op het zout, die hem geweigerd wordt. - Hy raekt met de Gentenaers in geschil, ter gelegenheid van den jaerlykschen keus hunner Wethouders. - Gent begint te woelen. - De hertog maekt gereedschap om zyne onderdanen te doen zwichten. - De kryg breekt uit. - Beleg van Audenaerden en neêrlaeg der Gentenaers. - Vruchtelooze tusschenkomst des Franschen konings. - De kryg wordt hernomen. - Slag van Gaveren door de Gentenaers verloren. - Straffen en boeten. - De vrede hersteld. - 1438-1453.	122
Vyfde hoofdstuk. - Vervolg.	160
Zesde hoofdstuk. - De Engelschen uit Frankryk gedreven. - Ondergang van het Grieksche Ryk. - Het Faisant-feest van Ryssel. - 1453-1454.	200
Zevende hoofdstuk. - Philip gaet naer den Ryks-

 

 

[pagina 679]

dag van Regensburg. - Instelling van den Grooten Raed. - De Dolfyn van Frankryk in twist met zyn' vader. - Komt gevlugt naer deze landen. - Zyn verblyf in het Burgslot van Genappe. - Oneenigheid tusschen den hertog en zyn' zoon Karel. - Verzoening. - Philips omwandeling in Vlaenderen. - Feesten te Brugge. - De hertog bezoekt Gent. - Zyne blyde Inkomst aldaer. - 1454-1458.	226
Achtste hoofdstuk. - Aenleg tot den Kruistogt. - Dood van koning Karel VII. - Troonbeklimming en zalving van Lodewyk XI. - Hy vleit den graef van Charolais. - Philips ziekte en zyne herstelling. - Afkoop, door Lodewyk, van de steden der Somme. - Misnoegen van graef Karel daeruit ontstaen. - Zyne verzoening met den vader. - Aenmaning van Paus Pius II tot den Kruistogt. - Eene Burgondische vloot vertrekt naer Italië. - Des Pauzen dood en staking des Kruistogts. - Aenslag op Karels leven. - Nieuwe ziekte des hertogs. - Val der Croys. - Karel neemt het bewind der Landen. - 1458-1465.	265
Negende hoofdstuk. - Inwendige staet van Frankryk. - Bondgenootschap voor het welzyn des Ryks. - Graef Karel stelt zich aen 't hoofd van dit Bondgenootschap. - En gaet kryg voeren tegen Lodewyk XI. - Deze schudt de Luikenaers op tegen Burgondië. - Slag van Montlhéry. - De Luikenaers verklaren den oorlog aen onze vorsten. - Zy worden verslagen te Montenaken. - Uitzinnig gedrag der inwoonders van Dinant. - Vrede van

 

 

[pagina 680]

Sint-Truijen. - Waer die van Dinant uitgesloten blyven. - Nieuw gewoel te Luik. - Vergeefsche onderhandelingen met Dinant. - De stad wordt belegerd, veroverd en verwoest. - Nieuwe opbruisching der Luikenaers. - De vrede wordt hersteld. - Dood van hertog Philip. - 1465-1467.	306
Tiende hoofdstuk. - Hertog Karel - de - Stoute volgt zyn' vader op. - Neemt bezit van het Graefschap Vlaenderen. - Doet zynen intrede te Gent. - Oproer aldaer. - 1467.	365
Elfde hoofdstuk. - Karel neemt bezit van zyne andere erflanden. - Bezending der Gentenaers. - Nieuwe opschudding in hunne stad. - De Luikenaers volgen dit voorbeeld na. - Maer worden verslagen te Brusthem. - En onderwerpen zich. - Karels derde huwelyk met Margareet van Yorck. - Zyne omwandeling in Zeeland en Holland. - Vredebreuk met Lodewyk XI. - Gesprek der beide vorsten te Péronne. - Nieuwe opstand der Luikenaers door den koning verwekt. - Karels woede tegen Lodewyk. - Beide trekken naer Luik. - De stad veroverd, geplunderd en verbrand. - 1467-1468.	395
Twaelfde hoofdstuk. - Verzoening der Gentenaers. - Oostenryksche bezittingen op den Boven-Rhyn aen Karel verpand. - Nieuwe twist met Frankryk. - De kryg der Twee Roozen in Engeland. - Karels verwyten aen de Vlamingen. - Gevechten en bestanden met Lodewyk XI. - Aenwinst van Gelderland en Zutphen. - Karel heult

 

 

[pagina 681]

naer de Konings-kroon. - Zyne samenkomst te Trier met keizer Frederik III. - Toebereidselen voor de Krooning. - Karel te leur gesteld door den Keizer. - 1468-1473.	444
Dertiende hoofdstuk. - De Groote Raed te Mechelen gevestigd. - Dwingelandy van Hachenbach in de verpande Landen. - Karels omwandeling aldaer. - Afval van Ferrette en van de Elzaszer steden. - Hachenbach gevangen, veroordeeld en onthalsd. - Karel verbindt zich met koning Eduard van Engeland tegen dien van Frankryk. - Omwenteling in het Bisdom van Keulen. - Karel neemt party voor den verjaegden bisschop. - Beleg van Neuss. - De Zwitsers en hunne bondgenooten verklaren den oorlog aen Karel. - Zoo doet ook hertog René van Lorreynen, en keizer Frederik. - Gevecht met het keizerlyk leger. - Bestand van negen maenden tusschen Karel en Frederik. - Het beleg van Neuss wordt opgebroken. - Aenkomst der Engelschen in Frankryk. - Ongereedheid van Karel om hen by te staen. - Zyn wrevel tegen de Vlamingen. - Eduard sluit een zevenjarig bestand met Lodewyk XI, en trekt naer huis. - Karel, op zyne beurt, verdraegt met Lodewyk. - Het bestand van Soleuvre. - Verovering van Lorreynen. - Statenvergadering te Nancy. - 1473-1475.	490
Veertiende hoofdstuk. - Karels krygstogt naer Zwitserland. - Stryd van Granson. - Des hertogs nederlaeg en verlies van al zyne schatten. - Her-

 

 

[pagina 682]

stel van Karels leger. - Onbereidwilligheid der Belgische onderdanen. - Veldslag van Murten, en nieuwe nederlaeg. - Lorreynen herwonnen door hertog René. - Nancy gaet over aen René, en wordt door Karel op nieuw belegerd. - Slag van Nancy. - Karels dood. - 1476-1477.	533
Vyftiende hoofdstuk. - Maria van Burgondië volgt haer vader op. - Akelige toestand der zaken. - Vyandig gedrag van koning Lodewyk.- Eischen der Vlamingen, en inschikkelykheid der hertogin. - Onlusten in de steden. - Dood van Hugonet en Humbercourt. - Vorderingen der Franschen. - Maria trouwt met aertshertog Maximiliaen van Oostenryk. - 1477.	591
Zestiende hoofdstuk. - Politieke toestand. - Beleg en verlies van Condé. - De Franschen in Westvlaenderen. - Geboorte van Philip - den - Schoone. - Bestand met koning Lodewyk. - Veldslag van Guinegate. - Aengelegenheden van Gelderland. - Nieuwe vyandlykheden en nieuw bestand met Frankryk. - Geboorte van Margareet van Oostenryk. - Dood der hertogin Maria. - Einde der Burgondische heerschappy. - 1477-1482.	639

 

einde van den bladwyzer.

 

[pagina 683]

NALEZING En VERBETERING.

 

III^de DEEL.

Bl. 310, regel 15-16, Vertrouwde raedslieden. Voeg by: inzonderheid Adalhard en Wala, beide geboortig van Huysse of Hussche by Audenaerden in Vlaenderen.

Bl. 324, regel 6-7, alles hadden te zeggen gehad. Lees het ryk zoo goed als bestierd hadden.

Ib. In de aenteek. 3, regel 1, Hy werd. Lees: Te onregt beschuldigd aen Bernhart van Italië kwaden raed te hebben gegeven, werd hy

Bl. 576, regel 4, Albert. Lees Lambert

Bl. 579, aenteek. 2. bl. 294. Lees 298

 

IV^de DEEL.

Bl. 54, regel 16, Otgina. Lees Otgiva

Bl. 59, regel 1, Blandenberg. Lees Blandinusberg

Bl. 79, aenteek. 1. Voeg daer by: De heer De Smet heeft de zaek op nieuw onderzocht in de Bulletins de l'Académie, II^c série, III, bl. 273, vlgg.

Bl. 100, aenteek. 3, regel 3, Messen. Lees Meessen

Bl. 140, regel 15, aen eene plaets genaemd. Lees in de streek van

Ib. aenteek. 1. Daer zou moeten staen: Naem eener

 

[pagina 684]

landstreek, grootendeels bosch, waer de abtdy van St. Denis in gelegen was, niet ver van Bergen. Zie Wastelain, bl. 407.

Bl. 221, regel 10, zyn vader. Lees zyn grootvader

Ib. aenteek. 2, Hy was de kleinzoon. Lees de achterkeinzoon.

Bl. 254, aenteek. 1, Ermesinde. Lees Adelheid

Bl. 270, aenteek. 1, by Kervyn, I. Lees II

Bl. 317, regel 1-2, in Champagne. Lees in het Naemsche.

Ib. aenteek. 2. In de plaets der twee eerste regels van deze aenteek. lees: Deze Willem was Boudewyns vaderlyke oom, een onechte zoon zynde van wylen graef Boudewyn IV van Henegau, die voor hem de heerlykheid van Château-Thierry gekocht had. Zie Vinchant, II, bl. 262, Hossart, Hist. -de Hainaut, I, bl. 272, en Galliot, Hist. de Namur, III, bl. 309.

Bl. 336, regel 2, Twaelf. Lees Zes

Bl. 417, regel 1, Lodewyk. Lees Willem

Ib. regel 4, 21. Lees 28

Bl. 452, regel 6, Dendermonde. Voeg by onder de aenteekk. Die echt was gesloten in 1246. Zie het huwelyksverdrag by Gaillard, Archives du Conseil de Flandre, Gent, 1855-56, bl. 76-78.

Bl. 517, aenmerk. 1 dient door de volgende vervangen te worden. Zoo zegt het Meyer, ad ann. 1303; maer de Minoriet van Gent (by De Smet, I, bl. 402) beweert dat het bestand duren moest tot twee maenden nadat het, van de eene of van de andere zyde, opgezegd wierde. En hiermede stemt Melis

 

[pagina 685]

Stoke overeen, III, bl. 118-119, behalve dat hy vier in plaets van twee maenden stelt.

Bl. 519, regel 13, Peronne. Voeg by in de aenteekk. Versta het dorp van Peronne op de Schelde, anderhalve myl van Doornik.

Bl. 596, regel 7, Den 16 July. Lees Den 12 July

Bl. 679. In de aenteek. 2 wordt het datum van den heer Kervyn tegengesproken; maer het is sedert door dien schryver bewezen in de Annales de la société d'Emulation, II^e série, IX, bl. 328.

Bl. 693, regel 10, Isabelle. Lees Joanna

 

V^de DEEL.

Bl. 7, aenteek. 4. Sedert de uitgave van dit vyfde Deel, heeft Pater Moulaert, Bibliothecaris van het klooster der Predikheeren te Thienen, veel licht verspreid over de uitgebreidheid van dat oude graefschap in zyn Essai sur le comté de Brunengeruz, voorkomende in de Bulletins de la Commission d'Histoire, II^e Série, X, bl. 165-95.

Bl. 206, aenteek. 4. Zie daerover eene oorkonde van 1181, by Miraeus, Op. Diplom. III, bl. 350.

Bl. 237, aenteek. 1, regel 5, maken. Lees maekten

Bl. 277, aenteek. 1, Habsburg. Voeg by oorspronkelyk Haviksberg

Bl. 282, aenteek. 2 op het einde, bl. 23 en 151. Voeg by vooral bl. 393, vlg.

Bl. 296. In de stamtafel van hertog Walraven moeten Hendrik III, IV en V genoemd worden II, III en IV

 

[pagina 686]

(zie het zevende Deel, bl. 419, aenteek. 4). De dood van Hendrik II moet gesteld worden niet in 1275, maer in 1281. Eindelyk Philippine was de dochter van Hendrik II, en niet van Hendrik III.

Bl. 300, aenteek. 3, regel 2, Margareet van Berg. Lees Margareet van Windeck

Bl. 320, regel 5, Hendrik IV. Lees Hendrik III.

Bl. 480, aenteek. 3, Voeg by: Het huwelyk werd eerst gevierd den 6 Augusty.

Bl. 481, aenteek. 7, dochter. Lees zuster

Bl. 482, aenteek. 1, vrouw. Lees moeder

Bl. 641, regel 19, de Engelschen. Lees de Franschen, tegen wier koning by den kryg voerde,

 

VI^de DEEL.

Bl. 18, regel 12, 936. Lees 939

Bl. 39, aenteek. 3. Voeg by: Men kan thans hierover ook nazien den Mémoire hist, et critique sur les comtes de Hainaut de la première race, door S.P. Ernst, opgenomen in de Bulletins de la Commission d'Histoire, II^e Série, IX, bl. 393-513.

Bl. 47, regel 3, uit edele vrouwen. Voeg by onder de aenteekk. De edele afkomst der kanonikessen werd eerst verpligtend in 1213. Zie Delewarde, bl. 396. Dezelfde hoedanigheid werd vereischt van de kanonikessen van Andenne, sedert 1207. De oorkonde staet by Miraeus, I, bl. 196.

Bl. 93, aenteek. 1. Voeg daer by: Zie dit charter met noten by Taillefer, Affranchissement des Communes, bl. 98, vlgg.

 

[pagina 687]

Bl. 147, regel 15, 1186. Lees 1185

Bl. 258, aenteek. 1, regel 1, Hendrik V. Lees Hendrik IV

Bl. 309, aenteek. 1. Voeg daerby: Zie eene andere sommatie door Eduard aen den graef van Vlaenderen gerigt, in de Annales de la Société d' Emulation, II^e série, IX, bl. 340, vlgg.

Ib. aenteek. 2. Voeg by: Die aenstelling van koning Eduard tot Ryks-Vikaris werd door Lodewyk van Beijeren herroepen in 1341. Zie de oorkonde in het Belgisch Museum, IV, bl. 374.

Bl. 310, aenteek. 3. Voeg aen deze aenteekening (bl. 311) by Zie mede een charter van Eduard te Antwerpen uitgevaerdigd den 1 Febr. 1339, en den uitvoer van engelsche wollen aen de Brabanders toestaende, in het Belgisch Museum, IV, bl. 368.

Bl. 313, aenteek. 3. Voeg by: Een charter van keizer Lodewyk, goedkeurende wat de bondgenooten tegen Kameryk zouden doen, staet in het Belgisch Museum, IV, bl. 369.

Bl. 370, aenteek. 4, regel 4, was gesneuveld. Lees sneuvelde dat zelfde jaer.

Bl. 565, op het einde der aenteekening mag bygevoegd worden: De Rapin-Thoyras, Hist, d' Angleterre, IV, bl. 29 (uitgave van 1727, La Haye, chez Alex. de Rogissart), spreekt als volgt: ‘Dès que Jacqueline fut arrivée en Angleterre, elle pensa aux moyens de faire rompre son mariage avec le due de Brabant. Pour cet effet elle s'adressa

 

[pagina 688]

à l'antipape Benoît XIII qui, bien que déposé par le Concile de Pise, s'obstinait à garder son titre et sa dignité. Le prétendu Pape, ravi qu'on se fût adressé à lui, cassa le mariage de Jacqueline et lui permit de se remarier.’

Hetzelfde herhaelt hy in zyne Acta Regia, bl. 259, doch telkens zonder bewys te leveren of stukken te noemen. Wy vermoeden dat Bilderdijk op de getuigenis van Rapin-Thoyras is afgegaen, zonder naer oorkonden uit te zien.

Bl. 660. Verander in de Stamtafel, 1^ste kol. 949 in 939. - 9^de kol. Hendrik III. Lees Hendrik II

 

VII^de DEEL.

Bl. 200, regel 6, Hendrik III. Lees Hendrik II

Bl. 218, regel 3, het huwelyk werd gesloten. Voeg by in de aenteek. In 1265, volgens Ernst, IV, bl. 97. Zie daer de note 1.

Bl. 261, regel 13, Hendrik V. Lees Hendrik IV

Bl. 266, aenteek. 2. Voeg by: Zie den zakelyken inhoud van het vonnis by Gachard, Analectes Belgiques, bl. 228.

Bl. 378. In de Stamtafel, 7^de kol. van onder, staet Hendrik IV. Lees Hendrik III

Bl. 615, aenteek. 1. Voeg op 't einde by: Zy is thans nauwkeuriger herdrukt in de Bulletins de la Commission d'Histoire, II^e série, XI, bl. 167-216.