|
| |
| |
| |
Voorrede.
Gelyk, in de middeleeuwen, de Graven van Vlaenderen leenmannen waren der fransche kroon, zoo deden de Graven van Leuven, naderhand Hertogen van Brabant, hulde en manschap aen den Roomsch-Koning of Keizer van Duitschland, met dat onderscheid nogtans dat nagenoeg heel Brabant allodiael eigendom was van het grafelyk huis van Leuven, waervoor de vorsten aen niemand iets verschuldigd waren, en hetwelk hun derhalve, zoo min door den keizer als door iemand an- | |
| |
ders, kon afgenomen of aengeslagen worden. Daer kwam nog by dat de keizer zelf, niet het erfelyk hoofd des Ryks was, maer aen den keus van 's Ryks vasallen zyne hooge waerdigheid, met de regten welke daeraen verbonden waren, had te danken: weshalve er hem op verre na zoo veel niet aen gelegen lag om de leenroerige Staten van Opper- of Neder-Germanië, in zekere gevallen, te verbeuren en aen zyne kroon te vereenigen, als wel den koning van Frankryk die, by erfregt den troon bekleedende, immer begerig moest wezen zyn koninklyk domein te vermeerderen, en daerdoor zelf altyd gereed om de vasallen zyner kroon, te regt of ten onregt van meineed betigt, uit hunne leenen te stooten, gelyk zy het zoo dikwyls beproefd hebben met de graven van Vlaenderen. Deze hadden dan een allergrootste belang om met hunnen leenheer wel te staen, en werden soms als 't ware genoodzaekt de belangen hunner onderdanen te verwaerloozen of zelfs tegen te werken, wan- | |
| |
neer zy te kiezen hadden tusschen deze laetsten, die zich wel wederspannig toonen, maer hun 's lands heerlykheid niet ontnemen konden, en den koning, bekwaem hen van hun graefschap te berooven.
Zulke strydigheid tusschen de voordeelen van den vorst en die des volks, welke de geschiedenis van Vlaenderen byzonder kenmerkt, en daer, in de dertiende en veertiende eeuw, zoo noodlottige gevolgen had, komt nimmer voor in de geschiedenis van Brabant. Daer hebben de landzaten en de hertog voortdurend dezelfde belangen voor te staen, en streven met vereende krachten tot hetzelfde doel van gemeenen roem, gemeene grootheid, gemeene welvaert. De vorsten, aen 't hoofd hunner ridderschap, voeren kryg tegen naburige vyanden of onwillige leenmannen; zy onderhouden de veiligheid der openbare wegen; zy stichten of begiftigen kloosters en abtdyen tot verspreiding van het geloof, tot verzachting der ruwe zeden, tot voortgang
| |
| |
der beschaefdheid; zy begunstigen den koophandel der opkomende steden, en vergemakkelyken, door verbonden of huwelyken, de betrekkingen der ingezetenen met het buitenland. Al vroeg zien zy de steden huns hertogdoms toenemen in rykdom, groeijen in bevolking, en van op het einde der twaelfde eeuw vangen zy aen de burgeryen te ontslaen van slafelyke diensten en willekeurige schattingen. Zy schenken hun regten, plaetselyke wethouderschappen; zy geven hun Keuren en privilegiën. Zelfs de aenzienlyke dorpen krygen vryheden, schepenbanken, markten, voorregten, en worden van dag tot dag bloeijender.
Weldra verschynen de stedelyke voetbenden en afgerigte schutters op het slagveld, naest de adelyke ruitery; zy staen den landvorst ter zyde in diens twisten en oorlogen; zy handhaven zyne eer by de onlusten van het duitsche ryk, waer hy in verwikkeld wordt; zy helpen hem tot het aenwinnen van nieuwe
| |
| |
domeinen, tot de verovering van een bygelegen hertogdom, en offeren vrywillig goed en bloed om zyne regten te doen gelden, om zyne grootheid te staven. De vorsten, van hunnen kant, toonen zich dankbaer voor de diensten der onderdanen; zy bewyzen hunne erkentenis door het verleenen van nieuwe vrydommen aen de steden, van nieuwe gunsten aen de abtdyen. Zy veerdigen Landkeuren uit tot verbetering van den regtshandel door geheel het hertogdom heen; zy schenken eindelyk het vermaerde Charter van Cortenberg dat, by iedere opvolging uitgebreid, met der tyd de Brabantsche Constitutie wordt, onder den naem van Blyde-Inkomst, de pligten des landheers bepalend, de regten des volks waerborgend.
Aldus werken vorst en onderdanen samen voor hunne wederzydsche belangen, voor het algemeene welzyn.
't Is waer, de herhaelde en langdurige oorlogen, het bezet houden van afgelegen sloten,
| |
| |
de verdediging van betwiste domeinen, het uitgeven van geldleenen, het bekostigen van vreemde hulpbenden, het vergoeden van betaelde rantsoenen, de steek- en ridderspelen, de immer in luister toenemende hofstaet, de jaerwedden der hooge beambten, het klimmen der huwelyksgiften, de prael der bruiloft- en andere feesten: dit alles bezwaerde van dag tot dag de lasten der hertogen, wier vorstelyke inkomsten, tollen, geregtigheden en menigerlei vervallen niet meer toereikend waren om in hunne behoeften te voorzien. Zy werden derhalve genoodzaekt hulpgelden aen de steden en geestelyke gestichten te vragen, eerst van tyd tot tyd, vervolgens jaerlyks, soms ja meermalen. De steden, ryk en grootmoedig genoeg, beantwoordden veelal aen des landheers bede door milde giften en opofferingen; doch by ondervinding geleerd hebbende dat de penningen door ontrouwe dienaren gedeeltelyk achtergehouden, verkwist of tot andere einden gebruikt werden, eisch- | |
| |
ten zy om er zelf de heffing en de uitgaef van te bewaken, wat met der tyd een soort van regt werd.
Aldus kregen de steden van Brabant, door hare afgeveerdigden, deel in 's lands geldbestier, en werden vervolgens ook in andere aengelegenheden geraedpleegd, te samen met de baronnen die, even als in de vorige eeuwen, des hertogs heerlykheid en de belangen der natie op het oorlogsveld bleven verdedigen, en derhalve niet min geregtigd waren om op de landdagen of plegtige vergaderingen zitting en stem te hebben. Aldra verschenen daer ook de hoofden der geestelyke gestichten, welke billyker wyze zonder hunne toestemming niet konden belast worden, zoodat de vorst hen almede diende op te roepen om, naest adel en steden, hun gevoelen te uiten en een aendeel te dragen in 's lands schulden.
Zoo kwamen allengskens, het gebruik tot regt wordende, de dry Staten van Brabant in
| |
| |
wezen, niet eigentlyk om deel te nemen aen de wetgevende of de uitvoerende magt, maer over 't algemeen om de geldbeden door de vorsten gedaen in te willigen of te weigeren, en ja, by die gelegenheid, voorslagen te doen of voorwaerden te bedingen. Het spreekt echter van zelf dat by het openvallen van het hertogdom, door gebrek aen een geregten opvolger, of by minderjarigheid van den erfvorst, de Staten noodwendiger wyze geroepen waren het zy om te voorzien in de voogdy des onmondigen en in de regering des lands, het zy om aen dien de heerschappy op te dragen, wiens aenspraek best gegrond mogt schynen, eene pligt welke zy meer dan eens met den wenschelyksten uitslag vervuld hebben.
Zie daer een kort overzigt van Brabants politieke gesteldheid in de middeleeuwen, alsmede van de opkomst en langzame ontwikkeling der volksregten in dat hertogdom. De feiten, waer dit alles meê verbonden is en met der tyd uit voortvloeit, maken de stof
| |
| |
der Geschiedenis welke wy hier onzen landgenooten aenbieden. Wy hebben, even als in ons vierde Deel, die feiten zoo beknopt mogelyk voorgedragen, vele byzonderheden van minder belang, of tot het goed verstand van het geheel niet onontbeerlyk, ter zyde latende, enkel aendringende op de voornaemste gebeurtenissen, die blyvende gevolgen hebben meêgebragt, of byzonderen invloed gehad op 's lands grootheid en roem; maer tevens in 't oog houdende dat wy schryven ten nutte van eene klas onzer medeburgers, by wie men over 't algemeen geene uitgebreide kennissen mag onderstellen. Wy weten zoo wel als iemand dat de schryvers der Oudheid meesterstukken hebben voortgebragt in werken van zeer geringen omvang; maer wy denken er by dat het romeinsche volk, gegeven dat het zich met lezen ophield, zyne geschiedenis niet leeren kon in de schriften van een' Justinus, van een' Florus, als veel te bondig zynde om zonder groote inspanning van den
| |
| |
geest verstaen of onthouden te worden: en al waren wy bekwaem om, in onze tael, zoo veel te zeggen in zoo weinige woorden, nog zouden wy meenen ons doel geheel te missen, met hun voorbeeld, ook slechts van verre, te willen navolgen. Wy verhalen de zaken in losseren styl, en komen by middel van aenteekeningen den lezer te gemoet voor hetgeen hem mogt onbekend wezen in het vak van algemeene geschiedenis, van oudere of nieuwere aerdrykskunde, van zeden en gebruiken onzer voorvaderen, enz. zonder te schroomen dat ieder Deel er voor 't minst een vyfde door verlengd wordt, voor zeker houdende dat de lezer onze bladzyden niet overtallig zal vinden, indien zy hem behagen en onderrigten.
Wy geven derhalve dezen onzen nieuwen arbeid in het licht, met het vertrouwen dat hy even gunstig zal ontvangen worden als zyne voorgangers.
Leuven, 31 July 1855.
|
|
Auteursrechtvrij