Vaderlandsche historie. Deel 4

[p. 217]

Zesde hoofdstuk.

vlaenderen onder willem van normandyë. - willem verkrygt het graefschap. - hy speelt den dwingeland. - opstand der vlaemsche steden. - tusschenkomst van dirk van elsaten. - willems dood.

1127-1128.

Gelyktydige koningen van Frankryk.

Lodewyk VI, de Dikke.

De worsteling tegen de Erembouten, en het beleg der Brugsche burgt zouden zoo lang niet geduerd hebben, hadden adel en volk daer al hunnen tyd kunnen aen besteden; maer daer was een ander belang dat tevens de algemeene zorg wekte, namelyk de opvolging in het graefschap. Wie zou de plaets vervangen van den betreurden vorst die kinderloos overleden was, die broeder noch zweerdmaeg⁽¹⁾ achterliet om in zyne regten te treden? Zie daer het vraegstuk dat groot en klein bekommerde.

(1) Zweerdmagen waren bloedverwanten van de mannelyke zyde; die van de vrouwelyke, hiet men Spillemagen.

[p. 218]

't Is waer, Boudewyn Hapkin was mede zonder wettelyken erfgenaem gestorven; maer hy had den tyd gehad om zelf zynen opvolger te noemen en te doen erkennen, dusdanig dat zulks eene afgedane zaek was eer hy uit de wereld scheidde. Dit mael, in tegendeel, bleef alles in 't onzeker; want Karel had nergens kunnen voor zorgen, en zyne onverwachte dood liet Vlaenderen volstrekt zonder hoofd. Het is niet dat het ontbrak aen afstammelingen van het grafelyk huis, die op Karels nalatenschap aenspraek maekten: neen, hun getal was zelfs groot, doch zoo veel te grooter ook de moeijelykheid, dewyl allen bykans even veel regt konden vooruitzetten, en er dus verdeeldheden, partyschappen, ja misschien burgerkryg uit volgen kon, des te ligter, daer het reeds zeer gespannen stond in sommige streken van Vlaenderen, waer de vrienden van burggraef Willem of de geheime aenhangers der Erembouten al vry wat gewoel veroorzaekten.

Maer nu het graefschap open was gevallen by mangel van een geregten erfgenaem, keerde het nu niet terug tot de fransche kroon waer 't van afhing, en kon de koning het niet uitgeven aen wien hy wilde? Ja, vroeger konden de koningen van Frank-

[p. 219]

ryk dat, en zouden 't in het tegenwoordig geval wel gedaen hebben; maer in de twaelfde eeuw waren hunne heerlyke regten zeer geknakt; de groote leenmannen erkenden ter nauwernood hun gezag, en ofschoon Lodewyk de Dikke er reeds meer dan een' had doen zwichten⁽¹⁾, de magt ontbrak hem nog om zyne heerschappy over de leenen der kroon volkomen te herstellen en daer naer willekeur van te beschikken. Hy bemoeide zich echter aenstonds met de vlaemsche zaken; want den 20 Maert, daegs na de inneming der burgt⁽²⁾, liet hy aen de baronnen en edellieden te Brugge weten dat hy hen eerlang te Atrecht verwachtte om met hem raed te slaen over den keus van eenen nieuwen graef⁽³⁾.

Zulks was wel genoeg overleid om allen wederstand voor te komen. Des konings brieven werden in het openbaar afgelezen; doch eer men eenig besluit genomen of antwoord gegeven had, verscheen er te Brugge een bode uit den vreemde, belast met andere brieven, van wege Dirk van Elsaten aen

(1) Zie hiervoren, bl. 175, aenteek. 1.

(2) Zie boven, bl. 205.

(3) De inhoud van 's konings brieven wordt opgegeven door Galbertus, bl. 197, num. 77.

[p. 220]

den adel en het volk van Vlaenderen gerigt, waerby deze zyn erfregt op het graefschap deed gelden en ronduit vroeg om tot vorst van het land erkend te worden⁽¹⁾. Dirk van Elsaten⁽²⁾ was inderdaed de eigen neef van Karels voorzaet Boudewyn Hapkin⁽³⁾, en derhalve even zoo na aen Vlaenderen verwant als de vorst dien men pas verloren had. Ja, maer zyne afwezigheid maekte een groot beletsel in eenen oogenblik dat er spoedig moest doorgewerkt worden: daerenboven zocht men den koning niet te verkroken, wiens hulp misschien noodig wezen zou om de inwendige rust te handhaven. Kortom daer werd besloten dat de voornaemste leenmannen en kasteleins naer Atrecht zouden vertrekken, en met Lodewyk in onderhandeling treden.

De vlaemsche gezanten waren de eersten niet die

(1) Zie insgelyks by Galbertus, num. 78.

(2) Zoo zullen wy hem gemakshalve noemen, naer het voorbeeld der meeste Vlaemsche kronykschryvers. Zyn naem in 't Fransch is Thierri d'Alsace.

(3) Dirk, Karel en Boudewyn waren alle dry kleinkinderen van Robrecht den Vries. Zie boven, bl. 160 en de Stamtafel.

[p. 221]

den koning te Atrecht gingen vinden. Deze had reeds het bezoek ontvangen van graef Boudewyn IV van Henegau, welke, aen het hoofd zyner edellieden, het verlei van Vlaenderen was gaen vragen, als komende hem dat leen van regtswege toe, dewyl hy, by uitsluiting van alle anderen, lynregt, dat is van de mannelyke of zweerdzyde, afstamde van Boudewyn den Yzeren⁽¹⁾.

De Henegauwsche vorst zei de waerheid⁽²⁾; doch behalve dat zyn vader alle regt op Vlaenderen had afgestaen⁽³⁾, was hy toch nimmer de naeste erfgenaem der laetste graven, en nergens stond geschreven dat Vlaenderen een mannelyk leen was, waer de spillemagen geene aenspraek konden op maken. Dirk van Elsaten was hem derhalve voor; maer noch de eene noch de andere stond den koning aen, wiens keus heimelyk reeds gedaen was en slechts bewimpeld diende te worden. Lodewyk de Dikke moest eenen leenman hebben op wien hy

(1) Zie de Narratio van Herimannus, in het Spicilegium van D'Achery, II, bl. 898.

(2) Hy was de kleinzoon van Boudewyn van Bergen, gemael van Richildis. Zie de Stamtafel.

(3) Zie boven, bl. 142.

[p. 222]

rekenen mogt in zyne aenhoudende twisten met Hendrik van Engeland⁽¹⁾: daerom had hy van eerst af zyn oog geslagen op Willem van Normandyë, Hendriks neef, ja, maer ook diens gezworen vyand, als zynde door hem beroofd geworden van het hertogdom dat hy van zyn' vader moest erven⁽²⁾. Ten andere behoorde ook dezelfde Willem tot het grafelyk stamhuis van Vlaenderen⁽³⁾, zoodat des konings rekening tamelyk goed uitkwam.

Inderdaed, de vlaemsche baronnen lieten zich overhalen om Willem van Normandyë tot graef te erkennen, want deze beloofde hun al de goederen, al de eigendommen der Erembouten en van alwie in de samenzwering tegen Karel had meêgedaen, waerdoor hy die edellieden gemakkelyk op zyne zyde kreeg. Doch terwyl dit te Atrecht overleid werd, hield van haren kant de burgery van Brugge

(1) Zie hiervoren, bl. 172-73, en 185-86.

(2) Zie dezelfde bl. 172. - Willems vader zat gevangen in Engeland, en stierf daer zeven jaer later, namelyk in 1134.

(3) Namelyk door zyne grootmoeder Mathilde, dochter van Boudewyn V, en gemalin van Willem den Veroveraer. Zie boven, bl. 98, en de Stamtafel.

[p. 223]

eene vergadering, waer zy de inwoonders der omliggende steden en dorpen toe uitgenoodigd had, ten einde gezamentlyk raed te plegen nopens het kiezen van hunnen graef. De byeenkomst had plaets den 27 Maert: allen zwoeren dat zy niemand tot heer en vorst zouden aennemen, dan die in staet ware het land wel te bestieren en tegen zyn vyanden te verdedigen; die weldadig ware voor den arme, getrouw aen God, wandelende in de regtveerdigheid, en yverig voor de algemeene belangen⁽¹⁾.

Dit gedrag der Bruggelingen is hoogst merkweerdig. Wy zien hier voor de eerste mael de inwoonders der steden zich bemoeijen met eene questie welke tot dan toe alleen tusschen koning en adel gewoon was besproken te worden. Zy verklaren plegtiglyk dat zy zich voortaen geenen vorst zullen laten opdringen naer eens anders willekeur, maer zelf oordeelen of hy weerdig is aen hun hoofd te staen. Zy herinneren zich het oude kiesregt der

(1) Zie den eed by Galbertus, bl. 198, num. 83, alwaer ook al de steden en vlekken die de vergadering bywoonden opgenoemd worden.

[p. 224]

vrye onderzaten, en ofschoon de bestaende wetten en gebruiken dat regt niet meer erkennen, zy nemen terug wat hun, naer voorvaderlyke overlevering, toekomt, en zullen 't zich in het vervolg niet meer laten ontvreemden. De burgery stelt hier haren eersten stap in den weg der vryheid, en maekt de eerste breuk aen het leenregt dat sedert meer dan dry eeuwen in Europa heerschte. De steden gaen deel nemen aen de openbare zaken; zy gaen palen stellen aen de magt van vorst en adel, en welhaest zullen wy haer de hoofdrol zien spelen in de geschiedenis.

Dry dagen na de Brugsche vergadering, kwamen de gezanten weêr van Atrecht. Zy bragten het nieuws dat Willem van Normandyë tot graef van Vlaenderen verkozen was, en deden koninklyke brieven aflezen, waerin de zaek op haer beste werd voorgedragen. Meteen voegden zy er by dat de nieuwe graef, om zyn goed hart te toonen, die van Brugge voor altyd ontlastte van zekere tollen en cynzen welke zy tot dan toe betaeld hadden⁽¹⁾.

(1) Zie dat alles wydloopig verhaeld by Galbertus, bl. 198, num. 84.

[p. 225]

Het middel was wel genoeg uitgedacht om de gemoederen te winnen; maer toch lieten de Bruggelingen zich zoo aenstonds niet overhalen: in tegendeel, zy zonden den volgenden nacht heimelyke boden naer Gent, om te vernemen hoe de burgery daer gezind was, en aldus ééne lyn te kunnen trekken. Maer ziet, juist des anderdags hoorde men zeggen dat de koning met zyn' gunsteling en met gewapende magt te Deynze⁽¹⁾ aengekomen was. Inderdaed Lodewyk de Dikke, om aen de Vlamingen den tyd niet te geven van de hoofden byeen te steken, was zonder vertoeven van Atrecht vertrokken naer Ryssel, in welke twee steden de jonge graef reeds de hulde ontvangen had van de inwoonders. Wat konden Gentenaers en Bruggelingen nu anders doen dan, op hunne beurt, de huik naer den wind hangen, en zich den binnen sluipenden graef laten welgevallen? In dien zin besloten zy: die van Gent gingen naer Deynze de beide vorsten welkom groeten; voorts deden zy Willem eenige voorslagen⁽²⁾ welke dadelyk ingewilligd werden,

(1) Tusschen Kortryk en Gent.

(2) Zie Oudegherst, I, bl. 385.

[p. 226]

zoodat ook daer alles vreedzaem afliep⁽¹⁾.

Te Brugge insgelyks. Den 5 April, tegen den avond, werden de koning en de graef plegtiglyk ingehaeld. Den dag daerna vergaderde het volk op het Zand⁽²⁾. Aldaer, met de hand op de reliquiën der Heiligen, als de gewoonte meêbragt, zwoer Willem de voorregten van Sint Donaes kapittel, en de vryheden aen de burgers in zynen naem beloofd, te zullen handhaven, daerby nog toestemmende dat de inwoonders hunne stedelyke wetten en gebruiken zouden mogen veranderen en verbeteren volgens tyd en omstandigheden. Van haren kant verklaerde de menigte dat zy hem tot wettigen heer en graef erkende, zwerende hem te zullen getrouw zyn en dienen gelyk zy zyne voorzaten gedaen had. Eindelyk kwamen de grafelyke leenmannen de verpligte hulde bewyzen en ontvingen van Willem het verlei hunner leenen, alles met de gewoone plegtigheden⁽³⁾.

Zoo was dan Willem van Normandyë, niet ei-

(1) Zie Galbertus, bl. 198, num. 85.

(2) Een groot plein, in 't Fransch le Sablon. De baenhof des huidigen spoorwegs bevindt zich op dat plein.

(3) Zie Galbertus, bl. 199, num. 88-90.

[p. 227]

gentlyk door erf- of leenregt, maer eerder door de toestemming van 's lands adel en volk, wettige graef van Vlaenderen geworden. Nu eerst kon hy tegen zyne mededingers het zweerd trekken; doch eerst vooral diende het beleg van Sint Donaes toren ernstig voortgezet en de samenzweerders gestraft te worden, al ware het maer om aen de onderdanen voldoening te geven. Daer begon men dan meê, en geraekte tot den uitslag dien wy in het vorige hoofdstuk verhaeld hebben.

Maer eer het nog zoo ver was; namelyk terwyl de koning met zyn krygsvolk gereedschap maekte om den toren op den grond te halen, trok graef Willem naer Sint-Omer, alwaer een neef zyns voorzaets, Arnout van Denemarken⁽¹⁾, nestelde in het klooster van Sint Bertinus, dat toen ter tyd zeer sterk was⁽²⁾. Willem kreeg hem er echter uit, en deed hem al zyne voorgewende regten op Vlaenderen afzweren⁽³⁾. Vervolgens werd hy van de inwoonders

(1) Hy was de zoon eener zuster van Karel den Goede, en stond naer het graefschap, doch zonder veel regt.

(2) Zie boven, bl. 22 en de aenteek. 3.

(3) Zie de Flandria gen. by De Smet, I, bl. 94, en Oudegherst, I, bl. 381. - Meyer, ad ann. 1127, zegt dat Arnout naer Denemarken wederkeerde met de vloot die hem herwaerts gebragt had.

[p. 228]

vriendelyk onthaeld, nam hunnen eed van getrouwigheid af, en schonk hun welstaenshalve eene stedelyke Keure, tot waerborg van oude voorregten en vryheden, sedert door al de graven bevestigd⁽¹⁾.

Dan kwam de beurt van burggraef Willem. Deze gedroeg zich nog altyd als erfgenaem van Vlaenderen, en speelde niet slechts meester te Ieperen, maer, mag men zeggen, te Veurne, te Cassel, te Arië⁽²⁾, te Winoxberge, waer hy al de-sloten onder zyne hand had, ja in geheel die westelyke streek, wier inwoonders hem voor hunnen landvorst erkenden⁽³⁾. Hy kon het er echter niet houden: zyne kuiperyen tegen Karel den Goede, vooral zyne deelachtigheid in de Eremboutsche samenzwering

(1) De oorkonde staet by Miraeus, IV, bl. 195, alsmede by Warnkoenig, II, bl. 409.

(2) In 't Fransch Aire.

(3) Hy zou dat van regtswege geweest zyn, als mannelyke nazaet van Robrecht den Vries, had zyne geboorte van den moeders kant er geen beletsel aen gesteld. Zie boven, bl. 184, en de aenteek. 1. Zie mede Galbertus, bl. 204, num. 108.

[p. 229]

hadden hem by alle deftige lieden hatelyk gemaekt. Ook wanneer de koning en de nieuwe graef hem gewapender hand te gemoet trokken, dorst hy wel uitkomen om de krygskans te wagen; maer achter zynen rug deden de Ieperlingen hunne poorten open, en lieten de Franschen binnen, waerdoor Willem van Loo, alle hoop verliezende, zich vrywillig over gaf, om ten minste zyn leven te redden. Hy werd dan gevankelyk naer Brugge geleid, en later te Ryssel vast gezet; doch sedert door goede beloften los geraekt zynde nam hy de wyk naer Engeland, om daer met koning Hendrik nieuwe plannen te smeden⁽¹⁾. Voor het oogenblik deed hy geen kwaed meer in Vlaenderen, alwaer zyn naem weldra vergeten was.

Thans bleef er nog een enkele tegenstrever te overwinnen, Boudewyn van Henegau die, te Atrecht niet geslaegd hebbende, by zyne wederkomst Audenaerde verrast en ingenomen had, en daer zynen wrok uitwerkte tegen de landzaten van rondom. Hy werd haest ingetoomd door den koning zelf, die met zoo veel magt derwaerts trok, dat de Hene-

(1) Zie Oudegherst, I, bl. 385.

[p. 230]

gauwer het niet afwachtte, maer in der yl naer huis week en Vlaenderen gerust liet⁽¹⁾.

Lodewyks taek was vervuld. In 't begin van Mei keerde hy weder naer Frankryk, latende zyn' gunsteling in het vreedzaem bezit van Vlaenderen; want niemand betwistte het graefschap meer, en de onderdanen, zoo wel als de adel, meenden 't goed met hunnen nieuwen vorst. Deze had slechts zyne beloften te houden en het land naer regt en rede te bestieren, om allemans vriend te blyven.

Maer Willem van Normandyë had veel meer eerzucht dan liefde of regtveerdigheid in het hart; hy wilde zyns vaders hertogdom heroveren; hy luimde zelfs op de kroon van Engeland, waer hy hoopte eerlang te zullen kunnen naer kampen, want Hendriks eenige zoon was verongelukt. Met dat inzigt zocht hy vooral geld te verzamelen, en alle middelen schenen hem goed: het land werd uitgeperst door lasten en tollen, de openvallende weerdigheden, de stedelyke ambten werden verkocht, de burgeryen gekneveld door vreemde krygslieden, de

(1) Zie Oudegherst, I, bl. 386, alsmede Galbertus, bl. 208, num. 122.

[p. 231]

wetten miskend, met voeten getreden door Willems eigen kasteleins: kortom het was eene ware dwingelandy welke de Vlamingen van geenen erfelyken en geregten vorst zouden uitgestaen hebben, veel minder dus van een' opgeworpen graef die hun alles verschuldigd was. Ook duerde 't maer weinig of al de gemoederen waren ten hoogste verbitterd en helden tot afval. Reeds in 't begin van Oostmaend verloren die van Ryssel geduld. Willem beval eenen ingezeten, in 't volle van de jaermerkt, te vangen; maer de verontweerdigde burgers grepen naer hun wapens en dreven den vorst met geheel zyn gevolg de stad uit, zoo gezwind, dat meer dan een Normandyër in de omliggende moerassen versmoorde⁽¹⁾.

Zulke schande kon Willem niet verkroppen. Welhaest kwam hy weêr, met krygsmagt, om Ryssel te belegeren, en dwong ja de inwoonders zyne wraek af te koopen met eene boet van 1400 marken zilvers⁽²⁾; doch zulke strengheid was niet meer in staet de geesten te temmen. Daegs na Lichtmis, 1128,

(1) Zie Galbertus, bl. 211, num. 138.

(2) Zie boven, bl. 110, aenteek. 1.

[p. 232]

raekten die van Sint-Omer in vollen opstand; de graef trok er naer toe aen 't hoofd van een leger, en strafte ook de burgery met eene zware geldboet te eischen⁽¹⁾; maer de maend was nog niet ten einde toen het vuer te Gent uitbrak tegen den kastelein of burggraef die daer, als anderen elders, in Willems naem den tiran speelde.

Met de Gentenaers was het te voorzien dat zy zich zoo gemakkelyk niet zouden ten ondere geven. Zy hadden Iwan van Aelst en Daniël van Dendermonde⁽²⁾ ter hulp geroepen, twee mannen beroemd om hunne dapperheid⁽³⁾, ryk gegoed en beleend in keizers-Vlaenderen, alwaer zy weinig van den graef en niets van den koning te vreezen hadden. Willem kwam aldra naer Gent om zynen kastelein, die klagten gedaen had, te ondersteunen; maer hy vond de burgery in eene houding die hem niet veel goeds voorspelde. Inderdaed, het volk byeengeroepen zynde om rekenschap te geven

(1) Zie Galbertus, num. 139.

(2) Zie over die twee personaedjen, Duchesne, Hist. de la Maison de Guines, enz. bl. 122, en Lindanus, de Tenaraemonda, bl. 29.

(3) Zie boven, bl. 201.

[p. 233]

van zyn gedrag, nam Iwan van Aelst het woord in den naem der Gentenaers, en sprak omtrent in dezer voege: ‘Heer graef, indien gy uwe beloften volbragt hadt, de burgery van Gent zou u gehoorzamen: nu staet zy tegen u op, omdat gy uwen eigen eed hebt geschonden. Gy meent misschien hier te doen gelyk te Ryssel en te St.-Omer; doch 't zal u niet meêvallen. Wilt gy in het bezit van het graefschap blyven, wees eerlyk man en vader van uw volk; maer kent gy regt noch pligt, vertrek dan uit Vlaenderen en laet ons het land toevertrouwen aen iemand die 't zal kunnen gelukkig maken⁽¹⁾.’

De graef stond versteld van zulk een vrymoedige tael. Met een wrokkend hart week hy naer Ieperen, en verzamelde daer krygsvolk; doch de Gentenaers, voorziende wat er op handen was, haestten zich om met de andere steden een verbond aen te gaen ten einde elkander te ondersteunen en samen te werken⁽²⁾. Allen toonden den zelfden afkeer van

(1) De stoutmoedige aenspraek van Iwan van Aelst staet, in haer geheel, by Galbertus, bl. 211, num. 140.

(2) Zie Galbertus, num. 142.

[p. 234]

Willem, maer dorsten nog aenstonds geen besluit nemen, toen, den 11 Maert, Dirk van Elsaten te Gent aenkwam, waer hy goed ontvangen werd⁽¹⁾. Hy was in 't heimelyk derwaert geroepen, als vroeger Robrecht de Vries. Zyne tegenwoordigheid in het land gaf zoo veel moed aen de ontevredenen, dat die van Brugge, toen eenige dagen later de graef in hunne stad wilde komen, stout weg de poorten sloten en hem buiten hielden⁽²⁾. Nu was de stap gezet en moest men noodwendig vooruit. Dirk, willende het yzer smeden terwyl het heet was, schreef aen de Bruggelingen in den zin dien men raden kan⁽³⁾; maer, alsof het afgesproken was, nu kwamen weêr de oude mededingers voor den dag, Willem van Loo, Arnout van Denemarken, de graef van Henegau, en zochten voet te krygen, de eene te Kortryk, de andere te Veurne of elders, wachtende naer eene goede kans om verder te streven. Zulks gelukte echter niet; want Dirk van Elsaten, behalve dat hy onder duims be-

(1) Galbertus, num. 143.

(2) Galbertus, num. 144-49.

(3) Zie zynen brief by Galbertus, bl. 212, num. 150.

[p. 235]

gunstigd werd door koning Hendrik van Engeland⁽¹⁾, had Iwan en Daniël op zyne hand, die toen in Vlaenderen alles te zeggen hadden. Door hun toedoen bereikte hy zyn doel. Den 26 Maert werd hy te Brugge ingehaeld; vier dagen later werd hy door den adel en het volk tot graef van Vlaenderen gekozen; den laetsten dag der maend deed hy zynen eed op de fiertere van Sint Donaes, en ontving den eed van getrouwigheid van Bruggelingen en Gentenaers, alsmede de hulde van de voornaemste leenmannen des lands⁽²⁾.

Men kan beseffen hoe onaengenaem het nieuws van 't geen in Vlaenderen omging, koning Lodewyk in de ooren klonk. Hopende dat het nog tyd was er tusschen te komen, schreef hy, den 10 April, aen die van Brugge dat zy tegen Palmen-Zondag acht wyze lieden van hunne kasselry naer Atrecht zouden afveerdigen, werwaerts hy een gelyk getal uit al de kasselryen des lands ontbieden zou, om de

(1) Zie, over de geheime werking diens konings in de vlaemsche zaken, Oudegherst, I, bl. 390, aenteek. 1, alsmede Kervyn, I, bl. 421.

(2) Zie Galbertus, bl. 213, num. 151-55.

[p. 236]

klagten der Vlamingen aen te hooren en vervolgens, zoo wel met hen als met de fransche baronnen, naer de beste middelen uit te zien ten einde eene opregte verzoening tusschen graef Willem en diens onderdanen te treffen, belovende hy een vry geleide te zullen geven aen al de afgeveerdigden om ongestoord over en weêr te gaen⁽¹⁾.

De koning mogt zich die moeite sparen; want de Bruggelingen schreven hem aenstonds terug, dat zy reeds eenen anderen graef gekozen hadden, die bereid was hem hulde en manschap te doen voor de regten en leenen welke van zyne kroon afhingen; maer dat voor het overige de koning in Vlaenderen niets te vorderen, veel min zich te veroorloven had om het volk andermael eenen heer op te dringen, in wien het geen lust had⁽²⁾.

Dat de Vlamingen in hun regt waren, lydt geenen twyfel. Indien de Franschen het geslacht van Karel den Groote hadden kunnen afzetten en het huis van Capet ten troon verheffen, waerom mogt dan

(1) Zie by Galbertus, bl. 214, num. 158.

(2) Zie het antwoord der Bruggelingen en de gronden waer zy op steunden, by Galbertus, loc. cit.

[p. 237]

het vlaemsche volk hen niet navolgen; of liever, waerom zou het zynen graef niet zelf kiezen tusschen vorsten die allen wel titels van maegschap maer toch geen erfregt konden doen gelden? De koning had, na de dood van graef Karel, duidelyk genoeg erkend dat diens onderdanen en leenmannen ook een woord te spreken hadden in het aenstellen van eenen nieuwen graef; en nu deze het zoo slecht had aengelegd dat hy verdiende weggejaegd te worden, kon Lodewyk het niet kwalyk nemen dat de Vlamingen thans hunne eigen zaken beslisten, en zyne tusschenkomst van der hand wezen.

Zy hadden gelyk; doch zoo wilde de koning noch Willem van Normandyë het inzien, en nu was 't oorlog.

Dirk hield zich te Ryssel op, waer de inwoonders hem vriendelyk ontvangen en als landheer erkend hadden, toen, in de maend van Juny, Lodewyk het beleg om die stad kwam slaen, met de hoop van den graef te onderscheppen en weg te voeren, als zynde dit het bekwaemste middel om aen de vlaemsche zaken eenen anderen keer te geven. Dirk had inderdaed geen volk genoeg om het lang uit te houden; maer te goeder ure viel Hendrik van En-

[p. 238]

geland met een leger in Champagne⁽¹⁾, waerdoor hy den franschen koning noodzaekte, na vier dagen verloren arbeids, het beleg op te breken en naer huis te keeren⁽²⁾, latende Willem over aen zyne eigene magt.

Deze was juist zoo gering niet; want behalve de mannen van wapenen die hem uit Frankryk ter hulp waren gekomen, had hy onder zyne banieren een groot getal vlaemsche edellieden of vasallen, hem, het zy uit overtuiging, het zy uit belang, ten zeerste aengekleefd⁽³⁾.

Nu werd Vlaenderen afgeloopen door de twistende partyen; beide veroverden sloten, verwoestten heerlykheden en oefenden wraek tegen elkanders aenhangers of onderzaten, zoodat het land van twee kanten veel te lyden had⁽⁴⁾. Op dien voet kon het echter niet lang voortgaen. De beide mededingers moesten in 't open veld elkander tegen

(1) Zie Warnkoenig, I, bl. 189, aenteek. 1.

(2) Zie Galbertus, num. 160 en 168.

(3) De opstand tegen Willem van Normandyë was algemeen in de steden, maer op verre na niet algemeen onder den adel.

(4) Zie Galbertus, bl. 216, num. 169-70.

[p. 239]

komen en zien wie 't sterkste was. Zulks gebeurde te Axpoele, niet verre van Thielt. Dirk had daer het kasteel van een vyandigen edelman aengetast, toen Willem dezen ter hulp snellende, zynen tegenstander dwong om slag te leveren en, na een bloedig gevecht, ongelukkiglyk de victorie behaelde, tot groote ontsteltenis der Bruggelingen die reeds meenden dat alles verloren was⁽¹⁾. Op zyne beurt ging Willem, nu fierder dan ooit, het slot van Oostcamp belegeren, bykans aen de poorten van Brugge. De burgery moest dan wel al haren moed verzamelen om te beletten dat de vyand het slot in handen kreeg, van waer hy de stad grooten overlast kon aendoen. Ei! de onderneming mislukte nog eens. Dirk trok naer Oostcamp met zoo veel magt als hy byeen krygen kon, en gaf blyken genoeg van zyne dapperheid; maer werd niet te min verslagen door eenen vyand die ongelyk sterker was⁽²⁾. Eilaes! hy moest de vlugt nemen naer

(1) Zie Galbertus, num. 176-80. - De heer Carton heeft den slag van Axpoele omstandig beschreven in de Annales de la société d' émulation. Tweede reeks, II, bl. 264, vlgg.

(2) Zie Galbertus, bl. 217, num. 181.

[p. 240]

Brugge, dat zyne burgers wanhopig zag wederkeeren, en met hen al de landlieden der omstreek, vol van schrik, zoekende hunne roerende have en vee te redden, en schuilplaets te vinden voor hunne huisgezinnen.

Het stond dus maer akelig geschapen voor Dirk en de Vlamingen, toen, juist op dat oogenblik het gerucht zich verspreidde dat Aelst aengerand werd door de Brabanders⁽¹⁾ en dat deze den trotschen Willem met al zyne magt derwaert geroepen hadden. Hiermede mogten de Bruggelingen ten minste eenen oogenblik adem scheppen, terwyl het pleit elders zou voortgezet, misschien beslist worden: en konden zy zelf niet veel manschap meer byzetten, omdat eene menigte van de hunnen gesneuveld waren, zy verzamelden toch geld om hunnen graef te ondersteunen, die, op de eerste tyding, met Iwan en Daniël naer Aelst vertrokken en nog in tyds aengekomen was om in de stad te geraken.

Te Aelst werden de Vlamingen verlost van den opgedrongen meester voor wiens wraek zy te regt

(1) Zie de reden daervan by Butkens, I, bl. 102, en by Galbertus, num. 189.

[p. 241]

beducht waren. By eenen uitval der belegerden, stortte Willem den vyand onversaegd op het lyf, en drong hem ja terug naer zyn vesten, toen hy onvoorziens den bout van eenen kruisboog tegen het hoofd kreeg en al suizebollende van zyn peerd tuimelde. Hy staet echter oogenblikkelyk op, en grypt naer zyn zweerd om te voet te vechten; maer in den eigen stond dryft hem een Aelstenaer zyne speer in de hand: het wapen schiet door en ryt hem den arm open tot tegen den elleboog⁽¹⁾. De wond was niet doodelyk, maer werd het. Willem, door de zynen in stilte weggedragen, zag aldra de dood naderen in 't vuer dat zynen arm ontstak, en stierf den 27 July 1128, in den nog jeugdigen ouderdom van zeven en twintig jaren, zonder kinderen na te laten.

Hiermede eindigde alle twist. Het beleg van Aelst werd haestig opgebroken, en Dirk van Elsaten algemeen erkend tot graef van Vlaenderen.

(1) Zie Galbertus, bl. 218, num. 187, en Oudegherst, I, bl. 393.