Vaderlandsche historie. Deel 4

[p. 143]

Vierde hoofdstuk.

vlaenderen op het einde der elfde en in 't begin der twaelfde eeuw. - reis naer jerusalem van robrecht den vries. - hofstaet van vlaenderen. - kruistogt van robrecht den jonge. - regering van boudewyn hapkin.

1085-1119.

Gelyktydige koningen van Frankryk.

Filip I,	† 1108.
Lodewyk VI, de Dikke.

Tyden van oorlog zyn immer rampzalig voor de landen en de volkeren die ze beleven. Vlaenderen ondervond dit. Het had ja met eere den kryg gevoerd tegen den willekeur van Richildis, en was er voorspoedig van afgekomen; maer de openbare zeden hadden er deerlyk by geleden. Burgertwisten, doodslagen, diefstallen, strooperyen, met een woord al de verwarringen en buitensporigheden, waer de vorige graven hunne magt tegen ingespannen en die zy grootendeels geweerd hadden,

[p. 144]

heerschten op nieuw in alde gauen⁽¹⁾ en Robrecht, zelf verwikkeld in gedurige krakeelen, was onbekwaem de orde te herstellen. In zulken staet van zaken bleef er geen ander middel over dan den godsdienst ter hulp te roepen en heilige mannen te belasten van op de gemoederen des volks te werken om, wat door menschelyke poogingen niet te verwerven was, door de kracht van het geloof tot stand te brengen. Gelukkiglyk ontbrak het in Vlaenderen zelf aen geene deugdzame en yverige priesters, allenzins geschikt om het woord van vrede aen hunne landgenooten te prediken. Onder hen muntte inzonderheid uit een monik van Sint Pieters te Gent; met name Gedericus, een man vol van godsvrucht en geleerdheid, die op beide oevers der Schelde de steden en de vlekken ging bezoeken om de waerheden van het Evangelie aen grooten en kleinen te verkondigen, met zulk gevolg dat velen hunne zondige wegen verlieten en boetveerdigheid deden⁽²⁾.

(1) In Flandris domestica discordia, caedibus, rapinis, latrociniisque plena erant omnia, zegt Meyer, ad ann. 1083.

(2) Zie Meyer, ad ann. cit. Vyf ridders, onder anderen, door Gedericus bekeerd, omhelsden het kloosterlyk leven, en werden de stichters der vermaerde abtdy van Afflighem. Zie, behalve Meyer, het Chron. Balduini Ninoviensis, by De Smet, II, bl. 690. De plaets waer het klooster gebouwd werd, was tot dan toe een ware rooversnest geweest, enkel bewoond door bannelingen en geboefte, die de reizigers tusschen Vlaenderen en Brabant uitschudden. Zie Kervyn, I, bl. 298.

[p. 145]

Een ander kind van Vlaenderen, Arnulfus, uit doorluchtige ouders geboren te Tydeghem by Audenaerde⁽¹⁾, was bisschop van Soissons. Hem gaf paus Gregorius VII last om het ryk van Christus in zyn vaderland te gaen herstellen. Met vreugd ontving de heilige kerkvoogd deze apostelyke zending en, na van graef Robrecht wel onthaeld te zyn geweest, begon hy met de meeste vrucht te prediken in de stad en de omstreken van Brugge. Dry mylen meer naer 't Westen, te Oudenburg, was de wanorde zoo groot, dat er kwalyk een dag verliep of daer werd bloed vergoten; maer de woeste inwoonders luisterden naer de woorden des godsgezants en verzoenden zich onder elkander. Te Thourout voerde hy dezelfde wonderen uit. Ghistel⁽²⁾,

(1) In loco cui nomen Tidighem, in agro ac decarchia Aldenardensi, zegt Meyer.

(2) In 't Zuidwesten van Oudenburg.

[p. 146]

dat eerder door duivels dan door menschen bevolkt scheen, bekeerde insgelyks. Veurne, waer eene edele vrouw, om de moord haers echtgenoots te wreken, vrienden en onderdanen in de wapens had gejaegd, onderwierp zich, schoon met moeite, aen de wet van vrede. Kortom geheel West-Vlaenderen onderging den heilzamen invloed van het Evangelie, en verademde van zyne langdurige onlusten. Om het goed, dat Arnulfus met zoo veel arbeids bewerkt had, voort te zetten en uit te breiden, stichtte hy een klooster te Oudenburg⁽¹⁾, en keerde vervolgens weêr naer Soissons, gezegend van de duizende menschen die hem hun geluk te danken hadden⁽²⁾.

In 1085 ondernam graef Robrecht eene bedevaert naer het heilig Land. Hy had veel beter gedaen met t'huis te blyven en het werk van Arnulfus te hand-

(1) Sedert de vermaerde abtdy van Oudenburg, waervan de zeer eerw. Heer Malou, thans bisschop van Brugge, de Jaerboeken heeft uitgegeven, in 1840.

(2) Zie het leven van den H. Arnulfus, in Butler, op den 15 Augusti. Zie mede Kervyn, I, bl. 296 en de aenteek. 1.

[p. 147]

haven⁽¹⁾, maer was meêgesleept door de algemeene zucht welke toen ter tyd de vorsten en de onderdanen naer het Oosten dreef. Van de eerste eeuwen af hadden de Christenen, het zy uit enkele godsvrucht, het zy tot boeting hunner misdaden, het graf des Heilands gaen bezoeken; doch sedert het einde der tiende was de lust dier verre togten gedurig aengegroeid, en 't werd ten laetste, voor de westelyke volkeren, eene ware noodwendigheid, dusdanig dat vele armen zelfs al bedelende naer Jerusalem voeren, zoo wel als de groote heeren, die met wereldschen prael en veelal met een talryk gevolg de reis naer 't Oosten ondernamen⁽²⁾. Deze

(1) Inderdaed, gedurende 's graven afwezigheid nam het kwaed weêr zoodanig de overhand, dat de heilige bisschop terug naer Vlaenderen kwam, om het andermael te bevechten. Maer zyne loopbaen was vervuld; want nauwelyks had hy acht dagen in het klooster van Oudenburg doorgebragt, of hy viel ziek en stierf, na dry weken lydens, den 15 Aug. 1087. Zie Meyer, ad hunc ann.

(2) In 1054 vertrok bisschop Lietbertus van Kameryk naer Palestinen, gevolgd van meer dan 5000 pelgrims uit Picardië en Vlaenderen. Zie de Acta SS. Junii, IV, bl. 595. - Tien jaer later verreisden samen de bisschoppen van Mainz, van Regensburg, Bamberg en Utrecht met zeven duizend Christenen. Zie Michaud, Hist. des Croisades, Liv. I.

[p. 148]

steeds toenemende geestdrift was als eene voorbereiding tot de kruistogten.

Robrecht vertrok naer Syrië met Boudewyn van Gent, Walner van Kortryk, Burchard van Comines, Gratiaen van Eecloo, Hermar van Zomerghem en meer andere vlaemsche ridders⁽¹⁾. Zoo goed vergezeld, had hy zeker minder te vreezen voor allerlei gevaren, welke de pelgrims naer de overzeesche streken gewoonlyk liepen; maer toch bleef de reis altyd moeijelyk voor een' man van reeds gevorderden ouderdom⁽²⁾, en kwam hy onder wege te sterven, zoo konden er ligtelyk twisten in het land ontstaen, of nieuwe poogingen aengewend worden van den kant van Henegau. Om daerin te voorzien, gaf hy niet alleen het bestier des graefschaps over aen zyn oudsten zoon en naemgenoot, maer schynt zelfs het oppergezag aen dezen te hebben afgestaen en hem tot graef doen erkennen. Trouwens, in 1089, terwyl de vader nog uitlandig was, zien wy den

(1) Zie Meyer, ad ann. 1085.

(2) Zie Oudegh. I, bl. 314, aenteek. 5.

[p. 149]

tweeden Robrecht vrymagtig beschikken over de hoogste eerambten, en den Proost van Sint Donaes te Brugge⁽¹⁾ tot erfelyken kanselier⁽²⁾ van Vlaenderen aenstellen⁽³⁾, iets dat hy waerschynlyk niet gedaen zou hebben, indien hy slechts in 's vaders naem geregeerd had⁽⁴⁾.

Hoe 't zy, wy vinden hier eene gelegenheid om den lezer iets mede te deelen over de grafelyke hofambten van dien tyd.

De Kanselier⁽⁵⁾ van Vlaenderen was des graven eerste ambtenaer, bewaerder van diens zegel, en zynen heer overal volgende⁽⁶⁾. Hy had het meester-

(1) De Proost of Praepositus van Sint Donaes was het hoofd des kapittels, wien al de kanoniken onderworpen waren.

(2) De Proost van Sint Donaes was dat vroeger reeds, maer niet erfelyk. Zie Warnkoenig, II, bl. 87.

(3) De oorkonde staet by Miraeus, I, bl. 359.

(4) De jonge Robrecht neemt werkelyk den titel van graef in de oorkonde, alwaer het aldus luidt: Ego Rodbertus, Dei misericordia Flandrensis Marchio, Comitis Rodberti agnomine Fresonis filius, enz.

(5) Zie waer de naem van daen komt, in ons III^de Deel, bl. 70, aenteek. 4.

(6) Hy mogt zich echter doen vervangen door een anderen persoon den grave aengenaem. Zie Warnkoenig, II, bl. 86.

[p. 150]

schap over al de schryvers, kapellaens en klerken van het hof en, in zyne hoedanigheid van opperbestierder der grafelyke inkomsten⁽¹⁾, over al de ontvangers⁽²⁾, welke hy zelf benoemde. Voorts bekleedde hy de derde plaets in 's graven raed, en by diens afwezigheid zat hy voor in de Rekenkamer⁽³⁾, die hy regt had te vergaderen⁽⁴⁾. Behalve zyn pro-

(1) Versta van de inkomsten welke den graef als landheer van Vlaenderen, niet als byzonderen grondeigenaer, toebehoorden. Zie Warnkoenig, bl. 86, aenteek. 3.

(2) Versta mede de ontvangers der landheerlyke inkomsten of geregtigheden.

(3) Toen ter tyd Renynghe of Redenynghe genaemd, in 't Fransch Chambre des renynghes, waervoor men thans Chambre des comptes zegt. Zie Warnkoenig, bl. 87, aenteek. 1. Zie mede Oudegherst, II, bl. 517 en Wieland, Antiq. de Flandre, by De Smet, I, bl. xlviij. Een uitgebreid artikel over de Rekenkamer in Vlaenderen bevindt zich in den Messager des sciences hist. van 1840, bl. 289, vlgg.

(4) Warnk. in de hoogduitsche uitgave zyns werks, Band III, eerste afdeeling, bl. 117 en vlgg. heeft vele byzonderheden medegedeeld omtrent de voorregten van Vlaenderens kanselier, en er, in de tweede afdeeling, de oorkonden bygevoegd. Zie mede de bevestiging dier voorregten door paus Innocentius IV, by Miraeus, I, bl. 421.

[p. 151]

fyt van iederen zegeldruk en van het opstellen van pachtbrieven⁽¹⁾, kreeg hy dagelyks 20 keersen⁽²⁾ en eene toorts⁽³⁾ negen palmen lang en een vuist dik; twee potten wyns van den besten en twee andere van minder qualiteit⁽⁴⁾, en eindelyk twaelf stuivers gelds⁽⁵⁾.

Vier andere groote hofbeambten waren de Sene-

(1) Van iederen pachtbrief trok hy 26 deniers. Zie Warnkoenig, eerste afd. bl. 120.

(2) De oorkonde (by Warnk. tweede afdeel. bl. 177) zegt vint coupons de candelles. Versta kleine wasch- of roetkeersen die in den kandelaer gebrand worden. Zie het Supplement van Carpentier op Du Cange, in voce Copallus.

(3) Waerschynlyk om des avonds naer huis te gaen. De oorkonde zegt 1 turtin; maer het moet tursin of liever torsin wezen. Zie Carpentier's Glossaire français, en Du Cange, op het woord Tortisius. Warnkoenig heeft het niet verstaen.

(4) Namelyk voor des Kanseliers bedienden, gelyk de oorkonde spreekt.

(5) Item xij souls de wages, zegt de oorkonde.

[p. 152]

schalk⁽¹⁾, de Konstabel⁽²⁾, de Bottelier⁽³⁾ en de Kamerling⁽⁴⁾. De eerste had het opzigt over de grafelyke kasteelen en sloten, alsmede, in het hof, over des vorsten tafel en de spyzen die hem voorgediend moesten worden⁽⁵⁾. Zyn ambt was erfelyk in het huis van Wavrin⁽⁶⁾, terwyl de heeren van Moorslede⁽⁷⁾ den titel voerden van Onder-Seneschalk, en in die hoedanigheid, even als de andere, loon trokken⁽⁸⁾.

(1) Zie ons III^de Deel, bl. 72, aenteek. 3.

(2) Zie daer, bl. 73, aenteek. 1.

(3) Zie bl. 72, aenteek. 4

(4) Zie bl. 71, aenteek. 3.

(5) In deze laetste hoedanigheid draegt hy ook den naem van Dapifer. Zie Warnk. II, bl. 91. aenteek. 2.

(6) Het dorp Wavrin ligt ruim twee mylen boven Ryssel. Zie Warnkoenig, II, bl. 91.

(7) Dry mylen in 't noordwesten van Ieperen.

(8) De Seneschalk kreeg dagelyks het zelfde licht en even zoo veel wyns als de kanselier: voorts tien denarissen gelds, 24 ellen laken op Kers- en Pinksterfeest, alsmede twee bonte pelsen en één' pelsmantel. - De Onder-Seneschalk ontving haver voor vyf peerden, dry stuivers dagloon, licht, twee maten wyns, en 100 stuivers voor kleederen op Kers- en Pinksterdag. De oorkonde staet by Warnkoenig, hoogd. uitg. III, 2^de afdeel. bl. 178.

[p. 153]

Het ambt van Konstabel, hoofdzakelyk bestaende in de verzorging van het grafelyk stalwezen, was eene erfelyke weerdigheid der heeren van Boelaere⁽¹⁾ en Harnes⁽²⁾. Dat van den Bottelier of Schenker⁽³⁾ die, behalve zynen dienst aen 's graven tafel, nog het overzigt had over de wynkelders en wat daertoe behoorde, was erfelyk in het huis van Gavere⁽⁴⁾. Beide werden betaeld nagenoeg op den zelfden voet als de kanselier.

De Kamerling diende, van regtswege, op de twee feestdagen van Kersmis en Pinksteren, maer ook, voor en na, wanneer hy geroepen werd. By groote gelegenheden moest hy vergezeld zyn van dry ridders. Hy gaf den graef water, om zyn handen te wasschen, in een zilveren bekken hetwelk hy, na verrigten dienst, mede nam, zonder verkorting zyner andere geregtigheden⁽⁵⁾. De heer van Ghis-

(1) By Geertsbergen.

(2) Harnes is een dorp naby Lens in het Atrechtsche.

(3) Hy komt, in de oorkonden, voor onder de beide benamingen van Buticularius en van Pincerna.

(4) Zie Oudegherst, II, bl. 268, aenteek. 1.

(5) Zoo trok de Kamerling, voor iederen dag van dienstpleging, licht en wyn als de vorigen, twaelf stuivers en zes deniers voor haver, en mondkost uit 's graven keuken voor vyf persoonen. Zie Warnk. hoogd. uitg. III, 1^ste afd. bl. 132, en fr. uitg. I, bl. 520.

[p. 154]

tel⁽¹⁾ was erfkamerling van Vlaenderen⁽²⁾.

Onder de beambten van minderen rang, insgelyks tot den grafelyken hofdienst behoorende, en wier posten alsmede by erfregt aen hunne afstammelingen overgingen, komen voor twee Maerschalken⁽³⁾, de heeren van Belle⁽⁴⁾ en van Vichte⁽⁵⁾; twee Pannetiers of Spysmeesters⁽⁶⁾, een of meer Deurwaerders, Sauciers⁽⁷⁾, Timmermeesters⁽⁸⁾; een Waschmeester⁽⁹⁾, een Wolverzorger⁽¹⁰⁾, een

(1) Zie boven, bl. 145, aenteek. 2.

(2) Zie Warnkoenig, II, bl. 89.

(3) Zie ons III^de Deel, bl. 73, aenteek. 1.

(4) Bailleul. Zie boven, bl. 94, aenteek. 8.

(5) Bewesten Audenaerde.

(6) De heeren van Belleghem by Kortryk, of van Bovekerke by Dixmude, en van Rode, in het land van Aelst.

(7) Belast met het verzorgen der sauzen en speceryen voor de grafelyke keuken. Zie Du Cange, op het woord Salsarius.

(8) Vermoedelyk het opzigt hebbende over het timmerwerk der grafelyke woonsteden.

(9) Zorg dragende voor den wasch van het tafel- en beddenlinnen des graefs. Zie Du Cange, op het woord Lavandarius.

(10) Versta, wanneer de graef buitens huis was.

[p. 155]

Bedverzorger⁽¹⁾, een Lardier⁽²⁾, een Brisselier⁽³⁾ en een Schotelier⁽⁴⁾.

Men ziet, de graven van Vlaenderen hielden huis, in 't klein, gelyk de koningen en de keizer, in 't

(1) Versta die 't beddegoed leverde.

(2) Het woord kan niet beteekenen dan iemand die het spek levert of daer zorg voor heeft. Zie Du Cange, op het woord Lardarius. Maer in de oorkonde die den ambtenaer vermeldt, wordt hy gezegd turf, paling, hoenderen, zout, eijeren en duiven te leveren.

(3) Eigentlyk Brise-celliers, een ambtenaer die, wanneer de graef in eene andere stad aenkwam, de kelders der particulieren deed open slaen, om den wyn, dien hy goed vond, voor zyn' meester aen te koopen, ten gestelden pryze van dry deniers de maet. Dit grafelyk regt werd afgeschaft in 1200. Zie Warnk. I, bl. 343.

(4) Belast met de leverantie en waerschynlyk ook de verzorging van het schotelwerk des hofs. Zie Du Cange, op het woord Scutellarius, en eene oorkonde by Warn. h.u. III, 2^de afd. bl. 49. De zes laetst gemelde erfelyke hofbeambten behoorden tot Brugge en Male, en dienden wanneer de graef in een van die plaetsen zyn verblyf had. Zie van dat alles meer by Warnkoenig, hoogd. uitg. III, 1^ste afd. bl. 133-37.

[p. 156]

groot. Wat hun eigentlyk gezegden hofstaet betreft, deze was mede op koninklyken voet ingerigt. Wanneer de landvorst hof hield, zat hy omringd van zyne baronnen of groote leenmannen⁽¹⁾, de kasteleinen of burggraven, en de voornaemste heeren van Vlaenderen⁽²⁾, onder welke de vier dusgezeide Beers⁽³⁾ de hoofdplaets bekleedden, namelyk de

(1) Versta die hunne leenen van den graef zelf verhieven, en niet van een anderen leenman. De heeren van minderen rang waren of wel leenmannen van een der vlaemsche baronnen, of hingen af van de verschillende Leenhoven des graefschaps. Zie Warnk. II, bl. 93, aenteek. 2, en bl. 98. Zie mede Wieland, ch. XX, de la Chambre légale, by De Smet, I, bl. xlvij, en Buzelinus, Gallo-Flandria, bl. 520.

(2) In de eerste tyden telde men onder deze eenige vasallen uit het land der Morinen en uit dat van Atrecht, welke zelf den titel van graef voerden en aen het hoofd van 's lands adel stonden. Dusdanigen waren de graven van Boulogne, van Guines, van Sint-Pol, van Hesdin en Lens, alsmede de heer van Bethune, voogd van Atrecht. Deze groote leenmannen, sedert dat de zuidelyke streken afgescheiden werden van het graefschap, hielden allengskens op hunne leenpligten te vervullen, en werden met der tyd geheel onafhankelyk van Vlaendederen. Zie Warnkoenig, II, bl. 102-10.

(3) De Beers waren eigentlyk de hoog-baronnen van Vlaenderen. In Frankryk telde men er eerst ook niet meer dan dry of vier. Zie Du Cange, I, col. 1035, van onder. Beer of ber is niets anders dan baro, en dit beteekent oorspronkelyk man, inzonderheid vryen man. Zie Grimm's Rechtsalterthümer, bl. 282, en Graff's Sprachschatz, III, col. 153. Zie mede Du Cange, op het woord Baro.

[p. 157]

heeren van Pamele⁽¹⁾, van Boelaere⁽²⁾, van Cysoing in Pevele⁽³⁾ en van Heyne by Audenaerde⁽⁴⁾. Naest hen verschenen ook aen 's graven hof de bisschoppen⁽⁵⁾, in weerdigheid gelyk staende met de

(1) Wat, in de stad van Audenaerde, op den regten oever der Schelde ligt, droeg den naem van Pamele, en maekte deel van eene byzondere heerlykheid. Zie Warnk. I, bl. 123, aenteek. 1, en De Bylandt, bl. 176, aenteek. 6.

(2) By Geertsbergen. Deze twee Beers behoorden derhalve tot keizers Vlaenderen.

(3) Het land van Pevele, ditio Pabulensis, maekte deel van de kasselry van Ryssel. Cysoing ligt bewesten Doornik. Zie Buzelinus, Gallo-Fl. bl. 86, en De Bylandt, bl. 201.

(4) De twee laetste Beers behoorden aldus tot Vlaenderen onder de kroon, of het eigentlyk gezegde graefschap.

(5) Van Kameryk, van Doornik, van Atrecht, van Teruanen. Zie Warnk. II, bl. 97.

[p. 158]

edelste vasallen. Het zelfde mag men zeggen van de Prelaten der oudste abtdyen⁽¹⁾, terwyl de hoofden der kloosters en kapittels, door de graven gesticht⁽²⁾, als dier voorname leenmannen of geestelyke baronnen, insgelyks plaets hadden in het hof en in de hooge vergaderingen.

Robrecht de Vries en zyne togtgenooten bleven vier jaer in Asië. Op zyne terugreis vertoefde hy eenigen tyd te Constantinopelen, alwaer de grieksche keizer Alexis Comneen hem niet alleen heerlyk ontving en met geschenken overlaedde, maer tevens hulp van zynen gast verzocht tegen de Saracenen en Bulgaren⁽³⁾, die het oostersch ryk bedreigden.

(1) Van Saint-Berlin, van St. Vedastus te Atrecht, van St. Pieter en St. Baefs te Gent. Zie Warnk. loc. cit.

(2) Dusdanigen waren de Proosten van Sint Pieter te Ryssel, van St. Donaes te Brugge, van St. Andries by Brugge, van de Duinen by Veurne, en anderen. Zie by Warnkoenig, ter aengehaelde plaets.

(3) Noordsche volksstam die, in de vyfde eeuw naer 't Zuiden gekomen, zich had neêrgeslagen op den regten oever des Donaus, in het oude Moesië, naer hen sedert Bulgarië genoemd, en thans deel makende van Europesch Turkeije.

[p. 159]

De graef beloofde 500 ridders en hield zyn woord⁽¹⁾. Vervolgens zette hy zynen weg voort naer Frankryk, en werd daer met even zoo veel geestdrift onthaeld. De moniken gingen hem te gemoet met vaendels en banieren; de wegen, op zynen doorgang, waren bestrooid met bloemen; de zalen der kloosters waer hy vernachtte, gespreid met kostbare tapyten: zoo grooten eerbied gevoelde men in die tyden voor eenen vorst die het heilige Land bezocht had en er behouden van terug keerde⁽²⁾. Eindelyk in 1091 zag Vlaenderen den doorluchtigen pelgrim weder, en ontving hem met alle teekens van vreugd en bewondering. Nu stond het Robrecht vry de teugels des landbestiers nogmaels over te nemen; maer hy schynt dien last aen zynen zoon te hebben gelaten, en zyne laetste dagen in de oefeningen van godsvrucht te hebben willen doorbrengen⁽³⁾. Den 12 October 1092, overleed hy in het door hem heropgebouwde slot van Wynendale by Thourout, en werd begraven in de kerk van Cassel, welke hy zelf had gesticht tot nagedachtenis der victorie waer hy zyn

(1) Zie Kervyn, I, bl. 306.

(2) Zie aldaer.

(3) Zie Oudegherst, I, bl. 315, aenteek. 1.

[p. 160]

graefschap aen verschuldigd was. Behalve zynen naemgenoot, liet Robrecht nog een anderen zoon na met name Philip, wien het burggraefschap van Ieperen werd afgestaen; alsmede twee dochters, Adelheid, vroeger getrouwd met den heiligen koning Canutus van Denemarken, en Geertruid die, na de dood van haren eersten gemael graef Hendrik van Leuven, in huwelyk trad met Diederik van den Elsasz, hertog van Lorreynen⁽¹⁾.

Nauwelyks had Robrecht de Jonge zynen vader in Vlaenderen opgevolgd, of eene stem, waer Europa van weêrgalmde, kwam hem aen het bestier zyns graefschaps onttrekken, en uitmanen om, op het spoor van zyn' voorganger, doch dit mael met het zweerd in de vuist, de reis naer het Oosten te ondernemen. Een arme kluizenaer met name Petrus⁽²⁾, onlangs van Jerusalem weêrgekomen, ver-

(1) Zie Vredius, Probationes Genealogiae Flandricae, bl. 153. Zie ook de stamtafel aen het einde van dit Deel.
Robrecht de Vries liet nog een anderen zoon na, Boudewyn bisschop van Teruanen, en eene dochter, Ogina abtdis van Meessen. Deze twee blyven buiten de geschiedenis.

(2) Hy is gekend in de Geschiedenis onder den naem van Pierre l'Ermite, geboortig uit Picardië.

[p. 161]

kondigde alom de schroomelyke rampen welke de Christenen in het heilig Land van de Saracenen te lyden hadden⁽¹⁾, noodigende al de volkeren van het Westen om de handen ineen te slaen en met verzamelde magt het Graf des Heilands te gaen verlossen. De pauzen wenschten zulks sedert lang. In het Concilie van Clermont⁽²⁾ had laetst Urbanus II de fransche Grooten opgeroepen tot eene algemeene kruisvaert. Deze oproep, door geheel de vergadering met geestdrift beantwoord, en door den Kluizenaer rondgedragen werd overal, ja, doch nergens vuriger dan in Vlaenderen toegestemd. En hoe zou de graef, hoe zouden zyne baronnen niet de eersten geweest zyn om, voor zoo heilig, voor zoo roemweerdig eene zaek, in de wapens te vliegen, zy die, reeds in het Oosten berucht wegens hunne heldendaden⁽³⁾, van keizer Alexis door

(1) Syrië was gedurende de zevende en achtste eeuw door de Saracenen veroverd geworden.

(2) Clermont-Ferrand, in Auvergne, bewesten Lyons. Daer werd, op het einde van 1095, eene kerkvergadering gehouden en de eerste kruistogt besloten.

(3) De 500 ridders, door Robrecht den Vries derwaerts gezonden, hadden een deel van Galatië aen de ongeloovigen ontweldigd.

[p. 162]

dringende brieven uitgenoodigd waren om den wankelen troon van Constantinopelen tegen de Turken⁽¹⁾ te gaen verdedigen⁽²⁾?

Het jaer 1096 zag gansch het Westen in optogt naer Syrië. Nadat de Kluizenaer met eene ontelbare menigte van in de lente de voorbaen genomen had, vertrok welhaest Godevaert van Bouillon, hertog van Neder-Lotharingen, met 80,000 voetknechten en 10,000 ruiters⁽³⁾. De graef van Blois, de hertog van Normandyë en vele andere groote leenmannen zoo van Frankryk als van Duitschland trokken met al hunnen adel, langs verschillende wegen naer 't Oosten. Zoo deed insgelyks de graef van Vlaenderen, vergezeld van de voornaemste edellieden zyner staten⁽⁴⁾, en van krygsvolk zonder getal, zich

(1) De eigentlyk gezegde Turken, een volk van tartaersche afkomst, hadden sedert een dertigtal jaren klein Asië overvallen, en bedreigden, van dien kant, Constantinopelen.

(2) De brief staet in de Amplissima Collectio van Martène en Durand, I, col. 572, maer schynt een valschen datum te dragen.

(3) Zie Michaud, Hist. des Croisades, Liv. II.

(4) Meyer, ad ann. 1096, noemt eene menigte van vlaemsche ridders op, die met hunnen vorst vertrokken.

[p. 163]

rigtende naer Italië om verder, over zee, Constantinopelen te gaen bereiken.

Wy zullen de kruisvaerders op hunnen togt niet volgen, wat ons te ver buiten ons bestek zou leiden en te veel plaets nemen. Het zy genoeg hier kortelyk te melden dat de Vlamingen den roem dien zy reeds verworven hadden nergens bezwalkten, maer in tegendeel zich overal de moedigsten toonden en de kracht van hunnen strydbaren arm by iedere gelegenheid aen de Turken deden gevoelen. In mei 1097 belegerden zy, met anderen, de stad Nicaeë⁽¹⁾ in Bithynië⁽²⁾, en namen ze stormenderhand in, ondanks al de poogingen van Soliman om ze te ontzetten. Daerop volgde een bloedige veldslag, alwaer, vooral door de onversaegdheid van graef Robrecht⁽³⁾ en de zynen, de ongeloovigen geslagen werden en 40,000 man op den grond lie-

(1) Hedendaegsch Isnik.

(2) Bithynië strekt zich uit langsheen de Zwarte-Zee, in 't Oosten van Constantinopelen.

(3) Al de schryvers zyn het daeromtrent eens dat de graef van Vlaenderen inzonderheid veel bybragt tot de overwinning.

[p. 164]

ten⁽¹⁾. Alsdan lag Antiochië⁽²⁾ aen de beurt⁽³⁾, oneindige stad met meer dan dry honderd kerken en even zoo veel torens, sedert dertien jaer in de handen der Turken, die er al hunne magt vereenigd hadden om haer zeker niet te verliezen. Het kostte inderdaed de kruisvaerders onuitsprekelyk veel moeite zulk eene sterke vesting te veroveren. Het beleg duerde bykans acht maenden⁽⁴⁾, afgewisseld door hongersnood, besmettelyke ziekten en wreede gevechten; doch niets was in staet den moed der belegeraers te breken. Robrecht inzonderheid, aen het hoofd zyner heldhaftige ridderschap, verrigtte wonderen die men niet gelooven zou, indien zy door geen gelyktydige schryvers, ja door ooggetuigen bevestigd waren. Met vier honderd Vlamingen dorst hy een ontzaggelyk leger van Turken aenranden, en bragt de overwinning naer huis⁽⁵⁾. Een

(1) Zie Meyer, ad ann. 1097.

(2) Hedendaegsch Antakiéh, naby het oostelyk uiteind der Middellandsche-Zee, schuins over het eiland Cyprus.

(3) De kruisgenooten hadden er al meer dan veertig ingenomen.

(4) Van den 21 October 1097, tot den 3^den Juny 1098.

(5) Zie 't bewys by Kervyn, I, bl. 324.

[p. 165]

ander mael, niet zeven honderd ridders een heir van 28,000 Saracenen te gemoet getrokken zynde, die kwamen om de stad te verlossen, verydelde hy niet slechts hunne onderneming, maer dreef ze op de vlugt, en zat hun tien mylen ver met het zweerd op de hielen, het land bezaeijende met hunne lyken⁽¹⁾. Zoo heldhaftig gedroeg zich de vlaemsche vorst: ook werd hy door zyne krygsgenooten te regt de Kling der Christenen bygenaemd, als voor wiens lemmer alles zwichten moest.

Na de inneming van Antiochië, gevolgd van nieuwe en bloedige gevechten, maer inzonderheid van de bitterste beproevingen, gebrek en pest⁽²⁾,

(1) Zie Kervyn, bl. 325.

(2) De pest bragt het klimaet meê en de hitte des zomers. De hongersnood was het gevolg van den kryg. De Turken vernielden zoo veel als zy konden om hunne vyanden te plagen. Van Venetië, van Genua en van elders gingen er ja vloten uit met levensmiddelen voor de kruisvaerders, welke zich altyd, zoo veel mogelyk was, digt by de zee hielden; maer de vragtschepen werden nu eens door den storm in den grond geslagen, dan weêr door de Turken verstrooid of buitgemaekt, soms zelfs gekaept van de Grieken, die van eerst af met verraed omgingen.

[p. 166]

die er met duizenden deden omkomen, trokken de kruisgenooten het gebergte van Libanus⁽¹⁾ over en Palestinen in. Op den zondag van Pinksteren, 1099, kwamen zy aen te Cesaréë⁽²⁾ en den 10 Juny, van op de hoogte van Emmaüs⁽³⁾, zagen zy Jerusalem: Jerusalem, waer zy zoo lang naer gesnakt, zoo veel voor uitgestaen, hun bloed om vergoten en zoo menigen hun leven voor opgeofferd hadden! Daer was het einde van hunnen togt, maer nog niet van hunnen arbeid. Een leger van 40,000 man, en nog half zoo veel gewapende inwoonders hielden de stad bezet, die daerenboven voorzien was van levensbehoeften voor een geruimen tyd. Ik zwyg van andere moeijelykheden, van stevige muren en torens, van de brandende hitte die juist in dat jaergetyde al de bronnen verdroogd had, van den geduchten woestynwind die het stof met geheele wolken opjoeg en de longen blaekte. Tegen dat alles, en meer andere groote bezwaren, hadden de kruisvaerders niet te stellen dan hunnen moed, hunnen geestdrift, den

(1) In Syrië.

(2) Groote zeestad in 't noordwesten van Jerusalem.

(3) Vier kleine mylen in 't noordwesten van Jerusalem.

[p. 167]

vasten wil van het Graf des Heilands aen de ongeloovigen te ontweldigen. Het beleg werd aenstonds ondernomen: graef Robrecht van Vlaenderen en Godevaert van Bouillon spanden hunne tenten aen de noordzyde der stad, met het vast besluit van te winnen of te sneven. Zoo deden de anderen elders en het heldenwerk ving aen. Gelukkiglyk bereikte eene genueesche vloot, geladen met leeftogt en oorlogstuig, de haven van Joppe⁽¹⁾: de schepen, 't is waer, werden door de Saracenen verrast en vernield; doch de voorraed was gered en kwam te goeder ure de belegeraers verkwikken. Deze, met taei geduld, met onverpoosden vlyt, met weêrgalooze kloekmoedigheid raekten al de beletselen te boven. De 14 July was bestemd voor den algemeenen aenval: geheel de dag werd besteed om bres te maken; de rammen beukten de muren, de krygsgevaerten smakten steenen naer beneden, hagelbuijen van pylen vlogen in 't ronde, de ladders zelf werden opgerigt en beklommen, in weêrwil van de wanhopigste poogingen der belegerden. De nacht

(1) Twaelf mylen in 't noordwesten van Jerusalem, op den boord der Middellandsche-Zee.

[p. 168]

alleen onderbrak de worsteling; maer zoo haest weêr de zon aen het oosten verscheen, werd de stryd hernomen, en dit mael de stad van alle kanten bestormd. Te vergeefs storten die van binnen ketels met ziedend vet op de aenvallenden; te vergeefs werpen zy vuer en mutsaerd tusschen hun krygstuig en steken de torens in brand: de vlammen slaen terug in 't aenzigt der Saracenen, en te midden van het hevigste gedrang, terwyl de dood aen beide kanten rondspookt, zie daer staen twee vlaemsche ridders⁽¹⁾ op den muer van de stad. Op den eigen stond valt de brug van Godfrieds stormgevaerte; de Lothryksche vorst, de graef van Vlaenderen druischen om laeg, overrompelen met hunne spitsbroeders alles wat nog weêrstand biedt, en dringen door tot in de straten, welhaest overdekt van lyken en gekwetsten. Jerusalem was veroverd en het pleit beslist⁽²⁾.

Tien dagen na de victorie besloten de christene vorsten den troon van David te herstellen en er eenen koning op te plaetsen bekwaem de verove-

(1) De gebroeders Lethald en Engelbert van Doornik.

(2) Zie Michaud, Liv. IV, en Meyer, ad ann. 1098, 99.

[p. 169]

ring, die zoo veel arbeids, zoo veel bloeds gekost had, te handhaven en te bevestigen. Aller oogen vielen op den graef van Vlaenderen; maer Robrecht had vooraf die eer geweigerd, verklarende dat hy zich verpligt achtte tot zyne onderdanen te rug te keeren⁽¹⁾.

Deze verlangden om hunnen vorst weêr te zien. Gedurende 's graven afwezigheid was het bestier des lands toevertrouwd aen zyn' zoon Boudewyn, onder het opzigt van diens moeder en van den Kanselier van Vlaenderen, zoo dat het gezag in geene betere handen wezen kon; maer toch was de vreugd des volks groot toen het, in den loop van het jaer 1100, zynen teergeliefden heer mogt welkom groeten. Robrecht had, op de terugreis, nog eens zynen weg gekozen over Constantinopelen. Van daer was hy met zyne togtgenooten door Italië en Frankryk getrokken, in welk laetste ryk hy een zeker getal vlaemsche onderdanen aentrof, die insgelyks uit het Oosten van de kruisvaert weder-

(1) De lezer weet dat Godevaert van Bouillon by meerderheid van stemmen op den troon van Jerusalem verheven werd. Wie zou niet fier wezen van Vlaming of Brabander te zyn?

[p. 170]

keerden, en thans met hem naer hun vaderland spoedden⁽¹⁾.

Jammer maer, de graef had den tyd niet van uit te rusten. Hy moest aenstonds weêr het harnas aengespen tegen keizer Hendrik IV, die hem Ryks-Vlaenderen wilde afnemen, het zy omdat hy zyne leenpligt niet vervuld had⁽²⁾, het zy omdat hy die van Kameryk in hunne worsteling tegen den ingedrongen bisschop Walcherus had ondersteund⁽³⁾. In 1102 braken de vyandlykheden uit, doch zonder groot gevolg, en het jaer daerna ging Robrecht naer Luik, alwaer hy met den keizer een voordee-

(1) Sedert dien tyd verschynt de graef in de Geschiedenis onder den naem van Robrecht van Jerusalem.

(2) Leo, I, bl. 28, is van dat gevoelen.

(3) De zaek wordt verhaeld in een aenhangsel op het Chronicon Balderici, by Le Glay, bl. 368 en vlgg. De schryver schynt Walcherus genegen, doch men weet van elders dat deze het bisdom zoo veel als van den keizer gekocht had, en het overbekend gedrag van Hendrik in het stuk der geestelyke leenen geeft daer grond genoeg voor. Zie een en brief van paus Paschalis II aen graef Robrecht, in de Amplissima Collectio van Martène en Durand, I, col. 588.

[p. 171]

ligen vrede sloot; want verre van iets af te staen, werd het bezit van Douai, dat sedert de tyden van Richildis een twistappel tusschen Vlaenderen en Henegau geweest was, hem door het hoofd des ryks verzekerd⁽¹⁾. 't Is waer, des keizers zoon en opvolger, Hendrik V, zoo slecht en niet min eigenzinnig dan zyn vader, ontstak andermael het vuer, in 1107, samenspannende met den graef van Holland wien hy Zeeland beloofd had, en met dien van Henegau welke Vlaenderen zocht weêr te krygen, terwyl de Duitsche vorst de landen van Aelst en Waes met de Vier Ambachten wilde tot zich trekken. Hy ging Robrecht belegeren in het kasteel van Douai; maer de overwinnaer der Turken had met sterkeren vyand te doen gehad en vreesde den keizer niet, die, als hy meende storm te loopen, met geen klein verlies afgeslagen werd, en onverrigter zake den rug keerde⁽²⁾.

Dit gebeurde in 1108. Nog het zelfde jaer werd de vrede getroffen⁽³⁾, en de graef bleef die hy was;

(1) Zie Meyer, ad ann. 1102 et 1103.

(2) Zie Meyer, ad ann. 1108. - Zie mede het Chron. Balderici, by Le Glay, bl. 375 en 563.

(3) Namelyk te Mainz, met de feestdagen van Kersmis.

[p. 172]

hy kreeg zelfs in het kameryksche eenige regten by die zyne inkomsten vermeerderden⁽¹⁾: het eenigste dat hy niet bekomen kon, was rust en verademing na zyne lange togten. Dit mael werd hy door Vlaenderens leenheer opgeroepen, om den kryg te voeren tegen koning Hendrik van Engeland⁽²⁾ die, in 1107, het hertogdom van Normandyë op zyn' broeder veroverd had en, naer 't schynt, ook begerige oogen sloeg op de fransche kroon, onlangs overgegaen tot Lodewyk VI, bygenaemd den Dikke⁽³⁾. Deze laetste, gebelgd op den koninklyksn hertog⁽⁴⁾, gaf den graef van Vlaenderen⁽⁵⁾ last den

(1) Zie Le Glay, I, bl. 248.

(2) Hendrik I was de derde zoon van Willem den Veroveraer. In het jaer 1100 had hy, na de dood van zyn' broeder Willem den Rosse, den troon van Engeland beklommen, gebruik makende van de afwezigheid zyns anderen broeders Rotbert, hertog van Normandyë die, wederkeerende van de eerste kruisvaert, zich meer dan een jaer in Italië ophield, en aldus zyne kans verkeek.

(3) Lodewyk VI was, in July 1108, zyn' vader Philip I opgevolgd, en den 3 Augusti te Orleans gezalfd.

(4) Hendrik had, met slimme treken, het kasteel van Gisors in handen gekregen, en dat merkelyk versterkt tegen Lodewyks verbod. Zie Meyer, ad ann. 1111.

(5) Graef Robrecht had, van zynen kant, ook redenen van ontevredenheid tegen den koning van Engeland. Zie Meyer, ad ann. 1111.

[p. 173]

oorlog aen den Engelschman te verklaren en zonder toeven in 't veld te trekken. Zulks gebeurde dan ook, en met vry gunstigen uitslag; want de graef nam voor en na steden en kasteelen in, tot merkelyke afbreuk van Hendriks magt in Normandyë. Nogtans sleepten de zaken, omdat de engelsche vorst gedurig hulp van over-zee ontving, en daer hy veel geld had, wist hy zelfs eenige fransche leenmannen te doen omslaen, en op zyne hand te brengen⁽¹⁾. Onder deze myneedigen telde Thiebout IV, graef van Blois, van Chartres en Brie⁽²⁾. Hy had er reeds anderen meê gesleept, toen, in 1111, de koning, om den afval tegen te houden, het besluit nam van Meaux te gaen belegeren, en Robrecht met de vlaemsche ridderschap derwaert riep. De kloekmoedige vorst was aenstonds gereed,

(1) Onderscheidene groote leenmannen der fransche kroon wankten in hunne trouw, uit hoofde dat Lodewyk VI het er van eerst af op aenlegde om hunne magt te breken, gelyk wy later zullen zien.

(2) Het graefschap van Brie paelde aen dat van Champagne. Meaux (10 mylen in 't noord-oosten van Parys) was er de hoofdstad van.

[p. 174]

en bragt veel by om de vesting aldra in 't nauw te zetten. Een uitval, door die van binnen gewaegd, werd ja met groot verlies teruggedreven; doch terwyl Robrecht, aen 't hoofd zyner ruiters, den vyand yverig achtervolgt, bezwykt ongelukkiglyk de stadsbrug onder het gewigt der peerden: de graef valt in 't water en stikt, of wordt verpletterd door alles wat hem op 't lyf stort.

Zoo stierf, den 5 October 1111⁽¹⁾, beweend van koningen en volkeren, ja tot van de ongeloovigen toe⁽²⁾, de doorluchtige Robrecht van Jerusalem, de roem zyns lands, de degen der Christenen. Zyn zoon Boudewyn, de eenigste van dry die nog in 't leven was⁽³⁾, volgde hem op in het graefschap.

Boudewyn VII was niet alleen erfgenaem van zyns vaders staten, maer ook van diens groote hoedanigheden. Te Atrecht, waer de overledene met eere begraven was, legde de nieuwe graef zynen eed van getrouwigheid af aen koning Lodewyk, die er den lykdienst had bygewoond. Meteen verga-

(1) Anderen stellen den 4 December. Zie Meyer.

(2) Zie Kervyn, bl. 346.

(3) Twee anderen waren vroegtydig gestorven.

[p. 175]

derde hy daer de vlaemsche Grooten, en deed hen den openbaren vrede plegtiglyk bezweren, met vaststelling zelfs van zwaerdere straffen tegen de brandstichters, de schenders der huisselyke veiligheid, de dragers van verboden wapenen, de schuldigen aen manslag of verminking; en met het bepalen van dubbele boet tot last van baljuwen en andere grafelyke ambtenaers die zelf de wet zouden overtreden⁽¹⁾.

Men ziet, de vernieuwing van den landvrede was het eerste werk van Boudewyn VII: het was, mag men zeggen, het laetste zyns vaders geweest⁽²⁾. Beider zorg toont klaer genoeg dat de openbare orde, terwyl Robrecht afwezig en, na zyne terugkomst, in krygszaken verwikkeld was, veel moest geleden hebben, en dat Vlaenderen op nieuw ontrust werd door alle slag van baldadigheden⁽³⁾. Het kwaed moet zelfs in die tyden tot eene

(1) Zie Marchantius, bl. 205, en Warnkoenig, I, bl. 167.

(2) Graef Robrecht, eenige maenden voor zyn dood, had ook den landvrede vernieuwd, in de tegenwoordigheid der voornaemste baronnen. Zie Meyer, ad ann. 1111.

(3) Een gelyktydige schryver, Raoul de Caen, verwyt graef Robrecht zynen kruistogt, en wil dat hy beter zou gedaen hebben de wetten van zyn land te handhaven, dan naer Jerusalem te gaen. Zie by Kervyn, I, bl. 337, aenteek. 4. Zie mede Meyer, ad ann. 1111, en vooral de Flandria generosa, by De Smet, I, bl. 75.

[p. 176]

buitengewoone hoogte gerezen zyn; want Boudewyn, nadat hy het graefschap in zynen eigen naem bestierde, achtte zynen pligt niet vervuld met de bestaende wetten te vernieuwen en te versterken; maer hy legde er zich op toe haer te doen onderhouden en de overtreders te straffen, met eene gestrengheid waer de geschiedenis tot dus verre geen voorbeeld van geeft. Hy zelf speelde soms de rol van scherpregter, omdat hy geen trouw had in de standvastigheid zyner ambtenaren. Men zag hem zelden in 't openbaer verschynen dan met eene handbyl in de vuist⁽¹⁾, tot teeken dat hy de hoofden der kwaeddoeners van hunne schouders

(1) Van daer zyn bynaem van Boudewyn Hapkin, in 't Lat. Balduinus Securicula, in 't Fr. Baudouin-à-la-Hache. Het oude hap of hape, in andere tongvallen heppe, beteekent eene kleine byl. Zie, behalve Du Cange, op het woord Hapiola, Graff, op happa, IV, col. 752, alsmede Schmeller, Bayerisches Wörterbuch, II, bl. 141 en 221.

[p. 177]

dorst slaen⁽¹⁾. Aldus toegerust doorliep hy zyne staten, steeds gereed de klagten der verdrukten aen te hooren en het ongelyk, hun aengedaen, te wreken.

En 't was hem ernst voorwaer. Zekere edelman⁽²⁾ had eene arme weduwe twee runddieren ontnomen: de graef riep hem naer Brugge, en deed hem daer geleersd en gespoord in den kokenden waterketel van eenen verwer steken, te samen met twee valsche munters⁽³⁾. Een andere woestaert, Hendrik van Calloo, met negen zyner vrienden of dienaers op roof uitgaende, had eenige duitsche kooplieden, die naer de Thouroutsche jaermerkt kwamen, in naestgelegen bosschen verrast, uitgeschud en hunne knechten omgebragt: doch welhaest had de graef kennis van de gepleegde euveldaed, weshalve hy de booswichten deed opscheppen, naer zyn kasteel van Wynendael brengen, en daer

(1) Men onthoofde, in dien tyd, niet met het zweerd, maer met de byl, zegt Oudegherst, bl. 337.

(2) Oudegherst, bl. 345, noemt hem heer van Oostcamp bezuiden Brugge.

(3) Zie Meyer, ad ann. 1111. Zie mede Oudegherst, loc. cit.

[p. 178]

alle tien in zyne tegenwoordigheid aen de galg knoopen⁽¹⁾.

Met zulke regtoefening was niet te gekscheren: ook zag men aldra het land gezuiverd van struikroovers en moordenaers⁽²⁾, tot groote vreugd van ingezetenen en van vreemden, die voortaen talryker dan ooit met Vlaenderen kwamen handel dryven. De gemeene man, de onderdanen in 't algemeen zegenden des vorsten yver voor de geregtigheid; want niet slechts de adel van minderen rang, maer ook de magtigste leenhouders moesten zwichten voor zyn bevel. Graef Wouter van Hesdin, een ware dwingeland der kleinen, werd gedwongen zyne driften te breidelen⁽³⁾. Huig van Sint Pol, wiens moedwil te ver ging, raekte een van zyne sloten kwyt omdat hy halsstarrig bleef, en ten laetste trok Boudewyn hem met krygsmagt tegen, gereed het kasteel waer hy zich ophield aen te randen, had hy

(1) Het feit wordt omstandig verhaeld in de Flandria generosa, by De Smet, I, bl. 75-77.

(2) Terror ejus per omnes provincias malefactores fecit quiescere, zegt het Chron. Balderici, by Le Glay, bl. 378.

(3) Zie Oudegherst, bl. 345.

[p. 179]

de vlag niet gestreken en zich verzoend door de tusschenkomst des graven van Beunen⁽¹⁾.

Zoo verstond de vorst der Vlamingen zyne hooge pligten, zoo beschermde hy zyn volk, zoo ruimde hy, in zyn land, de beletsels weg die, toen ter tyd, overal den maetschappelyken voortgang verhinderden. Niet min grootmoedig vertoonde hy zich als leenman der fransche kroon. De worsteling duerde nog voort in Normandyë, tusschen den koning van Frankryk en dien van Engeland. Lodewyk kwam zelf naer Vlaenderen om 's graven hulp te vergen, en vond hem niet alleen bereidwillig, maer vol yver om de regten zyns leenheers te handhaven. Zoo haest de inwendige toestand des graefschaps Boudewyns afwezigheid veroorloofde, vertrok hy, in 1118, aen 't hoofd zyns adels naer Normandyë, alwaer hy aenstonds blyken gaf van zynen moed door het innemen van onderscheidene plaetsen⁽²⁾, tot groot spyt van den Engelschman, die het niet verbyten kon dat zyne wapens voor die

(1) Zie Meyer, ad ann. 1115 en 1117, alsmede Oudegherst loc. cit.

(2) Meyer, ad ann. 1119, spreekt van Gué-Nicaise en Andelys.

[p. 180]

van eenen graef moesten onderdoen. In zynen wrevel zond hy boodschap tot Boudewyn, hem bedreigende dat hy den geleden hoon zou komen wreken tot binnen de muren van Brugge; maer de Vlaming beantwoordde die snoevery met zyne manschap naer Rouanen te leiden waer de koning zich ophield. Tot tegen de stad toe doorgedrongen zynde, sloeg hy zyne strydbyl in de poort en liet ze daer steken, om Hendrik uit te dagen, gelyk het toenmalig gebruik meêbragt⁽¹⁾; maer de zwetser dorst op het mat niet komen en liet den graef ongestoord aftrekken. Alsdan begaf zich Boudewyn naer Eu⁽²⁾, dat hy belegerde in de maend van September, met de gegronde hoop van er eerlang meester van te worden, toen hy toevalliglyk, in eene schermutseling zeker al te stout zynde, door eene werpspies getroffen werd en gekwetst aen het hoofd. De hitte en het krygsgewoel ontstaken de wond, zoo dat de

(1) Het feit wordt verhaeld in de Flandria generosa, by De Smet, I, bl. 73, en de heer Kervyn, bl. 351, heeft het nog door andere getuigenissen bevestigd.

(2) Eu, in 't Latyn Auga, is eene stad van Normandyë, niet ver van de zee, zeven mylen aen dezen kant Dieppe.

[p. 181]

graef noodig oordeelde van naer huis te keeren; doch daer was geen genezen aen. Na veel lydens, met christelyk geduld uitgestaen, overleed de manhaftige vorst, de opregte vriend van Vlaenderens volk, te Rousselare, den 17 Juny 1119, in den ouderdom van nauwelyks 30 jaren, zonder kinderen na te laten⁽¹⁾.

(1) Meyer, ad ann. cit.