Nederlandsche gedichten

[p. 63]

VII C.A. Vervier.
Het landleven.^*

Wenscht iemand naer het beste leven,^1.
Dat 's sterflings aendeel worden kan,^2.
Natuer wil daer een schets van geven^3.

* Letteroefening, bl. 52. Gent, 1840.

1. - Iemand. Wat koud, ondichterlyk woord om een dichtstuk meê aen te heffen. - Het beste leven. Het epitheton is gansch onbeduidend. Heilzaem zou ten minste geen stoffelyk denkbeeld meêbrengen.

2. - Dat 's sterflings. De opvolging 's st is onaengenaem. Verders komen de strydige denkbeelden van leven en sterveling hier niet wel samen, want daer is geene reden voor zulk contrast. - Aendeel. Beter ware deel, want aendeel is een bepaeld deel, en daer komt het hier niet op aen. Daerenboven diende er gezegd te zyn van welk geheel hier spraek is. Men zegt een aendeel in de erfenis hebben, en zoo van andere dingen. - Worden kan. Twee onbeduidende en ondichterlyke uitdrukkingen.

3. - Natuer. Is het niet eerder de Dichter dan de Natuer die hier schilderen moet? - Een schets. Maer zal die des stervelings wensch vervullen? Neen, eene schets dient om te leeren kennen. Maer een beeldtenis of een tafereel leert nog beter kennen. Schets is dus wat zwak.

[p. 64]

 

In 't leven van een akkerman,^4.

5

Die rein van geest, gezond van leden,^5.

 

Aen d'arbeid van jongsaf gewend,^6.

 

Den prikkel nimmer heeft gekend

 

Van weelde of waen, het gif der steden.^8.

 

 

 

Den krygsman, fier op lof en eere,^9.

10

Die hem zyn heldenmoed verkreeg;

 

Den priester, streng in zede en leere,^11.

4. - Geven in 't leven. Wanklank. - Van een akkerman. Beter ware van den.

5. - Rein van geest. Van hart ware zeker beter. Beati mundo corde. - Gezond van leden. Men zegt gezond van lichaem, in 't fr. sain de corps, en daer is 't eigen. By leden is het epitheton minder eigen.

6. - Van jongsaf. Prozaisch en hard, behalve dat het voorzetsel af moet gescheiden zyn, zoo wel als van. Die dry maken eene bywoordelyke spreekwyze, maer geen samengesteld woord uit.

8. - Van weelde of waen. Dit laetste moest nader bepaeld zyn, want zoo alleen beteekent het niets anders dan meening of gedachte. Het denkbeeld prikkel is niet zoo eigen aen weelde en waen, dat het zonder verdere verklaring er kon op toegepast worden. De weelde streelt, verlokt; de waen bedriegt, misleidt, maer zy prikkelen niet. - Het gif. Het denkbeeld van gif, gift, of vergift heeft geene overeenkomst met prikkel, weelde of waen.
Deze eerste strofe is arm aen poezy, arm aen gepaste denkbeelden. De tweede volgt, ja, maer niet uit de eerste.

9. - Den hier, en in v. 11, 13 en 17 is de eerste naemv. mannelyk, in stede van de. - Dewyl die lof en die eer nader aengeduid worden, diende er te staen den lof en de eer, die, enz.

11. - In zede. Dit woord in 't enkelv. even als het lat. mos, heeft geene andere beteekenis dan die van het lat. ritus, consuetude, in 't fr. usage.

[p. 65]

 

Wiens donder voor geen dwingland zweeg;^12.

 

Den handelaer, die, trots gevaren,^13.

 

Zyn kiel naer 's werelds eindpael stuert^14.

15

Om goud, en winzucht vaek bezuert^15.

 

By 't goud bedolven in de baren;^16.

 

 

 

Den wysgeer die, van dwang der driften^17.

12. - Wiens donder. De overdragtelyke uitdrukking is te sterk, omdat zy nergens door aengebragt of gewettigd wordt. - Zweeg. Indien er nimmer of zoo iets voorafging, dan zou de eerste betrekkelyk verleden tyd kunnen te pas komen. Hier is 't enkel voor 't rym gebruikt, en die reden volstaet niet.

13. - Trots. Dit woord met den vierden naemval zegt zooveel als ten trots van, in 't fr. malgré, en dépit de, enz. Hier moest eene uitdrukking staen overeenkomende met het fr. à travers.

14. - Dit vers is dichterlyk, het eerste dat wy tot hier toe ontmoeten.

15. - Om goud. Deze bepaling komt hier hinkend achter na. - En winzucht. De duidelykheid vordert zyne winzucht; want gelyk het hier staet, schynt het woord nog af hankelyk van om. Beter ware een punctum geplaetst na: om goud.

16. - Bezuert by 't goud bedolven in de baren is wanluidend. Daerenboven ziet men niet duidelyk waer bedolven van gezegd wordt. De twee laetste verzen dienden geheel veranderd te worden.
Met deze tweede strofe, en zelfs met de zes eerste verzen der derde is de Dichter nog in zyn onderwerp niet, alhoewel zyn stukje slechts uit zes strofen bestaet. Dat voorwerk of die inleiding is derhalve buiten evenredigheid met het geheel.

17. - Het comma diende liever na wysgeer te staen, want, zoo als 't hier geplaetst is, breekt het den volzin. Van dwang. Het moest zyn van den dwang.

[p. 66]

 

Met vasten moed zich poogt te ontslaen,^18.

 

Het goed van 't kwade tracht te schiften,^19.

20

Zy allen mogen hooger staen,^20.

 

En, stappend met verheven schreden,^21.

 

Ronddraven in een schittrend perk,^22.

 

Hy mag aen moogelyk nutter werk^23.

18. - Met vasten moed zich poogt. Dat is gerokken, en uit dien hoofde plat en ondichterlyk. Daerenboven voegt vast by moed niet, en met moed poogen is wartael. - Te ontslaen. Oneigen. Men ontslaet zich van eenen last, van em juk, maer van geenen dwang. Dien onttrekt men zich of men komt hem te boven, enz.

19. - Trachten en poogen drukken hetzelfde denkbeeld uit. Weet zou hier beter staen.

20. - Geheel dit vers is buitengemeen zwak en prozaisch. - Hooger dan wat? Dan de akkerman van v. 4; maer daer staet het veel te ver af, om er op te zinspelen. Daerenboven brengt dat hooger een overdragtelyk denkbeeld meê dat hier niet gewettigd is, dewyl er nog van geen nederigheid in het voorgaende spraek was.

21. - En, stappend. Dit komt wederom niet overeen met het staen van het vorige vers. - Met verheven schreden. Het epitheton is volstrekt ongepast. Een verheven schrede kan of mag niet gezegd worden.

22. - Ronddraven is andermael strydig met stappen en schreden. Al die denkbeelden sluiten het een het ander uit. - In een schittrend perk. Het epitheton is wederom gansch oneigen. En perk zelf past niet, want het is door niets aengebragt.

23. - Hy. Namelyk de landman. Maer de lezer moet er naer raden, vooral na dat enkel comma, dat het voorgaend vers sluit. Hier moest noodwendig de akker- of landman op nieuw genoemd zyn. - Moogelyk. De e is te veel, doch enkel aen den letterzetter te wyten. Maer wat is het woord onbeduidend, en wat is het verkeerd hier eenen twyfel uit te drukken! - Nutter werk. Daer is nog van geen werk gesproken: hoe kan er dan plaets zyn tot vergelyking? Werk rymt ja met perk, doch dit is geene voldoende reden om het woord te wettigen.

[p. 67]

 

Zyn vryen ademtocht besteden.^24.

 

 

25

Ja, meer gelukkig duizendwerven

 

Dan zy, ten top van eer gevoerd;^26.

 

Zoo als hy leeft, ziet men hem sterven^27.

 

Op d'akker, dien hy spit en roert;^28.

 

Zyns vaders erf, vol zegeningen,^29.

30

Door hem bezeten in zyn jeugd,^30.

24. - Zyn ademtocht besteden. Men besteedt zyne krachten, zynen arbeid, zyn leven, maer zynen ademtocht niet. - De ademtocht, in 't fr. la respiration, dat is het inhalen en het uitgeven van den adem, Wordt nergens aen besteed, want hy hangt van onzen wil niet af, en is eene natuerlyke verrigting des levens.

26. - Daer moest staen dan zy, die ten top van eer gevoerd zyn. Maer geheel die gedachte, vroeger reeds uitgedrukt, komt hier niet meer te pas, behalve dat zy noch met het voorgaende, noch met het volgende strookt.

27. - Ellendig vers en daerby valsch uit hoofde van het vergelykende zoo dat de wyze uitdrukt.

28. - Dien hy spit en roert. Dat is tweemael hetzelfde, en het tweede zwakker dan het eerste, want alwie spit roert, maer alwie roert spit daerom niet.

29. - Vol zegeningen. Stopwoord. Eene erf kan niet vol zyn; en overladen van zegeningen zou ook al beter gaen dan vol zegeningen.

30. - Bezeten. Wat zegt hier dat bezitten? Vruchtbaer gemaekt zou ten minste iets zeggen, en den bezitter tot lof strekken. En het by voegsel in zyn jeugd doet even zoo min iets ter zake. Door taeijen arbeid, door noesten vlyt verbeterd, vermeerderd, verrykt, enz. waren passende denkbeelden, maer dienden dan nog dichterlyk voorgedragen te zyn.

[p. 68]

 

Laet hy zyn' zonen, die de deugd^31.

 

Van hem met 's levens licht ontfingen.

 

 

 

Hy ziet in dezen zich herboren,^33.

 

Hun rappe jeugd streelt zyn gemoed;^34.

35

Al ga zyn kracht allengs verloren^35.

 

Terwyl zyn pad ten einde spoedt,^36.

 

Ofschoon 't vergryzen zyner hairen

 

Hem 't huivrig winteruer voorspelt,^38.

 

De rust, die hem getrouw verzelt,^39.

31. - Die de deugd van hem, enz. Dat is wel genoeg gezeid, maer het valt uit de lucht, en schokt den lezer, die zich daer niet aen verwachten kan.

33. - Herleven ware beter dan herboren.

34. - Behalve dat jeugd hier te haestig weêrkomt en derhalve armoede verraedt in den Dichter, is rap volstrekt het passend woord niet. Frisch zou eigener zyn of bloeijend en dit zou eerder het volgend streelen wettigen dan de rapheid der zonen.

35. - De kracht vermindert, vervalt of, als Bild. zegt: levensvuer en levenskracht verslinden zich zelven; maer de kracht gaet niet verloren.

36. - Dit vers zou schoon zyn, indien er tusschen kracht en pad betrekking ware.

38. - Het huiverig winteruer. Het byvoeg. naemw. huiverig in den zin van huivering veroorzakend kan dichterlyk onberispelyk zyn; maer het denkbeeld komt hier niet te pas. Hem 's levens wintertyd voorspelt, of 't naadrend winteruer zou al beter stroken.

39. - De rust. Welke rust? Dit wordt niet gezegd in het onbeduidend by voegsel dat volgt, en enkel voor het rym gebruikt is.

[p. 69]

40

Doet hem nog ware vreugd vergaèren.^40.

 

 

 

Nu, mat en moê van 't aerdsch gewemel,^41.

 

Zyn loop met nyverheid volbragt,^42.

 

Verheft zyn harte zich ten hemel,

 

Waer hem een kalme ruste wacht.^44.

45

Zoo schouwt een wandlaer 't blikkrend klimmen^45.

 

Des ochtends, na een duistre nacht,^46.

40. - Dit vers deugt volstrekt niet: het is zwak, zonder kern, zonder de minste poezy. Bemerk nog de herhaling; hem, v. 38, hem, v. 39, hem v. 40.

41. - Nu, mat en moê. Indien er stond moê en mat, daer zou opklimming zyn. Zie onze aenteek. op Bild. Voorzang voor de Hoop, v. 11. Maer het eene of het andere ware ruim genoeg, want het komt hier niet aen op eigentlyke matheid of vermoeidheid: beide woorden zyn gebruikt in overdragtelyken zin. Doch in dien zin passen zy nog by gewemel niet, dat hier op zich zelve daerenboven slecht is. Op een bal wemelt het, en op een boeren kermis, maer niet op het veld dat de landman bewoont, en dat hy door zynen arbeid vruchtbaer maekt. Kort, het woord staet enkel voor 't rym. Over den zin van het frequentat. wemelen zie onze aent. op Bild. Hoop, v. 308.

42. - Behalve dat de loop eerder voleindigd dan volbragt, en zeker met geen nyverheid volbragt wordt, heeft hier het geheele vers een' oneigen vorm van ablativus absolutus, die in proza met zynde zou kunnen doorgaen, maer hier de rede scheel doet zien.

44. - Geheel dit vers is enkel vulsel, vooral na v. 39.

45. - Zoo schouwt. Het moest wezen beschouwt, want het simplex kan daer niet voor dienen, behalve dat dit in den zin van schuwen kan opgevat worden.

46. - Des ochtends. Versta der morgenzon, en 't kan er voor dienen. Maer indien de vergelyking uit de avondzon ontleend was, zulks zou beter overeenstemmen met den gryzaert die zynen levensdag ziet ondergaen.

[p. 70]

 

En groet verrukt de jonge pracht^47.

 

Van 't koestrend zonlicht aen de kimmen.^48.

47. De jonge pracht. Het epitheton, niet volstrekt verwerpelyk, is toch eenigerwyze ongepast. Vernieuwd of zoo iets zou beter zyn.

48. - Van 't koestrend zonlicht. Het eerste zonnelicht verblydt, verlevendigt, wekt op, maer koestert nog niet, ten minste is er dat zoo eigen niet aen.
Welke zwakheid, Welke gewrongenheid, welk gemis aen poezy, aen beelden en tafereelen in vergelyking met het stuk van Bilderdijk!