Nederlandsche gedichten

[p. 24]

IV D^r J. Nolet de Brauwere van Steeland,
De Leeuw van Vlaenderen. 1302.^*

Daer lag hij aen den band gesmeten,^1.

Maer brouwde in stilte 't grootsch ontwerp,^2.

En vijlde aen 't ijzer zijner keten^3.

De botgekorte klauwen scherp.

Ontviel het vlammend zwaerd den braven,^5.

* In Ernst en Boert, bl. 79. Brussel, 1847. Herdrukt in Gedichten. Brussel, 1859. Deel I, bl. 159.

1. - Hy. Wie? Dit diende gezegd te zyn. - Gesmeten. Oneigen uitdrukking, alleen gebruikt om met keten te rymen. Het moest zyn geklonken, en dan ook beter in dan aen. Men zegt ja in 't fr. jeter en prison, jeter dans les fers; maer dat moet vertaeld worden door werpen, niet door smyten, dat eigentlyk zoo veel is als 't lat. percutere, en oneigentlyk met de hand werpen.

2. - Het werkw. brouwen is hier mede oneigen. Het beteekent mengen, dooreen roeren, en metaphorisch berokkenen, voorbereiden, even als het fr. brasser, maer altyd in eenen kwaden zin: iemand een onheil brouwen; iets kwaeds brouwen. - Het grootsch ontwerp. Welk ontwerp?

3. - Vylde kan er door, als schilderachtig, maer toch eenigzins oneigen. In de eerste uitgave staet er van zyn keten.

5. - Den braven. Dit zou dienen nader ontwikkeld te zyn. Het geldt hier den Leeuw van Vlaenderen; en braven kan niet gezegd worden dan van de Vlamingen, maer die zyn niet duidelyk genoeg aengeduid.

[p. 25]

 

Was eer- en wraekzucht diep begraven^6.

 

Gelijk de vuerkloot in de sneeuw;^7.

 

Hij lag den rooden muil te likken.

 

De vrijheid glinsterde uit zijn blikken:

10

Hij waekte. Vlaendrens grijze leeuw.

 

 

 

Maer eensklaps, in een woedend rukken,^11.

 

Heeft hij zijn kluisters opgeligt,^12.

 

En smeet de losgesprongen stukken^13.

 

Den vreemden dwingland in 't gezigt.

15

Hij schoot verwilderd op zijn benden,^15.

 

Sloeg hem de klauwen in de lenden,

 

En dondrend klonk zijn woeste schreeuw

 

Den huerling in de tuitende ooren:^18.

6. - Eer- en wraekzucht. Deze twee zyn ondeugden en mogen voor geen deugden gesteld worden. Het moest zyn eer en vaderlandsliefde, maer nader ontwikkeld.

7. - De vuerkloot. De schryver denkt op bom. De gedachte is dichterlyk, maer niet duidelyk genoeg.

11. - In, beter ware met.

12. - Het woord opgeligt, fr. soulevé, is te zwak. Het moest zyn verbryzeld.

13. - En smeet. Dat veranderen van tyd is een gebrek. Het voorgaend werkw. moest ook in den eersten betrekkelyk verleden tyd staen. Hier is smyten goed.

15. - De tweede strofe is vol van poezy; maer daer diende in 't begin van het stuk eene strofe of meer by om den vreemden dwingeland te doen kennen en het kluisteren van den Vlaemschen Leeuw aen te brengen.

18. - Het woord tuitende is eigen, maer wat zwak hier. Tuiten, fr. tinter, doen de ooren van een hel geluid. Hier zou eerder het gebrul des leeuws ontstellen, verbysteren, verdooven.

[p. 26]

 

En wie dien bangen kreet mogt hooren^19.

20

Erkende Vlaendrens grijzen leeuw.

 

 

 

Reeds was der vreemden zaek verloren:^21.

 

Nog zweepte hij den staert in 't rond.^22.

 

Het rookend slagveld droeg de sporen

 

Der overwinning op zijn' grond.^24.

25

Toen vlocht hij lauwren om de slapen;^25.

 

Toen sprak hij, rustend op zijn wapen,^26.

 

Voor 't nageslacht van later eeuw:

 

Wie 't afgemarteld hoofd moog bukken,^28.

19. - Het zelfstand. naemw. kreet is ook te zwak; het moest gebrul zyn, met een ander epitheton; want bang is verwant met angstig, en dit valt in den leeuw niet.

21. - Het woord zaek is zwak en ondichterlyk.

22. - Dit hy moet over het vorig vers heenspringen, en verhindert de aeneenschakeling.

24. - Op zyn' grond. Welken grond? Dien van 't slagveld; maer dat is overtollig; want hier is het slagveld de grond, en de grond het slagveld.

25. - Toen vlocht hy. De personnificatie van den Leeuw gaet hier buiten de analogie. Vlechten kan de leeuw niet. Het moest zyn vlocht men. Daerenboven is het herhaelde hy min of meer raedselachtig.

26. - Toen sprak hy. Een leeuw kan of mag niet spreken; maer alleen doen of gillen. In de fabel wel. - Rustend op zyn wapen. Welk wapen? Het wapen des Leeuws zyn klauwen en tanden, en daer rust hy niet op, maer staet op 't een en knerst op 't ander.

28. - Het deelwoord afgemarteld past niet. Het hoofd kan niet afgemarteld worden dan door de studie, en dan is het nog niet eigen; dan zou het nog eerder vermoeid of uitgeput moeten zyn. Het moest zyn, wie ooit nog het hoofd moete bukken voor vreemden dwang.

[p. 27]

 

En 't spoor van dwingelanden drukken,^29.

30

Gedenke aen Vlaendrens grijzen leeuw!

29. - En 't spoor... drukken. Dat beteekent navolgen, gaen in het spoor van anderen, en dat wil zeker de Dichter niet zeggen. Zyne gedachte is: en zich door dwingelanden laten geleiden naer het hun lust.