Nederlandsche gedichten

[p. 20]

III F. de Vos.
Weldadigheid.^*

Dael van de onmeetbre azuren kringen,^1.

Dael, hemeltelg, Weldadigheid!

Ontgloei het hart der wereldlingen,^3.

Gy, die uw' milden glans op 't lydend menschdom spreidt!^4.

* Nederduitsch letterkundig Jaerboekje voor 1854, bl. 37, uitgegeven te Gent.

1. - De vorm onmeetbre is goed. De byvoeg. naemw. op baer laten zich inkorten zonder eenige kwetsing van het woord. - Azuren. Dat is een tweede byvoeg. naemw. en dat moet men myden. Hemelkringen ware hier beter. Maer waerom azuren? Het is hier geen stof, gelyk in yzeren, koperen, maer eene kleur, namelyk hemelsblauw, in 't fr. azuré. De n ware dus beter weggelaten, ofschoon men ze ook by andere dichters aentreft. Maer wat zyn azure kringen? Ik versta azure bogen, of welfsels, fr. les voûtes azurées; maer niet azure kringen, of het fr. les cercles azurés.

3. - Het woord wereldling beteekent doorgaens wereldsgezind, wereldminnaer. Hier staet het voor wereldbewooners; maer in dien zin zou ik nog aerdeling verkiezen, want de hemel maekt deel van de wereld.

4. - Uw' milden glans. Het byvoeg. naemw. (zie aenteek. op Bild. Weldadigheid v. 11) strydt met het denkbeeld van ontgloei. Maer ik kan geenen zin aen het vers vinden. Wat is het zyn milden glans spreiden op 't lydend menschdom? En tusschen glans en lydend is geene betrekking.

[p. 21]

5

Dat ons uw rein gevoel beziele,^5.

 

De zelfzucht voor uw vonk verdwyn,^6.

 

Elkeen voor uwe altaren kniele,^7.

 

En 't kreunend aerdryk zal een juichend Eden zyn.^8.

 

 

 

Vlugt, weelde en ydle vreugd der grooten!^9.

10

Wee, gunsteling van 't schyngeluk,

 

Wee, die de schaemlen durft verstooten^11.

5. - Het denkbeeld van gevoel, door het derde vers der eerste strofe eenigzins voorbereid, wordt door het volgend vers eenigzins verwyderd. De aeneenschakeling der denkbeelden is dus niet volkomen. Daerenboven zou warm gevoel beter gaen dan rein. Maer het is het gevoel van mededogen, van mededeelzaemheid dat behoorde uitgedrukt te worden. En aenzetten zou ook al beter zyn dan bezielen, want dit woord heeft de beteekenis niet van 't lat. animum dare in dezelfde maet als het fr. animer.

6. - Zelfzucht is het fr. égoïsme. Verdwyne. De Dichter wil zeggen plaets make, wyke, maer voor uw vonk is niet goed. Daerenboven is vonk te zwak na het reeds gebruikte ontgloeijen en glans. Het moest hier zyn mededeelzaemheid, als het tegenovergestelde van zelfzucht, waer vonk niet de minste betrekking meê heeft.

7. - Het woord elkeen is prozaisch, vooral door een dat een pleonasm is in een zoo kort vers.

8. - Het vers is fraei; maer kreunend is wat te zwak by aerdryk. Ik zou jammerend verkiezen. De zieke kreunt, dat is klaegt met stille stem.

9. - Dat vlugten komt niet te pas, en maekt disparaet met het volgend wee. Wat moest het zyn? Beeft, of bloost, grooten der aerde, die u overgeeft aen de weelde, aen de ydele vreugd, en u niet erbarmt over de ongelukkigen. Zoo zou er contrast zyn tusschen de twee hoofddenkbeelden.

11. - Wat beteekent schamel? Eigentlyk het lat. verecundus, en by toepassing arm, of als Kiliaen zegt inops verecunde et demisse se gerens. Maer daer komt geen verstooten by te pas, omdat het denkbeeld van vragen of de hand uitsteken er niet in ligt. Verachten zou gaen, en versmaden nog beter.

[p. 22]

 

En nimmer d'evenmensch de hand reikt in zyn druk!^12.

 

 

 

Ga, stapel schat op schat, ontaerde,^13.

 

Zwelg, lesch uw' onverzaedbren dorst;^14.

15

Maer leef, verstokte, alleen op aerde!^15.

 

Nooit klopt een dankend hart aen uw versteende borst.^16.

 

 

 

Gy die, met koestrend mededoogen,^17.

 

Steeds waekt waer nood of rampspoed smacht,^18.

12. - Het vers is goed behalve het rymwoord druk, dat alweêr niet strookt. Druk vraegt troost; maer nood of honger vraegt eene aelmoes, met milde hand uitgereikt.

13. - Het vers is goed.

14. - Zwelg, lesch, enz. Dat is weêr disparaet; want die schat op schat stapelt is een gierigaert, die van geen zwelgen houdt, maer van sparen. Het moest zyn voldoe, vier bot aen, wees de slaef van uwen onverzaedbren gelddorst.

15. - Verstokte is hier overtollig, als genoegzaem hetzelfde zeggende als ontaerde. Het woord in zich zelven is zinryk. Stokken, onzydig werkw., beteekent styf worden en is eigen aen het bloed. Het bloed stokte in zyn hart, in zyne aderen. Kiliaen heeft ook stockmelk voor geronnen melk. Verstokken zegt dus zoo veel als verstyven, verharden, en wordt niet gebruikt dan in eenen zedelyken zin.

16. - Om in overeenkomst te blyven met de voorgaende verzen, moest er staen nooit kloppe.

17. - Het epitheton koesterend is niet eigen. Koesteren doet men het kind en den zieke. Christelyk, liefderyk of zoo iets moest het zyn.

18. - By den nood of den rampspoed moet niet gewaekt Worden, maer de eerste vraegt hulp, de tweede verligting. Daerenboven komt het hier aen op weldadigheid, in 't fr. bienfaisance, munificence, libéralité, eerder dan op liefde, fr. charité, die Waekt by het bed van den zieke. - Smacht. Dit werkwoord is ook niet eigen, als maer alleen gezegd wordende van den honger en den dorst, en metaphorisch van verlangen (zie onze aenteek. op Bild. Voorzang voor de Hoop, v. 27).

[p. 23]

 

Die, stil, de tranen weet te droogen,^19.

20

En troost en bystand brengt waer ook de ellende u wacht',^20.

 

 

 

Streef zegenryk door 't rustloos leven,^21.

 

En vindt op aerde uw deugd geen loon,

 

Uw ziel, van 't brooze stof ontheven,^23.

 

Erlangt, in beter oord, de onsterflyke englenkroon.

19. - Het woord stil is oneigen en zwak. Het moest zyn in 't geheim, zonder getuigen, in 't fr. sans ostentation.

20. - U wacht'. Almede eene oneigen uitdrukking. Zuchten zou beter te pas komen.

21. - Het epitheton rustloos by leven komt by het verhandelde onderwerp niet te pas.

23. - Broos beteekent breekbaer, fr. fragile, en is dus aen stof niet eigen; want stof, onzydig, is zooveel als het fr. poussière. Het moest zyn vergankelyk, fr. périssable.