Christeliicken waerseggher

Cap. IX.
Datmen d'een toouerije met d'ander niet verdrijuen en magh.

ONder de manieren van toouerije ende sulcke quellinghen te verdrijuen, werdt, ghelijck wy nu gheseyt hebben, eene van sommighe menschen ghebruyckt, die t'eene-mael quaedt ende ongoddelijck is, ende dies ongheorloft: als-men te weten d'een toouerije met d'ander beletten oft verdrijuen wilt. Hiervan staet ons nu wat breeder te spreken, ende dan comen wy tot de gheorlofde ende salighe middelen.

Soo wy in't veur-gaende Capitel gheseyt hebben, het is sommighe menschen euen eens, moghen sy gheholpen worden, al souden sy den boosen vyandt te rade gaen, ende te hulpe roepen. Die laeten hun veur-staen, dat sy wel ghewrocht hebben, als sy d'een toouerije met d'ander verdreuen hebben: ende dat sy van gheluck moghen spreken, als sy in haeren noodt eenen ghevonden hebben, die ont-tooueren can, oock met een ander toouerije te wercke te stellen. Dese doen seer qualijck, ende doen groote dood-sonde: duysent en duysent-mael meer te beclaghen, als sy soo verlost zijn: dan oft sy

[p. xxviij]

haer leuen-daghe lanck in die betoouertheydt ghebleuen hadden. Daerom will'ick hier cort en claer by puncten stellen sulcks als van dese boose maniere van doen te houden is.

Ten eersten, het en is in gheender maniere gheorloft, iae verboden op de pene van dood-sonde, dat is, d'eeuwighe toouerije te willen helpen oft verlossen. Reden is dese: want toouerije is uyt haer seluen quaedt, ende een dood-sonde, ende en can in gheender manieren wel ghedaen werden. Iae al waert soo, dat iemandt (die hem met sulcke quade consten moeyt) daer toe ghereedt waere, ende dat meer is, hem daer toe presenteerde, om met toouerije te ont-tooueren, noch en magh-men't niet laeten gheschieden, dan met doodelijcke quetsinghe van siele: soo veur die t doet, als die't laet gheschieden. Want d'een doet toouerije, ende d'ander gheefter sijn consent toe. Ghelijck't niet gheorlooft en is iemandts quaedheydt te ghebruycken, om uwen vyandt te vermoorden, die nochtans⁺ daer toe ghereedt is. Van sulcke sprekt de H. Apostel Paulus: Qui talia agunt, digni sunt morte: non solùm qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus: Die sulcks doen, zijn de doodt schuldigh: niet allen diett doen: maer die'ts met de doenders eens zijn. Toouerije met toouerije te verdrijuen, is teghen de wet der Nature. Want hy en is sijnen Heere ende Godt niet ghetrouwe, die van sijns Heerens vyandt hulpe versoeckt, oock al waere hy daer toe bereydt. De vyandt strijdt teghen Godt om sijn rijck ende heerschappije op deser weerelt, soeckende hier veur Godt aen-beden te zijn. Ende dat doet-men, als-men den vyandt deur toouerije, teghen Godts eere, wille, ende danck te hulpe versoeckt.

T'is oock teghen de Wet Godts: want die verbiedt toouerije, ende⁺ alle duyuelrije, ende daer toe eenigh consent te draghen: Anima quae declinauerit ad magos & ariolos, ponam faciem meam contra illam, & interficiam illam: Soo wie hem tot tooueraers ende waersegghers begheeft, ick sal mijn aensicht teghens hem stellen, ende hem dooden. Voorts, alle rechten ende wetten hebben dit oyt veur quaedt ghehouden, ende ouer-sulcks scherpelijck verboden, ende stranghelijck ghestraft.

Daerom ist van noode hier op rijpelijck te letten, ende niet soo lichtveerdelijck tot sulcke te loopen, ende al terstondt te doen, watmen veur raedt en remedie, teghen toouerije is toe-brenghende: want soo t'ont-tooueren, en is anders niet dan tooueren. Dat is merckelijck den duyuel te vriende te nemen, ende Godt veur vyandt stellen: al willens sijn selfs siele beschuldight maecken van d'eeuwighe verdoemenisse.

+ Rom.5.

+ Leuit.20.

[p. xxix]

Sulcks doen wy, die aerden potten, naelden, haer, peck, ende al sulcke duyuelsche middelen en teeckenen te wercke stellen, om te weten, wie het quaedt ghedaen heeft, ende om t'selue te doen stille staen ende vergaen. Sumina, soo wy ten eersten seyden, tooueren ende doen tooueren, om toouerije te beletten, is al euen quaedt.

Soo ist een saecke seer te beclagen, dat-men daghelijcks hoort ende siet, van den temst, sift, oft seuen te doen draeyen, alsser iet verloren oft in d'onghereedt is: als daer mede willende weten, wie t'selue ghestolen heeft, oft wie sulck een saecke ghedaen heeft. Want, ist saecke dat iemandt dat doet, om met arghelist ende bedrogh den temst op iemandts naem te doen draeyen, die hy valschelijck uyt nijdt in sulck een saecke wilt betuyghen: daer hy nochtans gheen schuldt af en heeft: dat is een lasteringhe, diffamatie, ende doodelijcke quetsinghe van sijn conscientie, ende van sijns naestens naem en faem, daer dat de saecke groot oft cleyn is: ende bouen dien een specie van superstitie, al en dede hy't maer tot een decksel van sijn bedrogh ende nijdigh op-draghen van eenigh quaedt stuck op sijnen naesten: soo bouen gheseyt is. Nu, ist saecke dat iemandt dat doet uyt eenigh verbondt metten vyandt, dat hy den temst sal heymelijck roeren ende doen keeren, als-men sulck oft sulck eenen sal noemen, dat is openbaere duyuelrije ende toouerije: groote doodsonde: iae vele dood-sonden dick-mael by een ghehoopt: af-goderije, curieusheydt, achter-clap, diffamatie, twist, iniurie, ende der-ghelijcke andere. Soo dat veur Godt niet te ghecken vergaen en sal, met de ghene die dick-mael oock uyt gheck den temst doen draeyen, als oft maer spel en waer.

T'is wel waer, dat sommighe menschen bedroghen worden in t'ghebruyck van dese ongheorlofde middelen, deur dien dat sy meynen dattet gheen toouerije en is, om dat sy met den boosen vyandt gheen verbondt en hebben. Maer men moet weten datter tweederley toouerije is: De eene, vande tooueraers selue, die gheschiedt uyt een open ende eygen verbondt des tooueraers met den vyandt: D'ander, d'welck gheschiedt uyt eens anders verbondt met den vyandt: te weten, dat eenighe tooueraer een generael verbondt ghemaeckt heeft met den vyandt, dat hy als-dan soude wercken, alsser iemandt sulcke woorden soude spreken, oft sulcke teeckenen ghebruycken, etc. Ghelijcker-wijs alsser iemandt den temst soude draeyen. Ende dese soorte van toouerije heeft haer cracht uyt een verborghen verbondt eens anderen tooueraers met den vyandt, ende daerom en ist niet min ongheorloft sulcke superstitieuse middelen te wercke te stellen om te ont-tooueren, als andere, midts dat sy haer cracht hebben uyt t'verbondt ende aen-roepinghe des boosen

[p. xxx]

vyandts, ende uyt des-selfs werckinghe ende operatie: ende daerom zijn't waerachtige toouerijen, al waert oock dat diese ghebruycken sulcks niet en wisten: iae dat meer is, oock niet en schenen toouerije te wesen, om dat uytwendelijck de woorden goedt zijn, ende oock ghenomen uyt de heylighe Schrifture, oft gheschieden met het teecken des heylighs Cruys, oft met andere ghewijde dinghen. Want al ist dat in dese uytwendighe gheen quaedt en schijnt te zijn: nochtans van den boosen vyandt hulpe te versoecken oft verwachten, ende met hem wercken (d'welck daer onder schuylt) is een groote sonde, ghelijck wy nu gheseyt hebben.

Iae t'is wel te bemercken, dat vele die dese superstitieuse middelen ghebruycken, dickwils selue sulck een verbondt met den vyandt hebben, al ist dat sy haer boosheydt ende vuyligheydt veur de menschen dissimuleren ende bedecken, d'welck ghemeynlijck ghebeurt in den ghenen die ont-tooueren, ende die veelderley soorten van sieckten oft quetsuren in menschen ende beesten weten met woorden oft andere middelen, die uyt haer seluen gheen natuerlijcke cracht daer toe en hebben, te ghenesen. Want die onwetende sulcks doen uyt eens anders verborghen verbondt, die en connen ghemeynelijck maar een oft twee oft emmers seer luttel curen doen. Waerom een ieghelijck moet hem wel wachten van ont-tooueraers te rade te gaen, om van den boosen vyandt gheholpen te worden, ende wel toe sien, wat middelen hy ghebruyckt, die hem begheert te helpen.