Christeliicken waerseggher

Cap. IIII.
Hoe qualijck dat doen, al de ghene, die den duyuel, oft sijne dienaren te raede gaen, oft te wercke stellen.

T'Ghene wy tot noch toe gheseyt hebben, leert ons claerlijcker te wesen dan den mid-dagh, hoe qualijck dat sy doen, die den boosen vyandt, waersegghers, tooueraers, oft eenighe sulcke s'duyuels dienaers oft dienaressen te rade gaen, te wercke stellen, oft iet van hen-lieden versoecken: in wat noodt, angst, oft benauwtheydt sy oock moghten wesen: oft, wat bate en veur-deel dat sy daer mede souden schijnen te moghen becomen, oft quaedt te moghen ontgaen. Aen-ghesien dat al-sulcks niet anders dan met seker schade ende siel-verlies en can gheschieden: soo vanden werck-man, die't van s'duyuels-wege is doende, als van den ghenen die hem tot sulcks te wercke stelt.

Sy doen dan al groote ende af-grijselijcke sonde, ende stellen haer in groot perijckel van siel ende van lichaem: soo wie haer-lieden verstouten van sulcke beduyuelde menschen (als zijn waersegghers, tooueraers, ont-tooueraers, gheboorte-lesers, fortune-segghers, hande-besienders, temst-draeyers, ende derghelijcke quade ongheorloofde duyuelsche constenaers ende constenaressen, te onder-soecken, oft te vraghen, waer sulck oft sulck een saecke is, die sy in't onghereedt hebben, oft wiese heeft: wie hen-lieden sulck een quaedt,

[p. xviij]

schade, verlies, oft spijt ghedaen heeft: wat boete oft bate ende remedie sy tot sulck een sieckte, mis-val, betoouertheydt, oft ander ongheluck best moghten ghebruycken: hoe sy haere betoouerde leden, kinderen, beesten, vruchten, spijse, werck, oft goedinghen, ende derghelijcke ontsteltheden haerder saecken moghten helpen, ende op sijne behoorlijcken pas brenghen: ende veur d'arghste, hoe sy haren euen naesten met sulcken boosen middel meest moghten beschadigen. Dit zijn, seggh'ick, al groote leelijcke sonden, ende ongheorloofde middelen, Godt den Heere grootelijcks vertoornende, ende den staet haerder saecken, ende der conscientie meer ende meer verargherende.

Want, bouen dien, datmen nommermeer en magh eenighen raedt oft daedt, dienst oft hulpe, van den boosen vyandt oft sijne dienaers versoecken: iae, om noch beter te segghen, bouen dien, datmen nemmermeer vanden vyandt oft die metten vyandt omgaen, eenighe hulpe oft wel-daedt en ontfanght, dan tot meerder quaedt en schade, in siel ende in lichaem, ende oock in lichamelijcke dinghen, soo't bouen te vollen bewesen is: soo sondighen sy, die sulcks doen, opentlijck tegen het eerste ghebodt des Heeren, d'welck seght: Ghy en sult gheen vremde goden hebben neffens my. Ende Ghy sult uwen Heere uwen Godt uyt gheheel uwer herten beminnen. Ende, Ghy sult uwen Heere uwen Godt aen-bidden, ende hem alleen dienen.

Nu, dese maniere van soo den duyuel, oft sulcke sijne dienaeren te rade te gaen, iet van hen-lieden te versoecken, dat is een waerachtighe ende openbaere specie ende sorte van af-goderije: deur welcke den eenighen, waerachtighen, ende al-maghtighen Godt verlaten ende als verloochent werdt, ende de duyuel, sijnen ende onser allen ghesworen ende alder-meesten vyandt, werdt veur Godt, oft veur den besten helper in den noodt (d'welck soo veel is, als veur Godt) versocht ende aen-beden. Want-men den vyandt in sulcks toe-draeght, die eere doet, t'selue betrouwen om hem stelt, sulcken troost ende bystandt van hem verhoopt ende verwacht, als-men Gode alleen schuldigh is, ende toe-draghen moet.

Des-volghens, midts sulcke toe-ghedaenheydt, dienst, eere, trouwe, hope, toe-verlaet, ende toe-vlucht, die-men al ten duyuel-waert keert ende bewijst: Godt daer als laetende besijden staen, als hem niet kennende, sulcks van hem niet vermoedende, ende dies veurby gaende ende verstekende, soo nemt-men ende houdt-men den duyuel niet alleen als eenen Godt neffens den eenighen Godt, maer men stelt hem in de plaets van Godt selue. Het welcke (soo wy nu gheseyt hebben, een openbare ende onverdraghelijcke af-goderije ende goddeloosheydt is.

[p. xix]

Daerom, veel beter ist, alle ongheluck ende onghelijck, verdriet en verlies, schade en schande te lijden, ende patientelijck tot penitentie van sonden, oft tot meerder verdienste veur Godt te verdragen, oock inden noodt te blijuen, dan met sulcke een schroomelijcke dood-sonde teghen Godt, met soo groot ende seker verlies van sijn siele, eenighe hulpe oft bate te versoecken oft t'ontfangen, van hem, die ons noch helpen en can, noch en wilt, dan met onse meerder schade ende achter-deel, tijdelijck ende eeuwelijck.