Christeliicken waerseggher

[p. ix]

Cap. II.
Datmen den boosen gheest, waersegghers, tooueraers, ende sulck volck, niet gheloouen en magh.

DEur soo veel alst aen-gaet, eenighe waerheydt, oft seker kennisse van saecken, deur dese boose gheesten te vercrijghen, oft vande ghene, die den raedt oft hulpe des duyuels, uyt crachte van eenigh verbondt, oft in eenigher manieren, daer toe ghebruycken, (om soo wat naerder tot het bediedt van dat woordt, Waerseggher, te comen) veur al, soo moetmen sekerlijck weten ende houden, dat de duyuelen selue, de seker kennisse der saecken niet en hebben, ende niet alle dinghen en weten.

Ten eersten, sy en weten s'menschens ghepeysen niet, die op-rechtelijck verholen zijn: het en zij, dat de mensche self die met eenigh inwendigh oft uytwendigh teecken kenbaer maeckt. Ende en weten oock gheen saecken, die te gheschieden staen, van welcke sy gheen veur-gaende schijnbaere merck-teeckenen ghewaer en werden: waer van wy in d'naeste Capitel noch spreken sullen.

Ende daerom, als sy eenighe toe-comende dinghen, die noch te gheschieden staen, veur-segghen, oft die op-rechtelijck verborghen zijn, willen openbaeren, al en wilden sy niet lieghen (d'welck sy nochtans altijdts willen en begheren te doen, soo wy bouen gheseyt hebben) soo falen sy nochtans dickmael van de waerheydt te gheraecken uyt pure onwetentheydt der saecken, ende staen t'eene-mael contrarie quade slaghen.

Iae, dat meer is, oock in dinghen, die sy, oft deur haer eyghen verstandt (d'welck sonder twijfel seer scherp is) oft deur soo langhduerighe experientie, oft anders uyt eenighe natuerlijcke oorsaecken en causen connen doen, oft weten, meer dan eenighen alder-verstandighsten mensche ter weerelt. Nochtans (seggh ick) al dese wetenschap niet teghen-staende, soo worden sy dick-mael oock in sulcke dinghen bedroghen, ende bedrieghen andere, niet al om-comende soo sy wel meynden ende begheerden.

Soo dat sy, noch eenighe wel-daden (ist dat-men soo schadighen dienst wel-daedt magh noemen) haere dienaren doen en connen, die sy haer lieden belooft hadden, ende wel in haere natuerlijcke maght en wetentheydt gheleghen was, noch oock en connen hinderen, die sy soecken te beschadighen, al doen sy haer uyterste beste en quaedtste daer toe.

Want dick-mael worden sy in haer-lieder boos op-set van de goe-

[p. x]

de engelen deur Godts wille belet. Die eens-deels de natuerlijcke oorsaecken en crachten der seluer veranderen, soo dat de ghewoonelijcke effecten en wercken uyt die selue causen niet en volghen: ende hebben bouen dien, de veur-seyde goede engelen alle de cracht ende maght der boose gheesten in haer handen: dat is, in haer-lieder bedwanck: op dat sy nerghens iet uyt en richten, voorder dan't Godts wille ende toe-laten en ghedooght.

Het welcke, want de boose vyanden oock wel wete, als sy wat wonderbaers willen veur-segghen, oft voort stellen, ende nochtans niet sekerlijcks en weten, hoe't om-comen sal, om de reden te veuren verhaelt: op dat sy niet en schijnen in ghebreke van wetentheydt oft van maght te wesen (want sy uytter maeten hooueerdigh zijn) soo ghebruycken sy ghemeynelijck twijfelachtighe manieren van spreken, ende eenighe woorden van dobbelen verstande, vol bedroghs en valscheydt. Op dat sy, hoe't valt, oft niet en valt, eenighs-sins moghten schijnen waer gheseyt te hebben. Veur enigen monster van sulcks, zij dat vers van eenen af-godt eens met grooter wanckelinghe ghesproken, ghevraeght zijnde, wie victorie soude vercrijghen:

⁺Aio, te AEacida Romanos vincere posse.

Het welcke men aldus moghte in onser tale ouer setten:

Ick segghe (ghebruyckt tot verstandt v sinnen al)

Dat den sone van Achilles den Romeyn verwinnen sal.

Dit nam Pyrrhus den coninck (sone van Achilles) veur hem, meynende daer deur versekert te wesen vande victorie teghen de Romeynen, daer hy teghen te velde track. Ende de woorden schenen oock dien sin te hebben. Maer t'quam nochtans contrarie. Hy wierdt vande Romeynen verwonnen. Welcken contrarien sin de woorden van t'veur-seyde vers euen wel toe-lieten. Soo dat-men den afgodt Apollo noch berispen noch achter-halen en coste, hoe datt quam oft vergingh: hy scheen al-tijdts de waerheydt veur-seydt te hebben: soo uyt het aen-mercken vanden dobbelen standt ende sin der woorden te bemercken is. Dat is dan t'verstandt, ende ons segghen, dat den hooueerdighen, boosen ende loosen gheest, deur den af-godt sprekende, altijdts sochte in sijn eere te blijuen, als waer-gheseyt te hebben, ende binnen dien, de menschen te bedrieghen. Sulcke exemplen van bedrieghelijcke veur-segghinghen zijnder vele in de Heydensche historien: maer sulck een is hier ghenoegh veur al.

Nu, dat die arme dwase menschen, die haer-lieder ghelooue ende betrouwen, op sulcke bedrieghelijck ende loghenachtighe waersegghers stellen, soo iammerlijck dick-mael bedroghen worden: niet alleen tot haer-lieder groote schande, maer oock tot haer-lieder

+ Oraculum Apost.

[p. xj]

verderuenisse, daer en passen noch en schaffen de duyuelen niet een haer op. Iae, dat meer is, sy verblijden haer grootelijcks in sulcke schade ende verlies der bedroghene menschen: meest ende veur-nemelijckst in t'quetsen ende verlies der sielen, d'welck altijdts gheschiedt in sulcke stucken: oock als daer eenighe veur-deel oft profijt op schijnt te sitten. Welcke redenen claerlijck doen blijcken, eens deels hoe valsch ende onwaerachtigh dat den boosen gheest met alle sijn bedrieghelijcke waer segghers is, ende hoe qualijck dat sy beraden zijn, die sulcks iet vraghen, oft haer betrouwen daer op stellen, om willens en wetens bedroghen ende beschadight te worden.