Christeliicken waerseggher

[p. v]

Schild-wacht tot seker vvaerschovvvinghe
Teghen de valsche Waersegghers, Tooueraers, ende derghelijcke ongoddelijckheydt.

Cap. I.
Hoe't te verstaen is, dat de vyandt, ende sijne dienaers, waersegghers ghenoemt worden, daer sy nochtans lieghers ende bedrieghers zijn.

Waersegghers, diemen in onse Neder-landtsche tale soo ghemeynelijck heet, dat zijn d'alder-katijuighste slauen vanden vyant, Prince der duysternisse. Die Godt verlatende, ende t'verbondt in't heyligh doopsel met hem eens ghemaeckt verbrekende, met den boosen gheest een ongoddelijck compact gheslaghen hebben. Dat sy (te weten) hem ghetrouwe sullen wesen, hem siel en lijf gheuende, ende andere derghelijcke schroomelijcke ende verdoemelijcke stucken: teghen alle recht en reden, teghen al datmen Godt in soo veel manieren schuldigh is.

Veur welcke puncten van sulcken af-grijsigh verbondt, de vyandt hen-lieden van sijnent-weghe belooft, dat hyse in alle perijkelen, teghen-spoedt, ende noodt, by-staen sal, ende helpen tegen alle die haerlieden deeren moghten. Bouendien, dat hyse rijck, maghtigh, groot, vereert, ende onverwinnelijck maecken sal. Dat hy hen-lieden wijsheydt ende wetenschap van verborghen dinghen sal gheuen, met seker conste en middel van te helpen ende te ghenesen, van oock te beschadighen, ende totter doodt toe te verdoen, wien't henlieden sal belieuen. Maer, hoe dit al met de waerheydt staet, dat sult ghy uyt het nae-volghende bewijs, claerlijck moghen sien, ende tasten.

Hierop dient veur al ghemerckt, ende versch inden sin ghebraght, veur soo veel als dese schoone beloften aen-gaet, die de boose vyandt de sulcke sijne dienaren toe-seght, van eere, rijckdom, wel-vaert,

[p. vj]

veurspoedt, wetentheydt, ende t'becomen van alsulcks als haerlieder herte begheert. Hier dient (seggh'ick) eens wel gade-gheslaghen, met wat naem, dat Christus onse Heere, desen onsalighen prince der duysternissen is noemende. Hy is een loghenaer, seyt hy, ende den vader der loghen-tale. Dat is, die eerst van al, soo in den hemel als opder aerden, de loghen uyt sijne eyghen quaede inborstigheydt, te veur-schijne ghebracht heeft, ghelijck een moeder haere vrucht ter weerelt voort-brenght: oft noch naerder, ghelijck een spinnecop haer verrot ghespin en webbe.

Want, van dat hy eerst-mael, deur hoouerdigheydt, van Godt af-gheweken is, de leughen ende het lieghen is hem in sijne nature verkeert: soo dat hy voorts niet anders en can dan loghenen spreken als hy wat seght. Want, oock sijn waer segghen tot loghen, valscheydt ende bedrogh is dienende ende treckende. Waerom oock deur sulcks onse Saligh-maecker aldus van hem ghetuyght: Quum loquitur⁺ mendacium, ex propriis loquitur: Als hy loghen-tale sprekt, dat brenght hy uyt sijn eyghen voorts: ghelijck wy in't xij. xiij. ende xiiij. Capitelen des Christelijcken Waersegghers in d'langhe bewesen hebben.

Ghelijck hy onse eerste veur-ouders in t'paradijs, deur d'bedrogh sijnder leughenen, tot sonde, ende dies-volghende ten state der eeuwiger verdoemenisse met hem ghetrocken heeft: al-soo nu ende altijdts, wien hy sijn hulpe belooft, die en soeckt hy noch en begheert hy inder waerheydt van quaedt oft schade niet te bevrijden, nocht uyt de perijckelen te verlossen, maer eer ende meer de selue tot swaerder perijckelen, schade, ende qualijck-vaert te brenghen, ende metter tijdt, alst pas sal gheuen, t'eene-mael te verderuen.

Ende als-dan soeckt hy de sulcke alder-meest te hinderen ende te beschadighen, als hy haer-lieden alder stijfst veel schoons belooft, ende alder ghehuldighst schijnt te willen wesen: ghelijck het serpent Lamia alder-vervaerlijckst sijn fenijn is schietende, ende metten steerte van achter stralende, hoe't van veuren schoonder ende blijder ghelaet, oock met een vrouwen-aensicht, is tooghende. Soo de vyandt oock daerom, niet sonder reden, sulck een serpent in 't'paradijs te wercke ghestelt heeft, ghelijck S. Gregorius ende S. Hieronymus ghetuyghen.

Soo vol haets en nijdts is hy teghen den mensche, uyt die eygen en aen-gheboren argheydt sijnder verdoruen nature, dat hy ons altijdts, ende ouer al, in alle manieren, soeckt te beschadighen. Ten eersten ende bouen al, in onse siele, ende in hemelsch gauen ende goedinghen: van welcke hy weet dat des menschens saligheydt, oft verdoemenisse is hanghende.

+ Ioan.8.

[p. vij]

Ist saecke, dat hy den mensche oock in sijn lichaem can hinderen, dat en vergheet hy niet te doen. Maer, can hy dat niet by-brenghen, soo doet hy emmers sijn beste ende sijn quaedtste, om hem in sijn tijdelijck goedt te beschadighen: als zijn, beesten, schapen, coeyen, en peerden, sijn landt en sandt, vruchten en handel te bederuen: soo de historie vanden heylighen Iob daer van volle bescheedt is geuende.

Soo wanneer hy eenighe van de sijne som-wijls naer den lichaem helpt, als in sieckte, quetse, ontsteltheydt van leden, ende derghelijcke katijuigheydt en quellinghe: dat en doet hy niet uyt eenighe liefde, ionste, oft goed-willigheydt tot hen-lieden, maer uyt eenen waerlijcken, gheduerighen, ende onversadelijcken toren ende haet, die hy totten mensche is draghende, soo't te veuren gheseyt is, ende claerlijck bewesen: op dat hy de selue dies te meerder schade ende leedt aen-doen moghte, ende dies te voorder van Godt ende van al sijn gratien vervremden, hoe hyse te meer schijnt te willen ghelieuen: met een hope ende stranghe verwachten, van de selfde oock in d'lichaem te meer te beschadighen.

Summa summarum, in t'corte gheseyt, als hy emmers niet anders en can noch en magh, soo speelt hy seker op het principaelste, dat is, op t'siel-verlies. Ende seght t'ghene dat de coninck van Sodoma tot Abraham seyde: Da mihi animas: cetera tolle tibi. dat is:⁺ Gheeft my de sielen, ende nemt ghy de reste veur v.

Nu dan, hy magh belouen al dat hy wilt, maer, wat hy de waersegghers, tooueraers, hand-besienders, ende alle sulcke sijne onsalighe dienaers belooft, oft niet en belooft, van hen-lieden groot rijckdommen, eere, maght, en wijsheydt te gheuen, op conditie dat sy den waerachtighen eenighen Godt verlatende, hem ghetrouwelijck aen-hanghen ende dienen: het blijckt nochtans by experientie ende exemplen van allen tijden, plaetsen, en persoonen, dat sulcke snoo ghespuys van volcksken, die hun met dusdanighe oft andere swarte consten onder-winden, altijdts arm, swaer-moedigh, melancholijck, katijuigh, bystier, ende van al de weerelt ten eynde versteken werden, ende inden noodt blijuen.

Wat wonder ist? want den boosen gheest, haeren meester, die en nemt gheen ghenoeghte in haer-lieder gheluck oft wel-vaert, waer in het oock moght wesen: ghelijck de meesters ende heeren in haerder dienaeren goeden voort-ganck ende op-comen pleghen behaghen te hebben, ende ghenoeghte te scheppen: maer ter contrarie, de vyandt soeckt de sijne altijdts ongheluckigh ende allendigh te maecken, ende altijdts tot meerder armoede, verdriet, ende schade te brenghen.

Waer deur het oock gheschiedt, dat, soo wie haer seluen den vyandt toe-segghen ende op-draghen, oft sijnen raedt, daedt, ende hulpe

+ Gen.14.

[p. viij]

ghebruycken, ten eynde altijdts al qualijck vergaen. Oft sy worden deur de handen der iustitie ter doodt ghebraght, oft sy nemen haer seluen het leuen, deur wan-hope ende desperatie, oft oock hy selue brekt-se den necke, in eenigher maniere: oft doetse eyndelijck deur een langh verdrietigh leuen, tot een droeue, schroomelijcke, ende onsalighe doodt comen, als hyse langhe ghenoegh den spot van alle menschen ghemaeckt heeft: soo't daghelijcks metten stucke is blijckende.

Dit is, siet, den loon die hy sijne ghetrouwe dienaren (sonder noch d'eeuwige verdoemenisse, d'welck d'alder-swaerste is) ten eynde is gheuende, ende daer mede vergheldende. Maer, wat wonder ist? want de knape en is niet beter dan sijnen meester. Ende wat staet sijne dienaren anders te verwachten, dan hy selue tot sijnen deele ontfanghen heeft? d'welck is d'alder-meeste miserie, verworpentheydt, ende eeuwighen brandt.

De historien, oock der H. Schrifturen, zijn vol van exemplen der droeuigher ende vervloeckte gheschiedenissen, ende leelijck eynde, van dusdanighe onsalighe duyuels-dienaren. Namentlijck den coninck⁺ Saul, die de tooueraersche ende duyuelsche waerseghster te rade ghegaen heeft, ende na-maels sy seluen ghenomen, in sijn eyghen sweerdt al-willens vallende, ende sijnen schild-knecht ins-ghelijcks naer hem: soo in de figure, veur dit Tractaet staende, uytdruckelijck veur ooghen ghehouden wordt: om dese onsalighe vuyle voere tot eenen schroom ten toone te stellen.

⁺Soo oock de coninck Ochozias, deur sijn venster ghevallen zijnde, ende te bedde sieck ligghende, heeft tot den duyuel, ende tot Beelzebub af-godt van Accaron ghesonden, om te vernemen oft hy't becomen soude, oft niet. Maer hy heeft het met een katijuighe doodt moeten besueren.

Der-ghelijck schandigh ende vervloeckt eynde des leuens hebben ghehadt, onder de Roomsche keyseren, Nero, Domitianus, Caracalla, Iulianus den Apostaet. Die alle tot toouerije ende duyuelsche consten seer gheneyght zijn gheweest. Vele van hen lieden en souden soo ongheluckigh noch moord-dadigh eynde niet ghehadt hebben, hadden sy haer soo leelijck van de duyuelen ende duyuelsche menschen (die sy gheloofden ende betrouwden) niet laten bedrieghen.

+ 1.Reg.28.
1.Reg.31.

+ 4.Reg.1.