Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. XCVI.

 
Noemt een vvonder van deghen, datt al te bouen gaet.
 
Dat de Sonden soo vveghen, en de VVeerelt noch staet.

+AEn-ghesien dat Godt soo vele wonderlijcke dinghen ghemaeckt ende ghedaen heeft: soo in t'schepsel der natuerlijcke saecken, als in de verholen manieren van onse verlossinghe, ende mirakelen, deur hem ende sijn Heylighen gheschiedt: die wy oock noch daghelijcks sien en hooren: Soo en is den sin van dese Vraghe niet, als om te tooghen, welck dat van alle saecken d'alder wonderlijckste is: want, dat is Gode alleen bekent: ende daer en leyt ons niet aen, dat te vraghen oft te weten. Maer, de intentie van dese vraghe en antwoorde is, te toonen, dat het een vande wonderlijckste saecken is, ende wel weerdt om daer op anders te letten, dan-men ghemeynelijck doet: te weten, de langh-moedigheydt Godts ouer onse sonden. Hier toe moght te passe ghebraght worden, dat Aristoteles seght:+Deur t'verwonderen, zijn de menschen eerst-mael ghecomen tot het philosopheren: dat is, tot het neerstigh onder-soeck en vinden, van+ redene, verstand, ende op-rechte kennis van saecken. Deur welcke philosophatie en speculatie, als met seker distillatie, de Philosophen, uyt de creaturen, edele concepten, en ieughd van deughden, en goddelijcke ghepeysen soghen en trocken: deur welcke moghten, als de aerdtsche saecken latende, ende haer van die af-treckende, hoogher op climmen, ende comen tot waerachtighe kennisse, van den schepper der seluer dinghen, ende almaghtighen eeuwighen Godt. Soo dat wy oock dickmael tot meerder insien, en wetentheydt van vele goede saecken comen souden, waer't saecke dat wy oock wat meer philosopheerden, dan wy en doen, (ghelijck S. Ian Gulde-mondt dickmael roert van sulcke salighe Christelijcke philosophatie) ende waer't dat wy wat meer costume maeckten, van ons in Godts wonderlijcke wercken, ordeelen, ende andere dinghen, te verwonderen: ende uyt sienelijcke saecken, te comen tot innighe aen-merckinge van iet anders, iet beters ende den gheest meer bestaende: ghelijck-men in alle dinghen oock d'alder-slechtste doen can, dieder hem toe begheeft.

+Maer, soo de veur-noemde Chrysostomus seght: De teeckenen en mirakelen, en Godts wercken, die werden cleyn gheacht, om datmense te ghewoon is van sien. Wie verwondert hem, dat de sonne soo blijft haren ganck houdende? en dat den dagh ende den nacht, soo blijuen ghestadelijck gaende, volghende het eerste bevel Godts, hun+ ghegeuen? Soo seyt Dauid: Den dagh blijft sijnen ganck houdende,

Verè admiranda Dei misericordia. 96.



illustratie
INRI ; Orbis terrarum ruit: et in nobis peccata non ruum. Hiero.


 
Omnia quid rerum supra est portenta fidemque?
 
Quod scelerum sub mole gemit neque terra dehiscit.
 
 
 
Noemt een wonder van deghen, dat al te bouen gaet.
 
Dat de sonden soo weghen, ende Werelt noch staet.
 
 
 
Quel grand cas surpasse, Et estrange effache, Tous estonnemens?
 
Que le pecheur Monde, Au grand faix ne fonde, En ses elemens.

deur v ordinantie, o Heere: want alle dinghen zijn v ghehoorsaem. Wie verwondert hem van den vloedt ende ebbe, d'welck-men t'ghetijde der zee noemt? Wie let eens met een verwonderen op den loop der riuieren? wie verwondert hem in den reghen, haghel, sneeuw, etc. het groeyen van t'coren? ende derghelijcke ontallijcke dinghen? van welcke wy niet d'minste en souden connen ten rechten gronderen. Soeckt de herssenen, ende de leden in een siere, ende glorieert v als ghyse vonden hebt. Ende nochtans, niemandt en is hier in verwondert, midts dat wy't al daghelijcks sien. Binnen dien, wy, sotte, viese wijse, als wy zijn, wy verwonderen ons soo, in de handelinghe oft conste, schoon ghestichte, voys, schoonheydt, sterckte, ghetuyghsel, schat, oft vernuftheydt van eenighe menschen, ende in soodanighe ijdele, bedrieghelijcke, en dick-mael schadelijcke, en Gode mis-haghelijcke saecken, ende laten ons duncken, datmen om ons verwonderen, oock van ons behoorde seer verwondert te wesen: luttel denckende op t'ghene dat Chrysostomus seyt: Die in menschelijcke dinghen hem verwondert,+ niemandt en sal inden hemel van sulck eenen verwondert wesen. Seer by-nae eens is t'ghene dan S. Augustijn seght: Die en is niet weerdt, groot gheacht te zijn, die't groot acht, dat hout en steenen nederwaerts vallen, ende dat steruelijcke menschen steruen. Met dese sententie trooste hem S. Augustijn, oock in de verderuenisse die de Wandalen in d'landt van Afrijcken deden. Ende t'is soo inder waerheydt, alst al wel besien wordt: ten is niet eens verwonderens weerdt, daer wy dick-mael soo in verwondert staen. Maer, dat is een saecke, die midts hare wonderbaerheydt, ons oorsaecke gheeft, om te philosopheren, ende al ons vernuftheydt te wercke te stellen: om de goedheydt, bermhertigheydt, ende lang-moedigheydt Godts te aen-mercken: te weten, dat de sonden soo weghen, en de Weerelt noch staet. Sint Hieronymus riep hier op, aen-siende des Weerelts ruine ende ouderdom: Och, wat vremder saecke is dit? De weerelt vergaet, ende helt [A] om vallen: ende ons sonden in ons en vallen noch niet.+

Het is een wonderlijcke saecke, onder alle wonderlijckheden, dat de Weerelt soo haer seluen draeght, in d'midden des lochts, sonder ander fundament oft steunsel, dan sy aen haer seluen heeft. De gheheele groote ronde masse, dringht van alle canten ten centre-waert als ter herten-waert, ende soo onder-houdt sy haer seluen, van alle sijden ghelijckelijck: uyt een onbegrijpelijck schicken Gods, soo de Prophete seyt: Ghy hebt, o Heere aerdt-rijcke ghegrondt: ende sy+ blijft soo staende. Waer op heeft hyse gefundeert? want buyten aerdtrijcke in't ronde ist al locht: het water op d'aerde rustende. Dit seght de selue Prophete: Ghy hebt, o Heere, aerdt-rijcke op haer selfs vastigheydt+ ghegrondt: inder eeuwigheydt der eeuwigheden, en sal sy

niet vergaen. Ten uytersten daghe sal aerdt-rijcke met het generael vier ghesuyuert, ende t'eene-mael verandert worden, ende sal dan voorts eeuwelijck soo blijuen: maer om dat alle weereltlijcke ende aerdtsche dinghen als-dan metten brande verdaen sullen werden, soo sal oock op die maniere de weerelt vergaen. Want, steden, casteelen, bosschen, berghen, ende alle ghedierten, sullen te niete gaen, met al de glorie en schat des weerelts.

+Nu dan, dits een uyt-nemende wonderlijcke saecke, als-men siet, dat de weerelt, die soo vast en vroom ghefundeert is, van Godts almoghende handt, deur haer selfs ghewichte en last, haer schijnt te begheuen, ende alleynskens te vergaen, als oft sy haer seluen niet langer en cost ghedraghen: dat die nochtans het groot ghewicht der+ sonden, t'welck een onverdraghelijck pack is, can ghedraghen en blijuen staen. Ghelijck het een wonder saecke soude zijn, dat een [B] oudt man, op sijnen put gaende, die sijn leden niet langher gheslepen en can, noch sy seluen te beene ghehouden, dat die nochtans een groot pack op sijnen rugghe droeghe, sonder vallen.

+Wie twijfelt daer aen, oft de weerelt en is tot haer laetste eeuwe en iaeren ghecomen? ende daerom seghtmen, dat Christus teghen den auondt des weerelts ghecomen is: soo-men in dien Hymnus des Aduents singht: Vergente mundi vespere, &c. dat is, Als de weerelt ten auonde-waert helde, dan is Christus voorts-ghecomen. En nochtans, in haer oude leste dagen, als sy haer seluen een onverdragelijck pack geworden is, (soo-men siet, datse al huckende en buckende gaet, t'allen stappe om ouer haer seluen te vallen) nochtans soo draeghtse en verdraeghtse den onlijdelijcken last der sonden, en blijft noch staende.

+Maer, moght iemandt vragen, hoe groot is t'ghewichte der sonden wel, datmen hem daer op soo seer soude moeten verwonderen?

+De Prophete Zacharias, om ons dit te kennen te gheuen, heet dat talentum plumbi, ende massam plumbeam: dat is, een talent oft clomp en masse loots: d'alder-swaerste ghewichte daer mede beduydende. Het swaer ghewichte der sonde magh oock hier uyt eenighs-sins verstaen worden: dat alle die hemelen, die nochtans soo groote seldsame [C] stucken wercks, als sonne, mane, sterren, en hun seluen draghen, ende niet alleen en verdraghen, maer oock, die omvoeren en regeren, sonder perijkel van vallen: nochtans niet een enckel soude en hebben connen verdraghen: maer die is terstont, met haeren auteur Lucifer, [D] ende alle sijn aen-hangheren, deur die massiue ghewelffelen der hemelen ghevallen. Ende oock deur d'aerde, (die nochtans sulck eenen onsprekelijcken last van steden, casteelen, en berghen draeght) als veur d'alder-eerste sonde verschrickt zijnde, haer selfs vaste vromigheydt verghetende, en heeft dat grof stuck ghewichts der sonde, niet [E]

connen verdraghen: maer laten deur vallen, tot in t'diepste des afgrondts: wantse niet dieper noch voorder en coste.

[F] Bouen dien, heeft somtijdts oock d'aerdtrijck open ghescheurt onder t'swaer pack der sonde, om Core, Dathan, en Abiron te verslinden:+ over-midts haere rebelligheydt teghen Moysen. Ende noch somtijdts meer: de aerde daer mede toonende, dat sy den last niet maghtigh en is te verdraghen, het en ware dat Godt haer dat bevale, met eenen de maght gheuende, deur sijn crachtighe handt, die hemel ende aerde onder-houdt: om al-soo deur sijn langh-moedigheydt, de sondaren te verwachten, tot beternisse van hun leuen. Ghelijck oock de aerde in de doodt Christi wel toonde, met haer schrickelijcke beuinghe, en schromelijcke open-scheuringhe des berghs Golgotha, dat sy den gheweldighen last der sonden (d'welck in+ Christo, aenden mast des Cruyces, als in een weegh-schale op-ghehanghen was) niet langher en cost noch en wilde, noch en soude verdraghen: maer dat sy open gaen soude, en laten al ter diepsten der hellen metten anderen versincken: ten hadde gheweest, dat Christus die selue al op-ghenomen hadde; niet om te castijden, maer om die deur sijn lijden ende doodt te versoenen, ende te niet te doen.

Daerom, als aerdt-rijck der sonden ghewicht draeght, sonder [G] open gaen en scheuren, het is een wonderlijcker saecke om peysen, dan oft-men een gheheel casteel oft stadt in een papieren schipken+ ouer de zee saghe varen, sonder versincken: welck schipken, anders, niet maghtigh en waer, sy seluen ijdel ende enckel bouen d'water te houden, midts de baeren en winden der tempeestighe zee, ende sijn eyghen onvastigheydt.

Denckt hier wel op: ende verwondert v van Godts goedtheydt ende+ langh-moedigheydt: die, ghelijck hy somtijdts de wateren onder sijn [H] voet-stappen, ende oock van S. Peeter, ende noch andere, heeft sterckstaende en draghende ghemaeckt, teghen haer Nature: oock de aerde (als de selue met sijn Cruys, passie, en verdienste sijns doodts onder-stellende, doet vromelijck staen en draghen, sonder wijcken oft beswijcken onder den last van uwen sware sonden: op dat ghy tijdt soude hebben om v te beteren. Nemt het waer, zijdy wijs: of t'sal v al te swaerder op-comen in v laetste gherechte.

Ghebedt tot een schroomen teghen de sonden.

EEnen onverdraghelijcken last en pack trecken wy op ons, o Heere, als wy sonde doen: wonder, dat wy't connen draghen, d'welck noch hemel noch aerde verdraghen en heeft: Doet mijn ooghen open, dat ick de leelijckheydt der sonden sien magh, ende van die eenen eeuwighen af-keer crijghen. Amen.


Vorige Volgende