Christeliicken waerseggher

[p. 324]

Cap. XCV.

Hoe langh is Eeuvvigheydt? ist oock vvel duysent iaer/

Naer duysent duyst ghebeydt, ist al-tijdts euen naer.

⁺AL ist dat Eeuwigheydt soo wel veur de gebenedijde ende salighe is, als veur de vermaledijde: nochtans, midts dat wy't nu als een hardt woordt nemen ende swaervallende Eeuwigheydt: soo ist dese reyse te verstaen alleen van de droeue, onsalighe, ende pijnige eeuwigheydt. Dit werdt ontwijfelijck een hardt woordt, t'herte [A] vanden mensche druckende, ghenoegh om daer onder te blijuen ende te besteruen. Als-men die wel aen-siet ende in-siet, soo bevindtmen dattet waerachtigh is, dat-men seght: Het en is niet lang, dat eens eynde nemt. Te kennen gheuende, dat dat lanck moet gheheeten worden, d'welck gheen eynde en heeft: ende daer 't altijdts euen naer is. Soo⁺ S. Gregorius seer wel seyt: Men moet dat met rechte veur groot niet achten, d'welck met sekeren eynde besloten wordt.

Eeuwigh dan is, d'welck oneyndelijck is: wiens langhde, grootte, ende gheduerigheydt, met gheene woorden uyt-gesproken en can werden: noch met eenigh ghepeys begrepen: noch by iet vergheleken,⁺ d'welck oock niet eeuwigh en zij. Dit gheeft de Leeraer S. Augustijn, met een corte sententie, oock seer claer te kennen, aldus: Eeuwigh is, wiens gheen eynde ghevonden oft ghestelt en wordt. Daerom vraeghde de vragher seer wel, om tot beter aen-mercken deur sulcks te comen, aldus: Ist oock wel duysent iaer? Want dat schijnt eenen langen tijdt te wesen, ende wel weerdt, dat-men van hem by maniere van spreken segghe, soo-men doet als-men eenighen langhen tijdt bedieden wilt, men seght dan: Het is een eeuwighen tijdt: ghy blijft eeuwelijck wegh. Maer dat en is al maer een ontleende sprake, ende niet eyghentlijck te nemen, ghelijck-men hier, by eeuwigh verstaet. Daerom seght de antwoorde: Naer duysent duyst iaeren, ist euen naer. De reden is dese: want, daer gheen eynde en is, dat en is oock gheen tellen oft meten datter toe helpt, om eens al ghedaen t'hebben: want seker maete oft ghetal, gheen proportie en heeft met het ghene dat ontallijck, onmatelijck, ende oneyndelijck is.

Wat een wonderlijck woordt ist oock, Eeuwigheyt! Iae, wat een wonderlijcke saecke ist, om peysen! maer alder-meest om proeuen, en ghevoelen. Al moeste iemandt in pijne zijn, soo langhe tot dat men de gheheele zee uyt-geput soude hebben, met een droppelken s'maels, t'elckent duysent iaeren een droppelken uytnemende: soo souder nochtans hope, iae om t'segghens, sekerheydt wesen, van eens totten

+ Eeuvvigheydt der tormenten.

+ Gregor.

+ August.

[p. t.o.324]

AEternitas AEternitas; qvam longa es! 95.

AEternitas.

Quam longum AEternum durat? Fors mille per annos?
Millia, myriades, trismyriadesque, nihil sunt.

Hoe lanck is Eeuwicheyt? Ist oock wel duysent iaer?
Naer duysent duyst ghebeyt, ist altyts euen naer.

Combien d'ans ensile, L'AEternité Mille, Ou mille enuiron?
Tu n'y peus attaindre, Quand tu voudrois feindre, Ia maint million.

[p. 325]

gronde, ende ten eynde te gheraecken. Maer duysent duyst iaren, ten opsien vande eeuwigheydt, en zijn in gheener maniere soo vele, als een droppel ten opsien der zee: al waer de zee oock thien duysent mael meerder dan sy is. Och, hoe salt hun spijten! hoe salt hun rouwen ende verdrieten! siende dat sy met een goede salighe wijle, ten tijde van gratie dat is, binnen hun leuen, hadden mogen die bitter en schroomelijcke Eeuwigheydt ontcomen, af-coopen, ende quijt gaen? D'welck soo crachtigh is, alst wel bepeyst en de versint wordt, datmen als-nu niet eenen ooghen-blick tijdts, oft een enckel moment, en soude laten verloren gaen, noch qualijck besteden. Daerom soo ist een treffelijck spreek-woordt, ende wel-bedachte sententie, weerdt in onse herten ghegraueert te zijn: te weten dese: Och, dat is een groot moment, ende costelijcke wijle, daer d'eeuwigheydt aen hanght. Een moment, ist minste punct oft spatie tijdts: ghelijck-men oock seght: Ictus oculi:⁺ Eenen ooghen-blick tijdts. Ist niet een costelijcke saecke, aen-ghemerckt, dat ghy daer mede niet alleen de verdoemelijcke Eeuwigheydt en mooght af-coopen ende ontgaen: maer oock die salighe Eeuwigheydt, ende eeuwighe saligheydt cont ghecrijghen, ist dat ghy't wel waer nemt? Ter contrarie, ist dat ghy't versuymt, soo comt v die salighe, maer versuymde, wijle op, met die eeuwighe qualijck-vaert, ist dat ghy soo sterft: te weten, in quaden staet, die ghy op een moment hadt connen in eenen goeden salighen staet veranderen. O eeuwighe eeuwigheydt, en scheydt dan van mijn ghedachten niet. Houdt my wacker in alle mijne wercken. Soo de Prophete Dauid in sulcks ons veur eenen sonderlinghen spieghel ghestelt wordt. Annos aeternos⁺ in mente habui: Ick hebbe die eeuwige iaren en tijden, al-tijdts in mijne ghedachten gehadt. Waer uyt oock, niet sonder reden, ghenomen werdt, dat-men den nieuw-gewijden bisschop veur d'leste en slot van al sijn consecratie, toe-seght: Annos aeternos in mente habe:⁺ Hebt de eeuwighe iaeren, dat is, de Eeuwigheydt, altijdts inden sin, en memorie. Als nu eenen grooten last aenghenomen hebbende, om veur soo vele andere menschens sielen te verantwoorden, op d'eeuwige verdoemenisse, daer elck meer dan ghenoegh te doen heeft, om veur sijn eyghen siele te sorghen. Dat dat leste moment wel ghelucken en vallen mach, tot behoedt vande eeuwighe saligheydt: soo veur sy seluen, als veur alle de ghene, tot wiens hulpe en bewaernisse hy dat goedt werk, en grooten last, aenveerdt heeft.

Dese Eeuwigheydt sal als-dan een ieghelijck ghenoegh veur ooghen⁺ comen, als-men die sal beghinnen te beproeuen: maer (soo wy noch gheseyt hebben) die staet ons nu te bedencken, ende in alle onse wercken [B] ghedachtigh te zijn. Denckt eens by v seluen, oft ghy v siele saeght aen den oeuer vander zee, het water met een cleyn lepelken scheppen,⁺

+ 1.Cor.15.

+ Psal.76.

+ Pontificale Rom.

+ Eeuvvigheydt nu vvel te bedencken.

+ Verdoemde siele.

[p. 326]

ende in een by-loopende riuier verghieten, die eenen corten keer halende, van achter wederom gheduerighlijck in de zee liepe, met alle andere wateren daer toe staende: Ende dat v arme siele, binnen dien, sonder op-houden, wel dapperlijck vande boose gheesten ghepijnight ende ghetormenteert werde, tot dat sy al het water vander zee op dier voeghe uyt-gheput hadde: wat dunckt v? wanneer soude sy ontslaghen worden? wanneer soudder een eynde af comen, van al haer verdriet en allende? inder eeuwigheydt niet: want het saecke sonder eynde ware.

⁺Ins-ghelijcks, oft een ander sijn siele saghe, eenen grooten bergh, [C] met een sandeken s'maels te moeten verlegghen, ten duysent iaeren een sandeken verdraghende: ende datter eenen gheduerighen windt, van d'ander sijde t'sandt met noch vele meer andere aerde, altijdts wederom ten berghe-waert aen dreue. Wat apparentie oft hope, van eens een eynde te ghecrijghen, van sulcken arbeydt ende helsche tormenten, daer sy binnen middelen tijde vanden vyandt mede moeste ghequolen worden? aen-ghesien dattet een saecke is van een eeuwigh ende oneyndelijck gheduer. Daerom elck zij op sijn hoede, alst noch tijdt is: want als-dan wordet te spade, hem te beraden, oft te bepeysen.

⁺Dat sommighe onbedachte menschen somtijdts schijnen te willen claghen, als oft teghen recht en reden ware, veur een tijdelijcke daedt der sonde, een eeuwighe straffe te moeten ontfangen: die hebben onghelijck, ende en verstaen hun t'stuck niet. Want, wat connen wy van Godts rechtveerdigheydt claghen, daer't sijn bermhertigheydt al te bouen gaet? Want al ist dat de sonde een tijdelijck acte en daedt is, ende in haer seluen veur-by gaende: soo is sy nochtans eeuwelijck blijuende: want sy teghen die oneyndelijcke eeuwighe maiesteyt Godts ghedaen is gheweest, ende des-haluen moet eeuwelijck ghepijnight wesen. Ende het is wel te duchten, dat de ghene die sonde doet, den tijdt sijns leuens gheduerende, dat hy oock eeuwelijck sondighen soude, waer't dat hy eeuwelijck leefde. En soo, al is het lenen des sondaers eyndelijck, ende deur sulcks, d'werck sijnder sonden oock maer van seker gheduerigheydt: Godt siet nochtans, dat de wille van quaedt te doen, in sulcken mensche oneyndelijck ende eeuwigh is.

Ende, soo ick gheseyt hebbe, wat connen wy gheclaghen? aenghesien dat de sondaer een onmatighe pijne verdient, want hy tegen een onghemeten maiesteyt gesondight heeft, ende hy nochtans in een matighe substantie van siele en lichaem, gheen onmatelijcke straffe ghelijden en can; soo ist recht en reden, dat hy een eeuwighe, oneyndelijcke, gheduerighe pijne lijde. Ende want hy teghen eenen onbegrijpelijcken ende oneyndelijcke Heere mis-daen heeft, ende des-haluen, een on-

+ Noch een ander, by exempel.

+ Godts stranghe oordeel, is rechtveerdigh.

[p. 327]

begrijpelijcke ende een eeuwighe oneyndelijcke straffe verdient hadde: soo ist meer gratie, dan uyterste recht, dat hy't in d'eeuwige besuert, t'ghene dat hy in d'onmatighe, midts sijne sekere ghemetentheydt, niet lijden en can: dat hy't nochtans byde verdient hadde, waer't moghelijck beyde in t'verghelden ter executie ende te wercke te stellen.

Ende ten derden, wat can de sondaer claghen, aenghesien Godt ons⁺ te kiesen ghegeuen heeft, ons handt uyt te reycken tottet vier oft tottet water? dat is, totten helschen brandt, deur de sonden: oft totter vercoelinghe des eeuwighen leuens, deur de deughden. Ende bouen al dit, als hy ons den tijdt soo wijselijck, ende soo bermhertelijck bedeylt heeft: dat hy ons den arbeydt in dit cort leuen ghestelt heeft, ende den loon in het toe-comende, het welck eeuwigh is.

Wie soude connen claghen, als hem anders om quaem, dan't hem⁺ wel lustede? Kiest een van tween: Van hier totter merckt te gaen, met eenen sack ghecleedt, ende onder weghe met quade woorden en slijck beworpen: bloods-voets iae op doornen. Ende daer naer t'eynde dien wegh, met coninclijcke cleederen verciert, heere des weerelts ghemaeckt, en van alle menschen ghepresen te worden sonder ophouden. Oft van hier totter merckt te gaen, costelijck ghecleedt, onder-weghen ghepresen, met bloemen bestroyt, ende al de vreughdt en glorie die-men dencken moght, ghenietende: maer den eynde ghecomen zijnde, dat-men van v costelijcke cleederen uyt-trock, eenen sack aen-dede, op een galeye sonde, oft alle schande, verdriet, en tormenten aen dede, inder eeuwigheydt. Als-men kiesen moght, wat soude dy te claghen hebben, die het quaedste ghecosen hadde, om een luttel glorie en weelde, een strate verre duerende? Dan, dat is seker, hy waer te beclaghen met bloedighe tranen, ouer sijn groote verblindtheydt. [D] Want niet te vergeefs en werdt van oudts de eeuwighe helsche pijne by een serpent vergheleken, d'welck sijnen steert bijden tanden nemt, als eenen rinck maeckende, sonder eynde. Soo doetmen nochtans: men kiest hier al vrolijck zijn, met dien langhen steert van d'eeuwighe verdoemenisse: lieuer, dan hier wat te lijden, ende daer naer eeuwelijck te verblijden.

+ Die keure heeft, en magh niet claghen.

+ By exempel.

Ghebedt om de Eeuwigheydt niet te vergheten.

O Costelijcke hand-wijle en moment, daer d'eeuwige Eeuwigheydt aen hanght: Dat, o Heere die eeuwigheydt soo in mijne ghedachten zij, dat ick al mijn dinghen soo doen magh, alst betaemt, om d'eeuwighe verdoemenisse t'ontgaen, ende d'eeuwighe saligheydt te becomen. Amen.