Christeliicken waerseggher

[p. 294]

Cap. LXXXIIII.

VVelck is het quaedste quaedt; en dat meer scade in heeft?

Der sonden boose daedt, daer gh'ongheducht in leeft.

⁺AEnghesien dat niet alleen de mensche, maer oock alle ghedierten, natuerlijck schouwen al t'ghene dat hun schadelijck en hinderlijck is: het is te verwonderen, datmen d'alder-quaedste en t'schadelijckste niet bet en kent, ende niet anders en schouwt. Teghen sieckte, [A] brand, verlies van goedt, van naem en faem: teghen [B] onghelijck, ende derghelijcke teghentheydt, daer heeftmen altijdts een [C] ooghe in t'seyl: ende wy werden seer beclaeght, als-mense niet schouwen [D] en can. Maer t'ghene dat ons ter sielen hinderlijck is, dat en light ons niet opperst: seer cleyne oft gheene sorghe draeghtmen om [E] sulcks t'ontvlieden: ende alst comt, men en maeckter gheen groot werck af, om quijt te worden.

⁺Dit is 'tghene daer Sinte Bernardt seyt en beclaeght: Cadit asinus; & est qui subleuet: peritanima, & non est qui recogitet: Daer valt erghens eenen esel in de gracht, ende hy vindt terstondt iemand die den uyt helpt: de siele valt en vergaet: ende daer en is niemandt dieder eens naer siet oft eens om denckt. Dat is ontwijfelijck een teecken, dat de ooghen onser verstandts deur die leelijcken val in Adam, dat veur dat achter ghekeert zijn: ende nu swart veur wit, en quaedt veur goedt aen-sien. Als onverstandighe kinderen, die de gloeyende colen, oft den brandt der keerse, soo licht aen-grijpen, als een criecke, roose, oft appel.

Daerom ist wel gheseyt van een Philosophe, die anders nochtans⁺ oock blindt was in sijn wijsheydt, ghelijck alle sulcke: Facilis ad infernum via est: clausis enim oculis illuc itur: Den wegh der hellen is licht om vinden: want men gheraeckter wel blindelinghe. Het moet een quade saecke zijn die den mensche daer brenght: die anders gheschapen is ter eeuwigher saligheydt. Dies seght de Wijse-man: Quid nequius, quàm quod excogitauit caro & sanguis? Wat isser argher, dan t'ghene dattet vleesch en bloedt versint en versiert hebben? Dat's sonder eenigh twijfel de sonde: deur welcke de mensche t'eender reyse en t'seffens al t'goedt verliest dat hy oyt hadde, heeft, oft hebben moghte, als de sonde doodelijck is. Dit seght de Wijse-man oock seer claer: Die in een mis-doet, die sal veel goedts verliesen. Hy verliest veel, die't al verliest.

Wildy dit bet verstaen? Hoort het gheclagh van een heyligh man,

+ De sonde is het schadelijckste.

+ Bernard. super Cantic.

+ Bion apud Diog. li. 4.

[p. t.o.294]

Perniciosissimvm homini PECCATVM. 84.

Dic: homini quâ non clades damnosior vlla est?
Peccatum; excussis in quo sibi plaudit habenis.

Welck is het quaetste quaet; en dat meer schade inheeft?
Der sonde boose daet; daer gh'ongheducht in leeft.

Dis moy, quelle peste, Soit la plus funeste, Et de plus d'effroy?
Du peché la tache, Au quel on se lache, Sans bride, en sans loy.

[p. 295]

aldus sijn siele aen-sprekende inden persoon van een sondarigh mensche:⁺ Doet open, doet open v ooghen: o katijuighe siele: en siet wat ghy waert, en wat ghy nu zijt: waer ghy waert, en waer ghy nu zijt. Ghy waert de bruydt vanden alder-hooghsten, den tempel vanden leuenden Godt, een uyt-vercoren vat, d'bedde des eeuwigen Godts, den throon vanden waerachtighen Salomon, den stoel der wijsheydt, der engelen suster, ende erf-ghenaem des hemel rijcks. Dit hebdy al gheweest. Ende soo dick-mael als ick segghe, Dit hebdy gheweest: soo dick-mael hebdy cause van weenen. Wat groote veranderinghe is doch dit? Vande bruydt Godts zijdy een boelersse des duyuels gheworden: den tempel des heylighs Gheests, is in een speloncke van moordenaers vekeert: het uyt-vercoren vat, in een vat vol corruptie: het bedde Christi, in eenen nest der helscher verckenen: den stoel der wijsheydt, in eenen setel van pestilentie: de suster der Engelen, in een gheselnede der boose gheesten. Ende die te veuren als een duyfken ten hemel vlooght, cruypt ghy nu ter aerden als een serpent. Schreyt dan en weent, och arme en katijuighe siele: aenghesien dat v de hemelen, de engelen, en alle Godts Heylighen beweenen. De tranen van S. Paulus beschreyen v, om dat ghy ghesondight hebt, ende gheen penitentie ghedaen. De tranen van S. Peeter die beschreyen v, om dat ghy uwen Heere gheloochent hebt, ende niet bitterlijck gheweent. De tranen der Propheten beclaghen v katijuigheydt en miserie, want sy van nu aen-sien, den toorn ende rechtveerdigheydt Godts t'uwaert hellen. De tranen van Hieremias beclaghen v, siende dat ghy als Hierusalem uytten hemel ghevallen zijt: ende dat de dochter van Sion, al haer schoonheydt en cieraet verloren heeft. De bitter tranen van Christi Iesu beschreyen v, om dat ghy als-noch den tijdt uwer visitatie en versoeckinghe, ende den dagh des peys en vrede van conscientie niet waer en nemt. Dus verde het beclagh der siele in soude ghevallen.

Hier uyt magh-men bemercken, de leelijckheydt, argheydt, ende⁺ schadelijckheydt der sonde. Aen-ghesien dat de mensche deur de sonde van Godt scheydt, ende ouer-sulcks van al dat goedt is. Ghelijck in dien Michas beteeckent wierdt, die als sijn silueren goden genomen⁺ waren, maeckte groot mis-baer: ende teghen die hem dies vraeghden wat hem lettede, seyde: Gy hebt mijn goden genomen, en vraeght gylieden wat my let? Wat moet hem letten en deeren, die sijnen Heere, sijnen schepper, en saligh-maecker met al sijn gratien, deur de sonde verloren heeft: hy heeft sijn siele saligheydt en leuen verloren.

Ende ter contrarie, bouen dien, is hy deur de sonde een metten duyuel gheworden, die vanden beghinne sonde ghedaen heeft: soo den Apostel S. Ian seght: Qui facit peccatum, ex diabolo est: quoniam⁺

+ Beclagh ouer de ghevallen siele.

+ Iudic. 18.

+ Michas.

+ 1. Ioan. 3.

[p. 296]

an initio diabolus peccat: Die de sonde doet, die is vanden duyuele: want den duyuel vanden eersten ghesondight heeft. Ende dat is de leelijckheydt des duyuels: te weten, de sonde. Dat is t'voetsel vanden helschen brandt. Die heeft de helle ghemaeckt, ende houdtse in wesen. Soo dan, daer en is niet ter weerelt den mensche schadelijcker, ende des-volghende meer te schouwen dan de sonde.

⁺Dit heeft selfs Cicero wel bevroedt, maer quaelijck beleeft: Praeter culpam & peccatum, homini nihil potest accidere, quod si horribile atque pertimescendum: Wt-ghedaen de schuldt ende de sonde, soo en isser niet, daer de mensche veur vervaert oft verschroomt derf werden. Wat soude hy gheseyt hebben, hadd'hy d'licht des gheloofs ghehadt? deur d'welcke wy veur seker weten dat de sonde soo quaedt is, dat, ghelijck met de selue niemandt en soude selfs inden hemel ruste hebben, maer souder sijn helle vinden: alsoo sonder sonde en soude niemant t'helsche vier connen ghehinderen, noch sijn hemelsche blijdschap connen beletten, al waer hy in d'midden vanden helschen brande.

Oock noch leuende opder aerde, en ist soo niet te beclaghen dat iemandt met thien duysent duyuelen lichamelijck sonder sijn schuldt beseten waere, als dat hy in een dood-sonde valt. Principalijck als [F] hy daer ongheducht in leeft: dat is, sonder achter-dencken oft wille van beternisse. Die is, als oft hy met gherustheydt, vrolijckheydt, ende triumphe op eenen waghen rede, in ghedaente van seuen beesten, [G] het ghetruck, wel inghespannen, metter spoedt ter hellen-waert varende met jolijt.

Dat is op-recht s'duyuels werck, ende een beghinsel vanden staet [H] der verdoemde daer gheen verbeteren af te verwachten en staet: anders dan, soo langhe, den sondaer leeft, soo langhe isser hope. Hoe zijn sy te beclaghen, die de sonde soo luttel duchten: maer bouen al, die willens en wetens met hun sonden, ende in hun sonden gaen steruen: van welcke de hoofd-plaetse houden, alle ketteren in obstinaetheydt ende verhardtheydt hun leuen eyndende. Ende hoe zijn sy ter contrarie, te prijsen, die de costelijcke siele in sulck eenen noodt, en van die schadelijckste banckeroete verlossen!

⁺Daer toe dient seer wel ten exempel, den roeckeloosen, ende den sorghvuldighen in een veur ooghen houdende. Soo eens eenen mistroostighen man, uyt verdriet en benauwtheydt ghereedschap maeckte om sy seluen te verhanghen: soo wasser in d'naeste hof een dochter, die dit siende, liep en riep: dat sy emmers de saecke belettede, ende hem vraeghde wat hem ouer-quam, wat hem ghebrak? Soo seyde hy haer sijnen noodt: dattet de schulden hem deden doen, geenen middel

+ Cicero.

+ Caesar Baron. ex Sophronio. Schoon exempel.

[p. 297]

hebbende om die te betalen. Niet denckende, eylas, dat de katijuigheydt die hem praemde niet te ghelijcken en hadde by de pijnen der verdoemenis, die hem sekerlijcks naeckende stonden. Soo sy van hem vernam, waer hy mede te helpen was: heeft het hem ter handt ghedaen, ende die arme siele verlost.

Maer, hoort nu voorts, hoe Godt haer, (oock op dese weerelt) vergolden heeft: al heeft hyse binnen middelen tijde wat schijnen te verlaten. Dese dochter is self daer naer tot sulcken armoede ghecomen, dat sy haer (uyt noodt, soo haer dochte) quaelijck beraden zijnde, tot oneerbaerheydt begaf. Ende soo sy nu van sulcken leuen ouer al verkent was, in groote sieckte vallende, heeft begheert ghedoopt te worden, want sy't altijdts uyt-ghestelt hadde. Ende ouermidts haer schandigh leuen, niemandt vindende, die als peter ten doopsel veur haer spreken soude, haer doopsel wierdt haer oock gheweyghert, ende noch uyt-ghestelt: duchtende dattet meer uyt vreese des doodts quam, dan uyt leedschap van sonden. Soo is ten eynde den engel tot haer ghecomen, in de ghedaente van dien man, die sy van t'verhanghen verlosten hadde: ende hy heeftse ghetroost, ende twee edelmannen van t'paleys ghehaelt, ende hebbense ter kercke ghedraghen, ende doen doopen. De bisschop vernemende, datmen die sonder sijnen weten ghedoopt hadde, heeft al neerstelijck onder-vraeght: ende die edel-mans onder-socht zijnde, en wistender niet af te spreken, want het twee engelen gheweest hadden, in haer-lieder ghedaente, die de dochter ghehaelt hadden, peters waren, en wederom t'huys beschickten. De bisschop, heeft de dochter van als onder-vraeght, ende dat sonderlinghe werck van liefde, in d'bewaren van dien verlorenen mensche, ende van al de reste. merckelijck nu siende de wonderlijcke handt ende goedtheydt Godts, die der sielen beste lief-hebber is: want hy alder-best de weerde der seluer weet: ende hoe schadelijck dat de sonde is, die soo costelijcken pandt vernielt. De dochter naer die salighe gheschiedenisse, is heylighlijck in den Heere ghestoruen.

Ghebedt teghen de schadelijckheydt der sonde.

DE schade der sonde, (o Heere Godt) en is niet om gronderen, want sy ons van alle goedt, en vanden hemel berooft, en maeckt ons erf-ghenaem van d'eeuwighe tormenten: Verlicht de ooghen onser herten: op dat wy die schadelijcke vlecke wel moghen onder-kennen, ende meer dan doodt en helle behaeten en vlieden. Amen.