Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXXXIII.

 
Vvelck is den vveerdsten pandt: oock bouen alle rijcken?
 
De Siele: van Godts handt ghemaeckt naer sijn ghelijcken.

+DE mensche is uytter Nature begheerlijck van t'ghene dat hem schoonst en best dunckt: maer in dat wel te ordeelen, ende uyt te kiesen daer light al de swaerigheydt. Ouer-sulcks, d'een kiest dit, d'ander prijst d'ander: elck naer sijn sotte sinnelijckheydt: ende wy slaen al ghelijck de blinde naer d'ey: ende slachten de padde die haer+ ghenoeghte in vuyle stinckende poelen en moyre maeckt, niet achtende op den costelijcken steen, die sy ouer haer heeft: soo-men van sommighe padden en slecken en oestren leest, datter een costelijck ghesteente in haer ghevonden wordt.

+Alsulcke auer-rechte en slincke weerdeerders van saecken soudemen moghen by die schutters stellen, die soo verde van d'wit en vanden doel schoten, dat Diogenes, om niet gheraeckt te werden, gingh aen d'wit staen, als ter plaetsen die alder-meest van hun scheuten en schichten bevrijdt was.

Als een mensche tot rijckdom oft tot staet en eere gheraecken can, [A] hy laet hem duncken, dat hy een uytnemelijcke saecke vercreghen heeft: ick neme, oft hy een coninck ware. Ende onder-tusschen heeft hy een saecke aen sy seluen, die excellenter en costelijcker is, dan alle rijcken. Wat een groote simpelheydt is dat, sulcks self niet te weten: ende noch meerder simpelheydt, te weten, en niet te achten? Wat is toch dat? Dat vraeght de vraghe. De antwoorde seght: De siele, [B] die ist costelijckste.

+Wilt ghy weten, hoe dat naer Godt, die het opperste goedt is, de siele meest van weerden is? Dit wiste den boosen vyandt wel, die in't tenteren van Christus, ghenoegh ghetoont heeft, hoe hy met ons [C] leeft: dat hy al de rijcken des Weerelts niet met allen en acht, by een siele: waert in sijn maght, alle die selue, elck mensche veur sijn siele te gheuen. Dit heeft noch sekerlijcker ghetuyght onse Heere selue, als de opperste weegh-schale, in sijn goddelijcke handt houdende, ende elck [D]+ dinck kennende in sijnen prijs weerde. Hy seght aldus: Quid prodest homini, &c. Wat salt eenen mensche baeten, dat hy de gheheele weerelt winne ende sijn siele verliese? als oft hy seyde: Hy soude quaden en sotten coop doen, en ontsprekelijck verlies lijden: al wierdt hy heere van gheheel de weerelt, met al datter in is: als hy sijn siele moest verliesen. Soo moet dan de siele veel costelijcker en meer weerdt zijn,

Praestantissimvm hominis pignvs ANIMA. 83.



illustratie

 
Quid pretio despecta sui premit aurea sceptra?
 
Mens cognata polo: Diuinae Mentis imago.
 
 
 
Welck is den weerdtsten pandt; oock bouen alle Lycken?
 
De siele: van Godts handt ghemaect naer sijns ghelijcken.
 
 
 
La voute azurée, Qu'a elle enserrée, de plus precieux?
 
L'ame, dont l'engeance, Tire a la semblance, Du grand Roy des cieux.

dan al de weerelt, met al haer schatten, hoogheden, ende coninck-rijcken. Ende daerom seyde onse Heere noch daer by: Wat wissel sal de mensche veur sijn siele gheuen? Wat isser van sulcker weerde? Waer mede sal hyse lossen, oft rantsonneren, die allen schat te bouen gaet? al gaue een mensche al dat hy in de wijde weerelt heeft, veur sijn siele,+ ten isser al niet eens weerdt by gheleken te worden: ten is al niet besiens weerdt.

Deur sulcks sprak de vyandt van Iob seer wijselijck, segghende:+ Om d'lijf te ontdraghen, sal een mensche lichte het leuen van sijne beeste waghen: maer om sijn leuen, en bouen al om sijn siele te bewaeren, sal hy te pande stellen en verlaten al dat hy heeft. het welcke de Wijse-man met corte clare woorden seght: Redemptio animae+ viri, diuitiae suae: Dat is eens mans schat en rijckdom, t'welck sijn leuen en veel meer sijn siele verlost en behoudt.

Ende ten is gheen wonder, als wy gade slaen, dat sy naer d'beeldt Godts gheschapen is: ende met haer dierbaer bloedt Christi ghewasschen en verlost. Van d'eerste seght S. Bernaerdt aldus: De redelijcke+ siele, naer d'beldt Godts gheschapen, sy can wel met alle andere saecken becommert wesen, maer gheens-sins versaedt: want bequaem zijnde om Godt t'ontfanghen, met gheen dinghen ter weerelt, dat minder dan Godt is, en can sy vervult worden.

Vanden prijs der verlossinghe, seght hy oock elders: De siele moet+ een groote en costelijcke saecke zijn, die mettet bloedt Christi ghecocht is. S. Augustijn seght met een woordt, al datmen hier van+ segghen moght, aldus: Naer Godt, daer en is niet beter, noch meerder van weerde dan de siele. Dat weten sy nu beseffelijck, die midts t'cleyn-achten haerder siele, de eeuwighe tormenten gewonnen hebben. Hoe groot souden sy die nu achten, dattet noch by tijde ware! Daerom, zijn wy niet wel te beclaghen dat wy vanden schat onser sielen soo luttel houden? Den H. Leeraer Chrysostomus seght:+ Animae nobilitas perpetuò cogitanda: De edelheydt der siele behoorden wy eeuwelijck ghedachtigh te wesen. Maer, och arm, de sorghe, liefde, ende groot-achten des lichaems, die trecket al t'haer-waerts: ende maeckt, dat de mensche, als de beesten, altijdts naer d'aerde en aerdsche lichamelijcke dinghen siet. Die nochtans rechte gheschapen is, om de ooghen ten hemel op-waerts te heffen, ende hemelsche saecken te soecken.

Seer wel moght ick hier roepen, dat een Poete seyde, met een beclagh, sulcke verdraeytheydt in den mensch bemerckende:

 
O curuae in terras animae & caelestium inanes!+

O ghy arme sielen, soo ter aerde-waert gheboghen: ende t'eene-mael ijdel van hemelsche ghedachten en saecken! Anders doen sy, die wel

ghevroeden, dat de siele het costelijckste is, dat een mensche naest Godt moght hebben. Ende daerom, veur die, als veur t'principaelste, bouen al besorght zijn, om die Gode eens wederom te leueren, van wien wy die ontfanghen hebben. Die hebben en houden vast, soomen ghemeynelijck seght, en soo't waer is: Goedt verloren, wat verloren: eer verloren, veel verloren; maer siel verloren, al verloren.

+Als Alexander de Groote, naer den slagh daer hy Darium den coninck van Persen mede verwan, onder andere, in den roof des conincks een cofferken vandt, van goudt en peerlen, costelijck ende constelijck ghemaeckt: soo vraeghde hy van de ghene die eenighe verstandt hadden van sulck ghebruyck, en ouer-daedt der Persen, waer toe dat cofferken diende: wat-men soo costelijck vinden moght, dat daer in bewaert moght worden? Soo heeft hy vernomen, dat men daer salue in plaght te doen. Hola (seyt hy) Ick sal't wel tot wat anders, en tot costelijcker saecken ghebruycken. Ende hy heefter het+ boeck van Homerus in ghesloten. Hoe vele te meer behooren wy Christenen het cofferken ons lichaems in deughden en in eeren, te achten, om de wille van t'ghene dattet besluytende is: te weten dien costelijcken pandt der sielen, die als een hand-boeck is, van de goedtheydt, wijsheydt, ende moghentheydt Godts: ende te meer, dat oock het lichaem, eenen leuenden tempel des heylighen Gheests is. Niet om d'lichaem sottelijck met ijdelheydt te vercieren, ghemack aen te doen, ende leckerlijck te voeden, ende als een slagh-beeste te mesten: maer om t'selue ten dienste vanden in-woonenden gheest, wel van alle schadelijcke dinghen te bewaren.

Wat soude-men al veel goedts leeren, ende aen-nemen, ter sielen saligheydt, waer't dat men de gauen van Godt, oock natuerlijcke, wel waer naemen, meest van ioncks! Hoort eens daer toe, een wonder+ gheschiedenisse in d'op-comen van dien excellenten Philosophe Protagoras. Als hy noch eenen ionghen was, ten bossche ende te velde gaende, om soo den cost te rapen: soo quam hy eens Democritus in t'ghemoet, eenen bondel cruydts, ende andere landtsche dinghen op t'hoofdt draghende, om een pennincksken af te maecken. Democritus, den bandt ende beschicksaemheydt van alle die verscheyden dinghen, soo cort en fijnkens by een ghepackt aen-merckende, ende met eenen oock den ghelijcke pas van t'ghewichte op t'hoofdt, soo wel bedeylt, ende den ghelijcksaemen stap des ionghens: soo dede hy hem stille staen, vraghende, Wie dien bundel soo ghemaect hadde? Ick, seyde Protagoras, dien ionghen. Ontdoetten dan, seyde Democritus, ende her-bindtten noch eens, dat ick het sie. Wast gheseyt, het wierdt ghedaen. Nu wel aen, seyde Democritus, aenghesien dat ghy sulcke een verstandt en gheest hebt, soo

sult ghy wel meerder en beter saecken uyt-richten, ist dat ghy my volghen wildt. Den ionghen is te vreden gheweest: Democritus heeft hem op-gevoedt ende onder-wesen. Ende dit is dien grooten Protagoras, een vermaert Philosophe gheworden. Wat soude-men al mannen op t'straet raepen, als-men den gheest ende de siele aen saghe, ende die aen-schickte tot leeringhe, ten dienste van Godt, en van de ghemeynte! maer daer zijn noch heden vele ionghe Protagoras, die by ghebreke van Democritus verloren gaen. En ofter gheen ouders en waren, die hun ionghers selue verloren iaghen!

Des-ghelijcks by-nae leest-men hoe Xenophon oock op-ghecomen+ is. Soo Socrates desen ionghen Xenophon eens in een nauwe strate te ghemoete quam den gheest uytter ooghe bemerckende, stak sijnen stock uyt, en hielt hem stille staende: vraghende waer-men sulcke en sulcke dinghen maeckte en vercochte. Als hem Xenophon van als goedt bescheydt gaf, soo vraeghde hem Socrates voorts, Oft hy oock niet en wiste, Waer-men de menschen goedt maeckte: Hy antwoordde dat hy't niet en wiste. Dat en voeght niet wel, seyde Socrates, dat ghy weet, waer-men alle dinghen maeckt en vercoopt, ende dat ghy niet en weet, waer-men de menschen goedt en beter maeckt. Comt met my (seyt hy) ick sal't v wijsen. Van dien tijdt af begoste Xenophon Socratis discipel te worden: ende heeft wel aenghenomen, ende is seer vermaert gheweest in gheleertheydt.

Soo soude-men peerlen, en costelijcke ghesteenten uyttet slijck+ rapen, die den prijs en weerde der sielen kende. Maer wy slachten al den haen van Esopus in sijn moralen: die op den mest-hoop van deser weerelt meer een graenken, oft brijse broodts achten, dan een costelijcke peerle: dat is, dan den gheest, dan de siele, dan de deughdt, [E] gratie Godts, ende den hemel selue. Maer als t'huys in brande staet, dan kent-men den weerdsten pandt, want, dien soeckt-men veur al uyt den brandt te lossen. Al-soo waert moghelijck, met Bias soude-men sijn siele lossen uytten helschen brandt als het costelijckste, al soudder al d'andere blijuen. Den brandt soudet doen blijcken: maer t'waer dan te spade.

Ghebedt tot ghewin, en bewaernisse der sielen.

WAt de siele weerdt is, dat weet ghy alder-best, o Heere, die v seluen veur die te pande gegeuen hebt: Laet my al-tijdts den prijse der seluer, meer en meer bevroeden: op dat ick die niet en verliese, al soud' icker de gheheele weerelt mede winnen: maer, waer ick can oft magh, oock andere soecke te winnen: want dat v begheere is. Amen.


Vorige Volgende