Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXXVI.

 
VVie isser soo vervvoedt, die daer ghenoeght in maeckt?
 
Die de blijdschap en t'goedt des hemels niet en smaeckt.

+SInte Bernardt seyt een sententie, die dese vraghe ende antwoorde seer sal verclaren: Cui Christus incipit dulcescere, necesse est amarescere mundum: Die in Christo beghint smaeck te crijgen, en soetigheydt te vinden: hy is seker, dat hem de weerelt sal beghinnen bitter te duncken. + Daerom, als iemandt noch smaeck vindt in de ijdelheydt des weerelts, ende dinghen die wy in t'veur-gaende Capitel verhandelt hebben, die de hemelsche smakelijckheden contrarie zijn, dat moet wel een seker teken zijn, dat hem de hemelsche niet wel en bevallen: ghelijck die suere serpe dinghen soeckt, die en vindt gheenen smaeck in soete spijsen.

Vande ghene die in de bitterheydt des weerelts smaeck vinden, [A] was Esau een claer figure, om de smaeckelijckheydt van een schotel pottagie, verlatende ende verworpende sijn recht van eerste gheborene,+ segghende: Quid mihi proderunt primogenita? Wat magh my mijn recht baten? siet ick sterue, seyt hy. Ende soo sijn recht af-gaende, at sijn spijse op, ende ghingh sijn ganghen: gheen werck daer van maeckende, ende niet achtende, dat hy sijn veur-recht vercocht hadde. Soo doen alle de ghene die ghenoeghte en smaeck vinden en maecken in aerdtsche ijdelheydt: Sy en achtens niet met allen, dat sy haer deel hemel-rijcks laten varen, veur een weynigh wellust in eten, drincken, oft ander sulcke dinghen die sy beminnen. Niet peysende, dat de ghenoeghte van sulcks, met een wijle tijdts veur-by gaet, ende dat de pijne dieder naer-volght eeuwigh is.

+Deser sotten smaeck is oock ghefigureert gheweest, in den verdraeyden [B]+ appetijt en lust der kinderen van Israel: die de walghe hadden van t'hemelsch broodt Manna: ende riepen eenpaerlijck naer de vleesch-potten, concommeren, pompoenen, moes, en loock van+ Egypten. Soo leestmen oock, dattet volck van Vlysses in Afrijcken ghesonden zijnde, en van die soete vruchten des booms Lotos etende, vergaten wederom te keeren. Soo datter een spreek-woordt af ghecomen is: Lotum gustauit: Hy heeft van dien boom Lotos gheproeft: hy heeft het daer goedt ghevonden. Die heeten Logophagi, die daer woonen: soomen oock by maniere van spreken, de kinderen des weerelts heeten moghte, die deur de soetigheydt deser aerdtscher dinghen, de soete hemelschen saecken vergheten: als gheenen smaeck daer in vindende: midts dat sy aen de vruchten vanden aen-

Cui caelvm desipit, terra sapit. 76.



illustratie
Mors in olla.


 
Quis tam fluxarum capitur dulcedine rerum?
 
Cui tellus insulsa sapit; cui nautea caelum est.
 
 
 
Wie isser soo verwoet, die hier ghenoechte in maect?
 
Die de blyschap, en tgoet des hemels niet en smaect.
 
 
 
Qui se donne peine, Pour chose si vaine, Qui se perd en l'air?
 
Tel qui se desgoute, Du ciel et ne gouste, Que la fade chair.

lockende lustighen Lotos deser weerelt verleckert zijn.

Van al-sulcke seght seer wel de Prophete Dauid: Pro nihilo habuerunt+ terram desiderabilem: Sy hebben dat lustigh en vruchtbaer beloofde landt veur niet gheacht: lieuer altijdts naer Egypten keerende: (daer sy nochtans soo vele droefheydt, bitterheydt, ende onghenadigheydt gheleden hadden) dan voorts te trecken, naer d'landt van beloften, vloeyende van melck en van honigh. Wat ist oock vande quade begeerlijckheydt ende verdraeyden smaeck? Alsoo ist met de zeevisschen, haer wel bevindende in de bitter ghesouten wateren: ende besteruende, als sy gheraeckten in t'soet water te comen.

O menschen, hoe is uwen smaeck bedoruen ende verkeert, dat v de soutte wateren des weerelts soo wel becomen, dat ghy soo daer in leeft ende vettet: ende v dunckt dat ghy't sult besteruen, als ghy die moet deruen: oft als ghy die braeckende wateren der stinckende aerdtsche poelen deruende, gheraeckt de soete fonteyn-wateren des eeuwighs leuens te proeuen, ende te smaecken! Veur-waer, ghy toont wel, dat ghy naer den vleesche zijt en leeft, van welcke S. Paulus seght: Qui secundùm carnem sunt: quae carnis sunt sapiunt: Die naer den+ vleessche zijn, die ghevroeden en smaecken oock, dat den vleesche aengaet. Ende noch op een ander plaets, aldus: Animalis homo non+ percipit ea quae sunt spiritus Dei: Den sinnelijcken mensche, en vaet noch en begrijpt niet t'ghene dat Godts gheest aen-gaet. Daer en heeft hy noch reuck, noch smaeck noch behaghen in: maer dat stelt hy al in sinnelijcke, vleeschelijcke, en beestelijcke wulpscheydt: ghelijck [C] een vercken in t'slijck en vuyle moire hem vernoeght.

Dan soo comtter af, dat S. Paulus noch seght: Quorum finis interitus:+ Wiens eynde is verderuenisse, ende eeuwighe verdoemenisse. Et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt: Sy scheppen ende maecken glorie in haers confusie ende beschaemtheydt: dat zijnse (seyt hy) die in aerdsche saecken smaeck vinden, ende sulcks bevroeden. Wat wonder ist dan, als de mondt, kele, en maghe soo vol zijn van soo quade, ghecorrumpeerde, ende verdoruen dinghen, dat sy de soetigheydt, lieflijckheydt, ende goeden smaeck van goddelijcke en hemelsche saecken niet goet en vinden, ende daer niet om en gheuen? Het en waer oock, dat sy den smaeck verdoruen hadden, hoe souden sy anders soo slecht zijn, sulcke bitterheydt, ende doodelijcke spijse te willen aen-tasten? Soo de Prophete Iob seer wel seght: Potest aliquis gustare,+ quod gustatum adfert mortem? Sal iemandt connen proeuen, t'welck metten proeuen de doodt aen-brenght? Soo de kinderen der [D] Propheten de bitterheydt des pots en moes smaeckende, en vreesende daer af te steruen, riepen tot Eliseum: Mors in olla, vir Dei: De+ doodt is inden pot, man Godts. Sy en atender niet meer af, veur

datter Cliseus met een grepe meels in te werpen, remedie toe gedaen hadde, en t'perijkel gheweert.

Daerom, de minnaers der weereltlijcke bitter ghenoeghten, die zijn als droncken in sulcks, niet onder scheydende t'soete van t'suer, t'goedt van t'quaedt. soo den hof-meester totten bruydegom seyde+ in Cana Galilee: Omnis homo primùm bonum vinum ponit: &c cùm inebriati fuerint tunc id quod deterius est: Alle menschen stellen eerst-mael den goeden wijn veur: maer, als de gasten droncken zijn gheworden, dan soo gheeftmen hun den quaden wijn. Want, de kennisse, verstandt, en smaeck is dan verduystert, en verwonnen. Soo zijn de menschen den sueren wijn des weerelts met ghenoeghten in-drinckende, ende den soeten suyueren wijn Christi verachtende: droncken zijnde, niet vanden goeden wijn, maer van haer eyghen behaghelijckheydt, in des weerelts bitterheydt. Aldus seyt Sinte + Gregorius, tot dese proposte: Mali, dum pro mundo tolerant, leue putant: absinthio ebrij sunt: De quade menschen, als sy om de weerelt iet lijden, sy rekenen't al licht: want sy zijn met alssen droncken ghemaeckt. Daerom oock, staet alsulcken die rechtveerdighe en stranghe sententie te verwachten, met welcke Christus seght, van alle de ghene, die haer de soete blijdschap ende vermaeckinghe des hemels+ onweerdigh maecken: Ick segghe' u-lieden veur-waer, dat niemandt van al die daer ghenoodt waren (ende hun soo aen dese aerdtsche saecken verleckeren) mijn auondt-mael proeuen en sal. Soo sullen sy dan dien eeuwighen hongher ende onverdraeghelijcken+ dorst moeten lijden, ghelijck de Prophete Dauid seyt: Famem patientur vt canes: Sy sullen hongher lijden als honden: van hongher en dorst rasende, ende de stadt dat op dat neder loopende: maer gheenen troost oft eenighe laeuenisse vinden.

+Wat heeft dien excellenten goeden goddelijcken smaeck van Salomon soo doen vergaen: deur welcken hy als een droncken minnaer was, bequaem om soo sonderlinghe een figure ende instrument te wesen, om die uyt-nemende soete liefde ende lieflijcke soetigheydt Christi, onser sielen bruydegom, met dat princelijck liedt der lieden, Canticum Canticorum, te beschrijuen: wat heeft hem (seggh'ick) dien goeden smaeck soo benomen? anders dan dien contrarien smaeck der aerdtsche ende vleeschelijcke wellustigheydt?

+Wat heeft den rijcken vrecken soo leckeren smaeck in eten en drincken doen vinden, dat hy oock daerom sonderlinghe in sijn tonghe, inder eeuwigheydt den helschen brandt verdraghen moet, sonder een enckel droppel waters te vercrijghen tot vercoelinghe, anders dan om dat hy ter contrarie soo cleynen smaeck vondt oft sochte, in goddelijcke en hemelsch dinghen?

Wijser en beter bedacht zijn sy, die met Seneca ghevoelen, en segghen+ metter waerheydt: Quàm iuuat inter sidera vagantem, diuitum pauimenta ridere, & totam cum auro suo terram! Och, hoe helpet my, als ick metter herten als inden hemel ben, en hoe lust het my de costelijcke paueerselen der rijcke te verachten, ende gheheel aerdtrijcke met al haer goudt!

Nu, om tot meerderen haet van desen aerdtschen smaeck en wellustigheydt hier noch wat uytter Heydenscher rasernijen by te brenghen: Eenen Sardanapalus, coninck van Assyrien, patroon van alle de+ ghene die midts hare quade lusten te volghen niet weerdt en zijn in t'ghetal van mannen gerekent te worden. Desen was soo verseeuwt en droncken van s'weerelts lust, dat hy Godt en Nature en sy seluen vergat. Hy sat met vrouwen cleederen, in d'midden der oneerbaere vrouwen. Daer span hy, en haspelde, ende deylde elck haer peyl en werck, als een vrouwe: t'eene-mael vervrouwt, ende versmoort in sijn wellustigheden. Hoe namt eynde? Sijnen oppersten veld-heere Arbaces, dit siende, en niet lijdende, heeft hem de oorloghe aen-ghedaen. Sardanapalus, meer ghestelt om vluchten dan om vechten, ten eynde wat weder-standts biedende, heeft sijn vertreck op sijn paleys ghenomen: ende al-daer een groot vier maeckende, heeft sy seluen, met al sijnen schat en rijckdom, inden brandt gheworpen: ende is alsoo van dat tijdelijck vier ten helschen eeuwighen viere ghevaren.

Dit's het eynde van al-sulcke, die hier hun smaecke ende ghenoeghte+ in ijdelheydt, wellust, hoogheydt, ende derghelijcke aerdtsche begeerlijckheden maecken: ende deur sulcks gheenen smaeck en vinden, noch in d'woordt Godts te hooren oft te lesen, noch in t'ghenieten der heyligher Sacramenten: noch in iet dat goedt en goddelijck is. Ende aen-gesien dat den veur-smaeck der hemelsche vermaeckelijckheydt in dese dinghen gheleghen is: die dit al niet en smaeckt, die moet noodtsaeckelijck van t'principale des hemels eeuwelijck vasten.

Ghebedt teghen den smaeck en behaghen des weerelts.

DEn bitteren venijnighen croes des weerelts, o Heere, die is met honigh bestreken: ende wy drincken met ghenoeghte de doodt in d'lijf. Vervult mijn herte metten smaeck der hemelsch soetigheydt: op dat ick des weerelts behaghelijckheydt verfoeyen magh. Amen.


Vorige Volgende