Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXXV.

 
VVat is doch al de pracht, en glorie vander vveerelt?
 
Dauvv, Roock, Hoy ongheacht, en stricken fijn bepeerelt.

+DAer zijn sommighe saecken, die wonder schijnen te wesen, tot datmen die van by oft van binnen siet, oft eenighs-sins verstaet wattet is. Wat een wonderbare saecke is ratel-goudt, of clater-goudt, in t'sien en in't hooren: waer't datmen niet en wiste wattet inder waerheydt is. Alsoo is vande weerelt, met al haer [A] glorie. dat is, met al het ghene dat de menschen, lief-hebbers des weerelts, groot pleghen te achten, te beminnen, ende te soecken. als is, rijckdom, hoogheydt, blijdschap, wellustigheydt, domineren, triumpheren, [B] goede ciere maecken, vrolijck zijn, ende een sacht luy-leckerlandts [C] leuen leyden: Herteken, wat begheerdy? ende al dat elck mensche [D] moght wenschen naer sijnen lust.

Wat is al dat, daer-men soo vele af houdt? daer-men iemandt gheluckigh mede rekent te wesen? daer-men soo seer om loopt, ende naer stekt? Daer-men soo blijde om is, als-men't vercrijght, ende soo mistroost, niet om stillen, als-men swijcke slaet, sulcks verliest, oft alsmen tot sulcks niet gheraecken en can? Wat is al dit en dat? wat is al die glorie vande weerelt? Dauw, roock en hoy, en stricken bepeerelt. By dese vier costelijcke saecken, en derghelijcke andere, broossche, verganckelijcke, bedrieghelijcke, snoode, en versmaedelijcke dinghen, werdt al de glorie des weerelts in de H. Schrifture gheleken.

+In den eersten, vanden dauw, soo seght de Wijse-man: Orbis [E] terrarum, tanquam gutta roris antelucani, quae descendit in terram: Veur Godt (wien het wesen en weerde alder saecken alder-best bekent is) soo en is de weerelt met al haer glorie, anders niet dan ghelijck een druppelken dauws des moghen-stondts: d'welcke op d'aerde valt, ende terstond hem verliest. Alsoo oock de Prophete Oseas,+ sprekende vande ijdelheydt der af-goden: (in plaets van welcke nu elcks sin, lust, en quade liefde ghestelt is) seght aldus: Alle de glorie die ghy soeckt, en al t'gene daer ghy v herte aen hanght, en als uwen Godt af maeckt: dat sal v al wesen als een wolcke, ende dauw des moghen-stondts, terstondt veur-by gaende. Ende ghelijck een stofken, seyt hy, t'welck met eenen draeyenden windt, uytten dorsch-vloer op-ghenomen wordt, ende ghelijck eenen roock, die metten winde verdreuen ende verdwenen wordt, met dat hy uytter schouwe comt.

Ende siet, dit is het tweede, daer by dat de glorie des weerelts ghe-

Vanitas vanitatvm et omnia vanitas. Eccli.1. 75.



illustratie

 
Quid typhus tumidi ventosaque gloria Mundi?
 
Ros, Fumus, Stipulae, baccataque Vincula gemmis.
 
 
 
Wat is toch al den pracht, en glory vander Weerelt?
 
Dauw, Roock, Hooy ongheacht, en Stricken fyn bepeerelt.
 
 
 
Qu'estce de la pompe, Du Monde, qui trompe, Nos sens attelez?
 
Ce n'est que Roseé, Que Foin, que Fumee, Que Laqs emperlez.

[F] leken wordt: te weten, als eenen roock. De H. Apostel Iacobus+ seght aldus, hier toe wel dienende: Quae est enim vita vestra? Vapor est, ad modicum parens, & deinceps exterminabitur: Wat is u-lieder leuen (oock al waert, dat ghy al de weelde, ghemack, eere, en veurspoedt des weerelts hadt) wat ist al? Eenen doom, een weynigh tijdts hem vertoonende, ende van dat hy beghint te wesen, soo beghint hy oock van daer voorts te vergaen, ende sy seluen te verliesen. Sulcks ist van af de vreughdt en pomperije des weerelts. Het schijnt altijdts wat wonders te wesen, alst beghint, ende eerst op-comt: maer met dattet beghint wat te zijn, soo beghint het met eenen van stonden aen niet te wesen. Het welck-men natuerlijck aenden roock aenmerckt. Het schijnt wat te wesen in sijnen op-ganck. Hy spacieert herwaerts en derwaerts spelende, langhs soo hoogher op-gaende: oock derrende hem tot in de wolcken vermengelen, al oft hy oock een van dien ware. Maer, hoe hy hoogher climt, hoe hy eer en meer te niet gaet: ende deur sijns selfs iubileren en vergrooten, ten lesten hem verliest. Alsoo ist met de menschen, die naer de glorie des weerelts staen en steken, en hun seluen altijdts willen verheffen, tot dat sy als roock op niet uyt-comen. Soo seght de Prophete Dauid, ende hen-lieden van Godts weghe veurseght: soo't oock veur onsen ooghen daghelijcks ghebeurt: Sy sullen vergaen, en te niete comen, als roock+ veur den windt: ende ghelijck wasch veur het vier. Soo hy noch claerder seght: Soo haest als sy tot eere en hoogheydt sullen ghecomen+ zijn, soo sullen sy oock als roock vergaen.

Niet te vergheefs; en was Vetronius Turnus vanden Coninck+ Alexander met roock doen versmachten, aen eenen staeck ghebonden zijnde: want hy aen vele menschen bedrieghelijcke woorden van hope, ende raedt, als roock, vercocht hadde. Soo moest men de bedrieghelijcke Weerelt oock betalen.

[G] Dat de glorie des weerelts oock al maer hoy en is, dat blijckt by+ den seluen Prophete, aldus sprekende: Fiant sicut foenum tectorum,+ quod priusquam euellatur exaruit: De menschen vander weerelt, met alle haer-lieder op-stel, zijn ghelijck hoy, d'welck op de daken der huysen staet, t'welck van selfs verdwijnt, eer-men't af treckt. Soo verdwijnen sulcke menschen, met al hunne wellustigheydt ende glorie: te eer, oock van selfs, hoe sy hoogher climmen, ende haer seluen meer ter sonne stellen, van groot schijn, luyster, ende groot-achten der menschen. Van sulck hoy en doet-men niet op, noch schoof noch schoot, noch bundel noch bussel, wat datmen meynde oft hoopte te maeyen. Alsoo comt het al op riet uyt, tot bijsterheydt, in siele ende in lichame, in goedt-veur haer-lieder en haerlieder kinderen, die grooten oogst ende maghtigh goedt waren verwachtende.

+Dit is t'ghene dat de selue Prophete Dauid seght: Dormierunt somnum suum, & nihil inuenerunt omnes viri diuitiarum in manibus suis: Sy hebben haren slaep gheslapen (eens-deels al haer leuen lanck, als eenen gheduerighen slaep en droom, ouer-brenghende: ende soo ten anderen oock, totten slaep des doodts comende) Ende siet, alle die mannen der rijckdommen ende welden en hebben niet met allen in+ hunne handen ghevonden. Sy vinden haer met ijdeler handt, soo de ijdelheydt aengaende der glorie die sy in rijckdom en weelde gheschept hebben, soo't hun dochte: als oock in het profijt en vrucht des ghewins, d'welcke sy soo vast meynden te houden: maer bouen al vinden sy haer seluen met ijdeler handt, aen-gaende eenighe verdienste veur Godt.

Eylaes, sy en hebben niet ghedacht, dat de glorie van deser weerelt als eenen roock en windt is: den welcken, hoemen stijuer en vaster sluyt, ende metter handt grijpt, hoe-men min vanght en behoudt. Ende hoe de mensche, als een hoy oft gras, hoogher ter sonne staet, hoe hy te eer verdwijnt en vergaet. Dat seght de coninck Dauid noch+ beseffelijcker: Vidi impium superexaltatum & eleuatum, sicut cedros Libani: Et transiui, & ecce non erat: quaesiui eum, & non est inuentus locus eius: Ick hebbe den boosen aerdtschen mensch bouen al verheuen ghesien, ende op-gheclommen als cedre-boomen vanden bergh Libanus: ende wat veur-by gaende, ende om-siende, soo en was hy niet meer: Ick hebben ghesocht, maer selfs en hebb'ick sijn plaetse niet connen vinden daer hy ghestaen hadde.

Ist niet soo met vele menschen, iae met gheheele gheslachten ghevaren, die soo vermaert waren en hooghe verheuen, oock veur onsen ooghen? waer zijn sy? waer is de plaets daer sy stonden? waer is die hoogheydt: waer zijn de staten? de glorie, den rijckdom, den grooten naem en faem, den roep, den lof, af-comste, ghesleyp van knapen, roem, en t'verwonderen van alder weerelt? waer ist al vervaren? Het is al wegh, ende ghelijck eenen roock en hoy vergaen, ten vuylen eynde: iae tot op niet.

Waert dat wy dit al in tijdts dachten, wy en souden van hoy soo veel voere niet maecken, als wy oock van ons seluen doen, daer wy nochtans maer hoy en zijn: ghelijck uytten Prophete Isaias, den+ H. Apostel Iacobus seght, ende oock Sinte Peeter: Omnis caro foenum: & omnis gloria eius, tanquam flos foeni: exaruit foenum, & flos eius decidit: Alle vleesch is hoy: Ende al sijn glorie, en is niet anders dan als een bloeme des hoys: het hoy is verdrooght: dat is, de mensche sterft: ende de bloeme valt af. Iae dick-mael verdwijnt de bloeme eer sy steruen, die als hoy te moy willen wesen, gaende al verdwijnende en steruende van katijuigheydt, eer de doodt comt. Ende dan

soo valt hun de glorie ende fleur af: soo dat sy als een verdrietigh last en pack der vrienden zijn, ende een verworp en ouer-schot van alle menschen: iae sy hun seluen een te vele: niet wetende wat hun meest ende eerst van al te beclaghen staet: oft dat sy soo haer veurgaende leuen ouer-ghebracht hebben: oft dat sy niet steruen connen, als sy moede van leuen zijn.

Och wat een sottigheydt, ende werck weerdt allen spot en confusie, (hadden wy t'verstandt, of eenighe schaemte) eenen bundel hoys, dat is, ons lichaem, soo te beminnen! soo te vercieren! soo te palleren! soo te toeuen, ende op te steken, als oft wat ware!

Soo heeft Xerxes hier veur-tijdts eenen schoonen boom, platanus, met gouden ketenen en costelijcke baghen verciert, ende een wacht ghestelt om sijn lief te bewaren, daer op sottelijck verlust zijnde. Het is waer, hoy is wat, en wat weerdt: maer nochtans hoy en is maer hoy, al waert oock noch soo moy.

[H] Het vierde, daer de glorie des weerelts by werdt vergheleken, is+ stricken bepeerelt. Ende seer wel: want soo de Wijse-man ons waerschouwt,+ soo ist. Hoort dan wat hy hier toe seght: In medio laqueorum ingredietis: Kent v perijkel, ghy die deur de wellustigheydt des weerelts uwen ganck nemt: ghy sult deur d'midden der stricken wandelen. Sinte Antonius sagh in een visioen, dat al gheheel de weerelt+ met stricken besaeyt was: soo datmen niet en wiste, waer sijnen voet stellen, oft men moeste ghevanghen worden. Soo vraeghde hy, wie die stricken ontgaen soude? Hy hoorde veur antwoorde, dat den ootmoedighen die soude ontcomen, die de glorie des weerelts versmaedt, ende als ghespreyde stricken met voeten terdt: want dieder metten voeten op-treedt, die en wordtter niet mede ghevanghen: want hy, soo doende, belet dat sy niet toe-sluyten en connen. Maer die de selue acht ende wacht, van op te treden uyt respect ende weerdigheydt, die treedt daer in, ende wordt ghevanghen.

Sulck zijn sy, die dese saecken van hier beneden seer groot achten, ende haer seluen mede, als die dinghen hun ghebeuren moghen, als die't op brasseren en houeren stellen, die banck en bedde, buyck en berdt, sanck en spel beminnen, ende dergelijcke ijdelheydt hanteren. Gelijck oock een groot deel der menschen hun daer toe begheuen, om sulcke stricken te saeyen, ende alle wellustigheden altijdts in t'ghereede te hebben, als lock-aes, om d'een den anderen in d'net, ende als een muys in de valle te brenghen: iae, om onder't decksel van vriendelijckheydt ende goeden toef, den strick om de beenen, oft lieuer om den hals te werpen. Cont ghy't niet versmadende vertreden, cruypter met ootmoedigheydt onder deur.

Nu, om den strick te ghewilligher te aenveerden, sonder teghen-

creunen (ghelijck t'peerdt teghen t'goreel pleegh) soo ist al met soetigheydt, met lieflijckheydt met schoonigheydt van woorden, van ghelaet, en milde beloften verciert, besteken en bestreken: als met peerlen [I] en ghesteenten ghestoffeert: ghelijckmen de rijserkens bestrijckt, op datter de voghelkens aenhanghen: ende den slagh, en muyse-valle ende [K] t'net met aes en spijse veur-siet, om vanghen.

Van sulcks beschrijft ons in't langhe een exempel de Wijse-man, van een oneerbaer vrouwe, haer uyt-stellende, om een ionckman te vanghen, en te bedrieghen: wonder dinghen hem toesegghende en+ belouende. Soo seght hy ten eynde: Irretiuit eum multis sermonibus; & blanditiis labiorum protraxit illum: Sy heeft hem ten lesten met vele schoone woorden in d'net ghebraght, ende met smeeckinghe der lippen tot haer ghecreghen. Hoort watter volght: Statim eam sequitur, quasi bos ductus ad victimam: & quasi agnus lasciuiens: & ignorans quòd ad vincula stultus trahatur. Hy terstond volght haer, als eenen os, diemen ter slagh-banck leydt, ende als een dertel lammeken: niet denckende (armen dwaes als hy is) dat hy ter banden gheleydt wordt. Velut si auis festinet ad laqueum: & nescit, quòd de periculo animae eius agatur: Ghelijck oft een voghelken hem haestede, snellijck vlieghende en springhende, om in den strick te comen: als ofter nemmermeer in tijdts en soude geraecken: ende en peyst niet, dat sijn siele (het tijdelijck ende eeuwigh leuen) daer mede in perijkel comt. Dat doen de peerlen, ende cieraet der behaeghlijckheydt, daer dese stricken des weerelts mede verrijckt ende verschoont zijn.

+Ach, arme sotte menschen als wy zijn! als oft een eerlijcke saecke ware in gouden boeyen (ghelijck Darius was) gheslaghen te worden, oft met gouden ketenen, in een silueren gaeyole besloten te zijn: iae met eenen vergulden oft bepeerelden strop ghehanghen te werden. Sulck is nochtans al de glorie der weerelt, aen welcke soo menigh mensche, als aen gouden bepeerelde stricken, hem verhanght. Waert niet een raserije, dat iemandt sulck een precieus, specieus, en hupsch verhanghen vercose, als een glorie daer in scheppende, dat hy met s'conincks gouden keten, carcant, en strick vol van peerlen en ghesteenten moght verworght ende opgheknoopt worden? Waerom dan verhanght-men sy seluen soo met dese weereltsche glorie ende behaghelijckheydt: tot verlies onser siele ende der eeuwigher saligheydt? In teecken van dese schade en verlies, soo staen ons veur exempel en+ figure te mercken, die gouden hals-banden der Madianijtsche kemelen, die Gedeon haer af nam. Met welcke het niet moghelijck en is,+ deur de enghe en nauwe poorte des hemels te gheraecken: niet meer dan de kemel selue, met sijn bulte en bagagie: soo Christus seyde.

Laet ons dan, veur t'slot van al dese veurseyde dinghen, houden

t'ghene dat Matthatias tot sijne sone seyde: Gloria eius, stercus &+ vermis: De glorie van een hoouerdigh mensche (d'welck de glorie des weerelts is) en is niet anders, dan dreck ende een vuyl ghewormte. Hodie extollitur, & cras non inuenietur; Als heden wordt het verheuen, ende morghen en werdt het niet vindelijck. Maer de glorie Godts, die sal inder eeuwigheydt blijuen. Soo wie glorie hebben wille, dat hy die soecke, die hem waerachtigh glorieus en triumphant maecken magh, in d'eeuwigh leuen. Fy dan, de glorie des weerelts, die schade en schande by brenght. Besiet eens waer sy haer dienaers toe stiert.

Daer heeft eens eenen dien grooten, schoonen, en costelijcken tempel+ van Diana te Ephesien in brande ghesteken, alleenlijck op datmen van hem soude weten te spreken. Maer ter contrarie, die van Ephesien verboden daerom, dat niemandt sijnen naem schrijuen noch noemen en soude, en datmen niemandt voorts oock dien naem gheuen en soude, en datmen niemandt voorts oock dien naer gheuen en soude. Maer Theopompus heeft hem in sijn historie ghenoemt, te weten, Herostratus: anders was hy in een eeuwighe duysternisse begrauen, in de plaets van sijn vermeten ijdel glorie. Emmers soo dul ende bedrieghelijck is die raserije.

Rhodope, een slaue, ende lichte vrouwe, heeft in haer vuyligheydt+ ende oneerbaer ghewin, soo derren glorien, dat sy een pyramide, bynae alsoo groot als de coninghen, maer costelijcker en constigher dan de coninghen van Egypten, heeft derren op-rechten. Haer self soo veel te meer infaem maeckende, hoe het stuck te schoonder ende te costelijcker was. Soo blindt is des weerelts glorie.

Empedocles, een Philosophe, en medicijn, Panthiam Agrigentinam+ van een ongheneselijcke sieckte ghenesen hebbende, ende dies als een Godt ghepresen zijnde, heeft hem seluen in de brandende gloedt vanden bergh Etna gheworpen, om in die sotte, ijdele, en duyuelsche glorie te steruen. Soo worpen hun de lief-hebbers des weerelts glorie inden helschen brandt.

Ghebedt teghen des weerelts ijdelheydt.

MAer dat wy, o eeuwigh Godt, van v deur de sonde ghescheyden zijn, soo zijn wy de ijdelheydt deser weerelt onderworpen: gheeft my gratie, soo al de glorie van dit aerdtsche ballinghschap te versmaden, dat ick de eeuwighe glorie vercrijghen magh. Amen.


Vorige Volgende