Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXXII.

 
Hoe sal hem den luyaert, tot neerstigheydt best keeren?
 
Aensiet der mieren aerdt, die sullen't v vvel leeren.

+DEse vraghe ende antwoorde past seer wel op de veurgaende, teghen de ghene, die uyt de salighe leeringhe [A] Christi, van niet sorghvuldigh te wesen, voetsel souden willen nemen van luyheydt, ende van niet met allen te willen doen. Ghelijck die boom-climmers van Benschop, die op de boomen ginghen sitten, verwachtende dat Godt haer-lieder eten ende drincken inden mondt soude seynden: sittende soo, tot dat sy van hongher af vielen, die in tijdts niet af en quamen om metten broodt-cant nieuw kennis te maecken.

+Hoe quaedt dat luyheydt is ende ledigh gaen, dat blijckt uyt dat ghemeyn spreek-woordt: Ledigheydt is moeder van alle quaedt. Dit versterckt de Wijse-man aldus: Luyheydt heeft veel quaedts gheleert. De Prophete Ezechiel, onder de principaelste causen, dat die+ van Sodoma soo boos ende ongoddelijck waren, verhaelt oock ledigheydt: Siet, dit heeft des boosheydts oorsaecke gheweest van Sodoma: Hoouerdije, versaetheydt des broodts, ouervloedigheydt, ende ledigheydt, van haer ende van haere dochteren, oock andere omligghende steden. Gheen ergher saecke dan brood-dronckenschap, ende ledigheydt. Want, die sulcks doen, dat werden d'alder-bequaemste instrumenten des vyandts, om van hem tot alle boosheydt, gheroert, gheweckt, ende ghedreuen te worden.

Daerom raedtmen altijdts t'ghene dat S. Hieronymus seght:+ Doet altijdts eenigh werck, op dat de vyandt v altijdts onledigh en besigh vinde. Want ghelijck de voghelen op de meulen-seylen gheenen nest en maecken, noch vele daer op en beeten, dan als sy wat stille staen (van sulcks al vrij zijnde, soo langhe sy draeyen ende in d'werck zijn) alsoo en heeft de vyandt, noch plaets, noch dagh, in de ghene, die hun altijdts onledigh houden, met eenighe goede oeffeninghe: als-nu met bidden, als-nu met wercken, oft iet goedts doende: volghende+ het visioen dat S. Antonis tot sulcks ghedaen wierdt. Want soo hem eenigh verdriet der wildernisse ouer-quam, ende twijfelachtigh in sy seluen begost te roepen: Ick begheere saligh te worden, maer de ghedachten staen my teghen. Soo ghebeurdet dat hy daer als eenen man sagh in gheestelijcke habijten, die als-nu corenkens van wissen maeckte, als-nu hem tot bedinghen begaf: daer by een stemme van bouen hoorende: Doet ghy oock alsoo. Welck visioen en vermaen hy voort altijdts onder-houden heeft.

Vade ad Formicam, ô piger! et disce Sapientiam. 72.



illustratie

 
Torpentem quânam excutiet Piger arte veternum?
 
Paruula sit magni exemplo Formica laboris.
 
 
 
Hoe sal hem den luyaert, tot neersticheyt best keeren?
 
Aensiet der mieren aerdt, sie sullent v wel leeren.
 
 
 
Qu'est ce qui prouocque, A l'oeuure et se mocque, De tout lasche coeur?
 
La Formy inuite, Que chascun l'imite, Au soin, et labeur.

Hier uyt ist dat oock by alle Religieusen, selfs heremijten, altijdts+ soo in t'ghebruyck is gheweest, van onder-tusschen eenigh handtwerck te doen: ende godtvruchtighe edele persoonen, altijdts iet onder handen hebben te wercken, het zij om de kercke, t'zij om den armen, oft oock veur haer seluen, ende eyghen behoeuelijckheydt. Iae somtijdts alleen om de ledigheydt te schouwen. Wel wetende, dat [B] het herte van eenen ledighen en luyen mensche, als duyuels cussen is: daer hy met ghemack ende goede moeyte, alle quaedt op droomt en versiert. Dit hebben oock de Heydenen wel gheweten, die wat dieper in-saghen, dan den ghemeynen man pleeght: Soo de Poete seght:

 
Quaeritur, AEgystus quare sit factus adulter?+
 
In promtu causa est: Desidiosus erat.

Daer werdt ghevraeght, waer by dattet quam, dat Egystus in ouer-spel ghevallen is. De reden is byder handt, ende licht om vinden: Hy was ledigh, ende niet doende. Daerom seyde den seluen Poete:

 
Otia si tollas, periere Cupidinis arcus:

Nemt ledigheydt wegh, soo verliest Cupido, dat is, onbehoorlijcke liefde en oncuyscheydt, al haer const en cracht. Dies seght oock een Griecks auteur seer wel: Een ledigh gangher, ende een quaedt borger,+ het is beyde een dinghen. Daerom werden oock, onder de bien, de niet doende ghestraft, ghelijck de dieuen: al schadelijck rekenende in een ghemeynte, alle die de selue ghemeynte niet profijtigh en zijn. Ouer-sulcks S. Augustijn heeft wel bemerckt, wat een schadelijcke saecke dattet op-houden van goede oeffeninghe in een ieghelijck is,+ ende oock in de Republijcken: dat hy darf segghen: Roome is deur ledigheydt en stille staen, vergaen: naer dat sy de stadt van Carthago, die haer werck plaght te gheuen, verwonnen hadde.

Nu dan, de vraghe is, hoe dat hem eenen luyaert, van sulck een quaedt wachtende, hem tot neerstigheydt sal keeren. De antwoorde [C] seght wel, Dat hy gae tot de mieren, die sullen't hem wel leeren. Dit seght de Wijse-man, op de selfde maniere, aldus: Gaet tot de miere,+ [D] o ghy luyaert, en slaet haer weghen gade: dat is, aen-merckt haer manieren van doen: ende leert Wijsheydt van haer, en veursichtigheydt. De welcke (seyt hy) gheenen leyds-man hebbende, noch meester, noch bevel-heer, nochtans haeren cost besorghende inden somer, vergadert inden oogst, sulcks daer sy inden winter by leuen sal. Daer op bekijft den seluen Wijse-man de swackheydt des luyaerts, by een verghelijcken van der mierens neerstigheydt, aldus: Hoe langhe sult ghy blijuen slaepen, hou ghy luyaert wanneer sult ghy vanden slaep ontwecken ende op staen? Ghy sult noch een weynigh slapen, noch een lutsken sluym-ooren: noch een weynigh sult ghy v armen t'samen vouwen, om te slapen. Ende binnen middelen tijde, dat v den noodt

ende ghebreck, als eenen onverwachten gast ouer-comen, ende daer mede de armoede, als eenen ghewapenden man: die v t'eene-mael sal verderuen, ende te niete brenghen. Soo dat dies-volghende, eenen [E] luyaert sy seluen t'herte in sijn eyghen handen vermoordt, ende dan [F] zijn al de leden ghebroken, ende de galghe, oft galeyen, die wachtender naer. Daerom seyt hy ter contrarie daer by: Maer ist saecke dat ghy neerstigh en cloeck-hertigh zijt, ende v beste doet: soo sal uwen oogst, ende uwen arbeydt, v ouervloedighe vruchten aen-brenghen, als een springhende fonteyne, tot uwer lauenisse ende vermaecken. Ende ter contrarie, den noodt, ghebreckelijkheydt, ende armoede, sullen verde van v vlieden en wegh-loopen.

+Aen-gaende de nature der mieren: het is een wonder om bemercken,[G] soo Plinius dat beschrijft, ende soomen by experientie bevindt. Daer en is onder alle de ghedierten, gheen van meerder maght naer sijn grootte ende proportie. Soo datmen met recht segghen magh, dat een miere stercker is dan eenen leeuw. Plinius draeght haer lieden vele toe: als Republijcke, reden, memorie, ende sorghe. Sy voeren in haer holekens (als in schuere) graenkens, die sy eerst ontgonnen, den keest af-bijtende op dat sy onder d'aerde niet wederom en beginnen te schieten ende te groeyen. Die graenkens die te groot zijn, die deylen sy in tween, rechts veur den in-ganck van hunne cellekens. De natte brenghen sy ter sonne wederom uyt, om te drooghen. Sy wercken oock s'nachts, alst volle mane is: maer ten brekende oft wassende maentijde niet. Sy houden oock s'daeghs op van wercken, te middelen tijde, tusschen d'oude ende nieuw mane, alsmen gheen mane en siet. Nu, hoe neerstigh sijn sy in d'werck? hoe wacker? hoe ghehoorsaem? Ende, midts dat sy van verscheyden weghen aen-brenghen, d'een van d'ander niet wetende: dat zijn seker daghen, van al te ouer-sien en te beschicken. Dan, soo schijnen sy d'een metten anderen te spreken, te confereren, d'een den anderen iet te segghen, te vragen, te beraden, soo de veurseyde Plinius beschrijft. Men siet de weghen ghebaent, daer sy ouer en weder gaen, iae de steenen ghesleten vanden lijdt en passagie.

+Soo dat niet te vergheefs den luyaerdt tot de mieren ghesonden wordt: niet alleen, om van die neerstigheydt, besorghsaemheydt, ende behendigheydt te leeren: maer namentlijck oock, om hare weghen gade te slaen. Want, al en waerder niet anders te bemercken, dan dat sy voren in d'aerde, en oock ouer de steenen maecken, met soo dick-mael ouer en weder te gaen, in't halen en draghen: soo behoordet ghenoeghsaem te wesen, om eenen luyaert beschaemde kaken te doen hebben, die van ledigheydt noch handen noch voeten roeren en wilt om wercken: noch een let en heeft dat doogen wilt, als t'herte ende des-volghende al de leden ghebroken zijn: soo wy bouen geseyt hebben.

Dus moghtmen oock den seluen luyaert tot de biekens senden, om derghelijcke redenen. Want de bien oock alsoo wonderlijck beschicksaem, ende neerstigh zijn, in haer-lieder handel ende werck, elck in t'sijne: ghelijck wy in d'boek des Christelijcken Bie-corfs in d'langhe [H] beschreuen hebben. Ende soo wie met sulcke exempelen niet gheroert+ en werdt, om hem tot dooghen en wercken te begheuen, die verdient den raedt en medicijne die S. Paulus gheeft, segghende: Si quis non vult operari, nec manducet: Isser iemandt die niet wercken en wilt (seyt hy) dat hy oock niet ete. Ende oft by auonture dat soo niet gheleghen en ware, te wercke te stellen: soo moghtmen een ander recepte proeuen, ende die ledighe luye leden strijcken met cluppel-cruydt, daermen de eselen mede op den rugghe en lendenen strijckt, volghende den raedt des Wijse-mans, die aldus seyt: Een+ sweepe veur t'peerdt, ende den stal-bandt veur den esel, ende een roede oft cluppel opden rugghe vande onverstandighe menschen, op dat sy wijs en wacker worden.

Ick en magh niet laten, hier te verhalen veur een exempel, t'onsen+ veur-nemen, hoe dat die wijse van Indien, veur costuyme ende wet hadden teghen de ledigheydt: Als de spijse op tafel ghestelt was, eermen ghingh eten, soo vraeghden sy altijdt de iongheren, wat sy van den morghen-stondt af tot die ure toe, ghedaen oft gheleert hadden. Die niet goedts en wist by te brenghen, Impransus foras extrudebatur: Die wierdt sonder eten uyt-ghestooten. Ende de niet-doenders haetten sy soo, dat syse rekenden als oft sy niet gheleeft en hadden, om dat sy niet deghelijcks ghedaen en hadden: ende des-volgende, als eenighe sulcke ledighaerts en doen-nieten storuen, sy begroeuense met de beesten: als niet weerdigh by de menschen begrauen te wesen, die in hun leuen, haer als redelijcke ende nutbare menschen niet ghedraghen en hadden. Niet te vergheefs en sullen de sulcke handen en voeten ghebonden worden, diese hier tot wel-doen niet en sullen te werck ghestelt hebben.

Ghebedt teghen traegheydt en ledigheydt.

WAnt den tijdt comen sal (o Heere) datmen niet en sal moghen wercken oft wandelen, maer datmen de onnutte dienaren handen en voeten sal binden: Ick bidd'v, dat uwen heylighen gheest my wacker maeckte, om wercken en wandelen, de wijle het dagh is: op dat ick, met de ghetrouwe werck-luyden, den dagh-penninck des eeuwighs leuens ontfanghen magh. Amen.


Vorige Volgende