Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXXI.

 
VVat moet my doen betrouvven, oock sonder goedt oft geldts?
 
Der voghelen aenschouvven, en lelien op t'veldt.

+DEn noodt van leuen maeckt sorghvuldigheydt, de sorghvuldigheydt maeckt angst, den angst cleynmoedigheydt, de cleynmoedigheydt wan-hope oft desperatie. Ende dat al, by ghebreke van behoorlijcke hope en betrouwen op Godt, in alle noodtsaeckelijcheydt. Want de mensche sy seluen vindende in den noodt en bedwanck, dat hem (tot onder-houdt der nature) eten, drincken, cleederen, ende sulcke noodigheden behoort, sonder welcke niemandt op der aerden leeft: uyt dien noodt van te moeten leuen, comt hy tot sorghvuldigheydt van sulcks te vercrijghen. Die sorghe brenght angst mede, ende oock een ghierigheydt, ist saecke datter geen hope oft betrouwen by en is, op Godts goedtheydt ende veur-sienigheydt, die't al spijst ende onder-houdt, ghelijck hy't al gheschapen heeft, ende al regeert.

+Dit verstondt selfs een heydensch Orateur wel, segghende, Stulta cura est, quae spem non habet: Het is een sotte sorghe, die gheen hope en heeft. Ende soo noch beter t'onsen proposte Chrysostomus seyt:+ Solicitudo, desperationis est filia: Beangste sorghvuldigheydt is de dochter van wan-hope en desperatie. Ende dan brenght sy oock een ander desperatie (als haer dochter) voort, soo wy bouen gheseyt hebben. Soo dat d'eerste, een cleyn betrouwen op Godt is, ende daer deur angst comt, en te groote sorghvuldigheydt: ende dan comt hier een argher uyt, diemen ten rechten desperatie heet: alst een mensche al verloren geeft, siende datter hy niet mede deur en can, soo't hem dunckt.

Dits dan een quade generatie, in de welcke de dochter altijdt argher werdt, dan haer moeder. Nu comt desen quaden tronck, dit quaedt ghebroedt in eens menschens herte, oock als hy gheen ghebrek en heeft oft noodt, dan alleenlijck uyt een ghierighe begheerlijcheydt: wat moettet dan wesen, als iemandt waerachtelijck in noode is, ende deur de noodtsaeckelijckheydt bedwonghen is, te sorghen, te soecken, ende te sien, van waer't hem comen sal, dat hy van doen heeft?

Daerom vraeght de vraghe: Wie ons leert betrouwen, al en hadden [A] wy gheen geldt. Dat is te segghen, al hadde-men ghebrek van alsulcks, alst noodelijck is om by te leuen: ende dat meer is, oock faute van ghelde, daer-men sulcks mede moght coopen. De antwoorde [B] seght, De voghelen des lochts, ende de lelien op t'veldt. Dits de lee- [C]

Docent volvcres et lilia, fidvciam. 71.



illustratie

 
Quid mihi Spem sistat, cum Res defluxerit ipsa?
 
AEthereae volucres, depictaque lilia campis.
 
 
 
Wat moet my doen betrouwen, ooc sonder goet, oft ghelt?
 
Der voghelen aenschouwen, en lelien op tveldt.
 
 
 
Qui nous admoneste, Que l'espoir on mette, En Dieu, a tout temps?
 
Le libre ramage, De l'oiseau sauuage, Et les lis des champs.

ringhe van onsen Heere: de welcke, bemerckende in ons, dese noodeloose ende te seer beangste sorghvuldigheydt: ende als schepper en regeerder van als, beter wetende dan wy, wat ons te doen stondt, en wat ons van noode was om te leuen: gheeft ons veur onse meesters, de voghelkens, ten op-sien vanden cost te crijghen, ende de lelien, ten opsien vande cleederen. Want ghelijck S. Paulus seght: Habentes alimenta,+ & quibus tegamur; his contentie sumus: Hebbende cost en cleederen, daer mede zijn wy te vreden. Want de principale sorghvuldigheydt ende becommeringhe, moet haer tot meerder en beter saecken begheuen, dan tot sulcke lichamelijcke.

Aldus leert ons Christus: Ne soliciti sitis animae vestrae, quid manducetis;+ neque corpori vestro, quid induamini: En weest niet sorghvuldigh, wat ghy eten sult, oft wat ghy aen-doen sult. Is de siele (die het leuen gheeft) niet meer weerdt dan de spijse: ende t'lichaem dan t'cleedt? Aensiet (seyt hy) de voghelen des lochts: want sy noch en saeyen noch en maeyen, noch en doen iet op in de schueren, ende nochtans u-lieder hemelsche vader voetse. ende en zijt ghy-lieden niet van meerder weerde dan de voghelkens? Wie isser van u-lieden, die al peysende, tot sijn stature oft lenghde eenen cubitus toe can doen? Ende soo veel het cleedt aen-gaet; wat zijt ghy-lieden daer oock veur besorght? Aen-merckt de lelien des veldts, hoe dat sy groeyen. Sy en [D] wercken noch en spinnen. Nochtans ick segghe u-lieden, dat oock Salomon in al sijn glorie, soo niet ghecleedt noch verciert en is gheweest, gelijck een van dese bloemen. Nu dan (seyde Christus voorts) ist dat Godt t'gras des aerden soo cleedt, d'welck nochtans heden staet in sijn wesen, en morghen in t'vier gheworpen werdt: hoe veel te meer u-lieden, o ghy cleyne van ghelooue en van betrouwen? En wilt v dan niet sorghvuldigh zijn, segghende: wat sullen wy eten oft wat sullen wy drincken? oft waer mede sullen wy ghecleedt worden? want de Heydenen onder-vraghen alle sulcke saecken. Maer u-lieder vader weet wel, dat ghy dese dinghen van doen hebt. Soeckt dan veur al het Rijcke Godts, ende sijn rechtveerdigheydt: ende al dese dinghen sullen u-lieden toe-gheworpen worden. En weest dan niet sorgh-vuldigh veur den morghen: want de dagh van morghen sal sy seluen besorghen. Elcken dagh heeft ghenoegh, aen sijn eyghen quaedt en last te draghen.

Dus verde zijn't al de woorden Christi, uyt de welcke de antwoorde der vraghe ghenomen is, soo ghy siet veur ooghen. Hier toe en diende niet meer gheseyt, want sy claer ghenoegh zijn, ende al wel beleydt. Dan tot waerschouwinghe van al te slechte menschen, die meynen moghten, dat hier arbeydt, sorghe, en neerstigheydt verboden waren. Want aengaende den arbeydt, elck in t'sijne, dat en

verbiedt Christus niet. Iae, daer toe is de mensche gheboren, ghelijck+ den voghel tot het vlieghen. ende dat is de ghemeyne sententie, die van d'beginsel des weerelts, van Godt, ouer Adam, ende al sijn afcomste,+ t'gheheel menschelijck gheslachte, ghestreken is gheweest: In sudore vultus tui vesceris pane tuo: In t'sweet uwe aenschijns, sult ghy v broodt eten. Dat is te segghen: den cost winnen met aerbeydt. Ende daerom oock so wordt ledigheydt van Gode mis-presen: ende den luyaert tot de mieren ghesonden, om van die te leeren, neerstigh zijn in sijn werck, soo in't naeste Capitel vertoont sal worden.

Aengaende de sorghvuldigheydt, om alle dinghen te beter ende ten voorsten te beschicken: die is oock prijselijck: als oock sorghvuldigheydt van prouisie, nae den eysch ende noodt, elck in sijnen last. Waer in+ de wijsheydt ende veursienigheydt van Ioseph, in die groote dierte en hongher van Egypten wonderlijck ghepresen is gheweest: dat hy des-haluen gheheeten wierdt: Saluator mundi: dat is Saligh-maecker des weerelts. Want het scheen, dat alle menschen anders van hongher, by ghebreke van koren steruen moesten, hadd'hy niet sulck een wonderlijcke prouisie van graen ghedaen. Soo dat Egypten den coren-solder scheen te wesen van al de weerelt. Maer, soo in arbeydt en werck, soo in neerstigheydt en sorghvuldigheydt, als in veur-sichtigheydt, oock van toecomende tijden oft lasten, moet altijdt de veurnemelijckste plaetse en stede houden, het betrouwen op Gods goedheydt, wijsheydt, prouidentie oft veursienigheydt. Sonder wiens gratie, al onsen arbeydt en toe-doen, niet met allen is, anders dan verloren arbeydt en ijdel sorghe, dat niet goedts af comen en can.

Onse Heere dan, berispt ende verbiedt angstelijcke sorghvuldigheydt: deur welcke somtijdts de mensche meynt alle sijn saecken te beschicken, ende op Godt, niet oft seer luttel stelt, peyst, oft betrouwt.

+Dat's oprecht Heydensche voere en maniere van doen. Sint Ian Gulde-mondt seyt dit al seer cort en wel: Ons is verboden, sorghvuldigh te wesen, maer ons werdt bevolen te wercken. Ende dat geeft onse Heere te kennen, als hy de voghelkens veur exempel gheeft. De welcke niet en saeyen noch en maeyen, maer nochtans doen arbeydt ende sorghvuldigheydt, die haer-lieder van Godts weghe ende ordinantie te doen staet. Te weten, van d'een ten anderen te vlieghen, metten becke te picken, mette voeten te scharten. Soo-men uyt sulcks oock veur costuyme heeft, als-men iemandt den voet van eenigh kieken dienende, met eenen hem seght: Ghy moet de sorghe dragen- midts dat in t'scharten der kiekenen, sorghe veur den cost schijnt te ligghen: t'welckmen daerom oock ghemeynelijck den man gheeft, ende op sijn tallioor leght.

Met siet oock de voghelkens den cost beneerstighen, ende om t'seg-

ghens, anders niet doen, dan halen en draghen: meest als sy ionghskens hebben, die selue noch den cost niet en bejaghen en connen. Maer bouen al haer neerstigheydt, soo ist nochtans Godt die't hun verleent ende doet vinden. Dies sy oock hem louen en dancken, elck vogelken singhende soo't ghebeckt is. Alsoo wordt van ons vereyscht, dat wy bouen al het Rijcke Godts soecken, ende sijn rechtveerdigheydt: dat is, doen dat daer toe staet, om in t'rijcke Godts te comen. Ende dan sullen ons alle andere dinghen, tot dit leuen ende d'andere noodigh, toe-gheworpen werden. Niet sonder arbeydt oft eenighe sorghe: maer Godt sal onsen arbeydt, en behoorlijcke neerstigheydt ghebenedijden, ende oorboorlijck maecken: d'welck anders al te vergheefs soude wesen.

Ghelijckmen siet dat sommighe menschen, hoe sy meer sorghe+ en angst hebben, ende meer arbeydts doen, hoe sy min veur-spoedts crijghen: maer t'gaet hen-lieden al met de creften, achter-waerts. Wat wonder ist dat sy't niet en vinden noch en crijghen, die't niet en soecken, daer't en soo het te vinden is? Onse Heere seght, Soeckt veur al het Rijcke Godts, de eere Godts, ende v siele saligheydt: ende al d'ander sult ghy al-dien wegh vinden. Doet ghy anders, soo soeckt ghy't al eenen anderen wegh en cant, dan daer 't te vinden was: soo en moet ghy v oock niet verwonderen, ist dat ghy't niet en vindt. Want, gelijck elck dinck moet gesocht wesen, daer't vindelijck is, ende soo't vindelijck is, ende alst vindelijck is: soo moet oock t'ghene dat v hier noodelijck is, ghesocht wesen, opde maniere die Godt selue veur d'alder-bequaemste gheordineert heeft. Men en ackert noch en besaeyt de zee noch den oeuer niet: want t'coren en is daer niet te vinden. Soo en gaet men oock ter iacht noch te velde niet met honden oft horen om visschen te vanghen: want sy en zijn noch daer, noch op die maniere te crijgen: maer die moeten ghevangen worden, soomen weet, hoe en waer. Alsoo ist oock in dese saecken, daer wy af spreken.

Werpt v net uyt op de rechter sijde van t'schip: soeckt veur al het+ rijcke Godts, ende ghy sult vinden en vanghen, sulcks als v noodelijck is. Daerom, het leuen van eenen Christenen, behoorde soo met de+ sorghvuldigheydt van de eere Godts, sijn selfs saligheydt, ende sijns naestens ghestichtigheydt, vermenghelt te zijn, dat dat het eerste ende het principaelste ghepeys behoorde van als te wesen. Daer toe s'morghens metten eersten Godt louende ende danckende: dien dagh met al dat hem toe-behoort, hem op-offerende ende op-draghende: tot sijnder eeren beghinnende, ende soo voorts. Misse hoorende, oft (ist dat te groot noodelijcke becommeringhe sulcks niet en schijnt te ghedooghen) ten minsten t'huys met een cort ghebedt, sijn herte dick-mael binnen den daghe, tot Godt op-heffende, Namentlijck s'morghens,

ende omtrent den mid-dagh, ende dan sonderlinghe s'auonts sijn ghebedt doende. Ende als den dagh ten auonde ghecomen is, behoorde een Christen mensche sy seluen te onder-soecken, hoe hy dien dagh ouerghebraght heeft, ende eer hy te ruste gaet, op beyde sijn knien Godt van sijn mis-daedt vergheuenis bidden, soo wy noch beter segghen sullen+ in't lxxiij. Capitel. Soo behoorde het leuen van een goedt Christen te wesen, als hem t'eene-mael in Godts goedtheydt ende veursienigheydt worpende, ende alter eeren Godts doende. Ende soo in Godvruchtigheydt leuende, als in de teghenwoordigheydt Godts wandelende: met sijnen euen naesten in alle gherechtigheydt en liefde handelende: sijn werck, coop-manschap, oft officie, met ghetrouwigheydt ende neerstigheydt vol-comende, in als sijn beste doende, ende nochtans al op Godt stellende, en van hem verwachtende den goeden voortganck, ende profijt, dat hy daer uyt soeckt.

+Aldus, by exempel, doet een goedt godvruchtigh acker-man: sijn landt ten behoorlijcken tijde, ende soo't vereyscht, bouwende, saeyende, ende al doende dat hy weet dat daer toe dient: ende nochtans al Gode op-draghende, ende van hem verwachtende, dat hy sijnen arbeydt en besorghsaemheydt sal vruchtbaer en veur-spoedigh maecken. Ende deur sulcks, soo waer hy waerachtelijck bekensaem ende danckbaer is, soo schrijft hy Gode toe, al het profijt dat hy op-doet, al den wasdom dieder af comt, oock naer al sijnen arbeydt, cost, en sorghe, die hyder toe in't sweet sijns aen-schijns ghedaen heeft. Ende derhaluen sprekt hy in dese oft derghelijcke maniere: Godt heeft my schoone en vele vruchten verleent: De Heere heeft my eenen goeden oogst ghegeuen: Godt heeft my goeden middel verleent. Als oft Godt enckelijck hadde ghegeuen, oft uytten hemel ghesonden, sonder iet daer toe te doen.

Dit's de rechte sede ende maniere van spreken der bedachte Christenen: want het oock soo waerachtelijck is, ende dat moeten wy wel weten. Wat soude doch al ons sorghe, cost, ende arbeydt helpen, waer't dat Godt den veur-spoedt niet en gaue? Als dan Godt geeft, sonder t'welcke alle andere saecken niet en helpen, oft niet en zijn, soo gheeft hy waerlijcks t'ghene datter af comt. Dit wast dat S. Paulus seyde, oock in t'gheestelijcke verstand nemende, de ghelijckenisse van 't+ tijdelijcke treckende, aldus: Neq; qui plantat est aliquid, neq; qui rigat: sed qui incrementum dat Deus: Noch die plant, noch die besproeyt, en is iet: maer t'is Godt die den wasdom gheeft. Ende dit selue moet oock soo in allen anderen handel ghenomen worden, in welcken allen onsen arbeydt en sorghvuldigheydt onnut ende crachteloos is, ten zij dattet Godt ghebenedijde, vruchtbaer en profijtigh maecke.

Laet ons dan met de voghelkens des lochts, veur al, naer ons vermoghen Godt louen, dancken en dienen: ende doen, ghelijck sy doen,

in tamelijcke neerstigheydt, arbeydt, ende sorghvuldigheydt: ende nochtans van sijn ghebenedijde handt de benedictie ontfanghen ouer alle onse saecken en wercken: ende het Rijcke Godts veur al soecken, met datter toe-behoort om t'selue te vercrijghen: ende soo dan tijdelijcken nooddruft versoecken, soo dien vindelijck is in alle gherechtigheydt: ende ons en sal niet ontbreken, noch naer den gheest, noch naer den lichaem.

Tot bevestinghe van al dit, hoe Godt veur de sijne sorghvuldigh is, die op hem betrouwen, aenmerckt alleen het exempel van Elias+ in d'oude Testament, ende van S. Paulus heremijt in't nieuwe. Elias in dien grooten hongher en dierte, als den hemel tot sijnen ghebode drij iaer en half ghesloten stondt, sonder een droppel te reghenen: de Heere heeft hem deur een raue ghespijst, die't selue pleeght den menschen te ontstelen, waer sy can oft magh. Ick hebbe de rauen bevolen (sprak Godt tot Eliam) op dat sy v spijsen. Ende sy braghten des morghens en des auondts, broodt ende vleesch. Daer naer en was hy niet min wonderlijck ghespijst deur die weduwe van Sarephten: wiens cruycksken olie, ende maetken meels, niet verminderde, tot dattet begost te reghenen, ende al te groeyen, om anders by te leuen.

In't nieuwe Testament, wierdt Sinte Paulus den eersten heremijt,+ t'sestigh iaer lanck van een raue ghespijst. Ende siet noch meer de veursienigheydt Godts, veur de ghene die hem wel dienen, ende hun betrouwen op hem stellen, doende binnen dien dat hun te doen staet: Godt toont noch meerderen by-standt, alst oock meerderen noodt doet, ende den last vermeerdert. Want soo S. Antonius hem ouer quaem, uyt Godts waerschouwinghe Paulum comende besoecken, soo braght de raue een gheheel broodt, die sestigh iaer lanck veur Paulus alleen een half broodt hadde ghebraght. Siet (seyde Sinte Paulus) Godt heeft sijnen dienaren, als den last vermeerdert, oock dobbelen leef-tocht ghesonden. Dies sy hem oock te meer loofden en danckten: soo't reden is.

Ghebedt teghen wan-hope in teghen-spoedt.

GHy doet v handt open, o Heere, ende vervult alle creaturen met uwe benedictie: gheeft my, bidd'ick v, de gratie v wel te dienen: want ghy hen-lieden den cost en cleederen niet ontsegghen en sult, die ghy den hemel ende v seluen gheschoncken hebt. Amen.


Vorige Volgende