Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXIX.

 
Hoe veel oft luttel ist, van elcken mensch vvaerachtigh?
 
Niet min oft meer (die't vvist) dan soo Godt vveet almaghtigh.

+DIts een wonderlijcke vraghe, die tendeert en treckt [A] tot het wijderen (soomen seyt) oft wijsen van dat sotsinnigh proces ende ghedinghe, d'welck oyt inde weerelt gheweest heeft onder de menschen, ende d'welck nu ten onsen tijden, meer roert dan oyt. Een ieghelijck pretendeert ende vermeet hem, niet alleen dat hy wat is, oft alsoo goedt als een ander: maer oock dat hy beter wilt wesen dan een ander.+ Soo dat die stekende begheerlijckheydt, van de beste, de meeste, oft de wijste te zijn, niemandt by nae onghequolen en laet: maer roept en stokt een ieghelijck op, oock daer cleyn stoffe, middel, oft oorsaecke is, van eenighe sulcke verwaentheydt, verheffinghe, en groot achten sijns selfs.

Want, niemandt en is soo verworpen, noch soo onbegaeft van gratie oft gauen, nae der siele, lichame, oft fortune des weerelts, oft hy en laet hem duncken en veur-staen dat hy wat is. Daer nochtans+ den H. Apostel Paulus seght: Si quis existimat se aliquid esse, cùm nihil sit; ipse se seducit: Ist saecke dat iemandt hem laet duncken, dat hy wat is, die bedrieght sy seluen.+ Daerom S. Iacob heet de sulcke ijdele menschen: O homo inanis! O ghy ijdel mensche als ghy zijt! Want, alsmen niet alleen het uytwendigh schijn, maer oock de saecke van binnen insiet soo sy is: dan bevindtmen dattet al een schijn sonder zijn is.

+Daerom leert ons S. Paulus, ter veur-noemder plaetse, waer aen men bevinden magh, wattet van ons waerlijcks is: dat is, waer aen dat men de monster moet nemen, om t'goedt te kennen. Hy seght+ soo: Opus autem suum probet vnusquisque: Dat een ieghelijck sijns selfs werck wel besie en beproeue. Te kennen gheuende, dat uyt sulcke toetse en preuue, de rechte kennis vanden mensche te halen is: ende niet uytten toogh oft schijn. Alsoo seyde Godt tot Samuel, als hy ghecomen was om Dauid in't midden van sijn broeders Coninck te+ saluen: De mensche aensiet t'ghene dat hem veropenbaert, ende uytwendelijck vertoont: maer de Heere die insiet het herte. Daer light de op-rechte weerderinghe.

Nu, de menschen dat daer latende, aenmercken hun seluen uytwendelijck, en spieghelen hun in d'ooghen der menschen: ende der-haluen achten sy hun groot en bouen ander. Dat maeckte de Apostelen [B]

Qvantvs coram Deo es, tantvs es. 69.



illustratie
Tu nosti solus corda omnium. 3.Reg.8.


 
Quantulus aut quantus iusto est examine quisque?
 
Tantulus aut tantus, quantus stat lance Tonantis.
 
 
 
Hoe veel oft luttel is, van elcken Mensch waerachtich?
 
Niet min oft meer (diet wist) Dan soo Godt weet almachtich.
 
 
 
De combien est bonne, Chacune persone, En ce nostre lieu?
 
Elle est tousiours telle, Et point autre qu'elle, Est aux yeux de Dieu.

dick-mael twistigh, als noch leerlinghen, ende seer onvolmaeckt wesende, noch niet verlicht. Daerom wast altijdts te vraghen en te claghen: Quis eorum videretur esse maior: wie van hen-lieden de meeste+ was. dat is: weerdiger, hoogher van state, ende bequamer om oock bevel te hebben ouer d'andere. Dit's den tweeden graedt van dese sotheydt: niet alleen hem laten veur-staen in sy seluen, dat hy wat is, ende voorts andere laten wesen, dat sy zijn, oft moghen werden: maer noch meer oock die quellinghe van sinnen te hebben, van meer te willen zijn dan andere: ende ouer sulcks, hem seluen op-heffende, ende andere verminderende en verdruckende.

Dese malle fantasie comt in twee manieren: oft dat iemandt alleenlijck+ dat soo uyt sy seluen imagineert ende vermoedt, uyt eenigh aenmercken van iet, dat hem in sy seluen behaeght: oft dat oock andere menschen sulck een gevoelen van hem hebben, ende hem veur sulcks rekenen. Op dese twee pijpen, danst al de verwaentheydt, ende ijdel groot achten der menschen. Oft (segh'ick) dat iemandt sy seluen groot acht, oft dat oock ander hem veur sulcks houden.

Nu dan, de vraghe is, Hoe vele dattet waerachtelijck van iemandt is? Soo vele, hy ouonture, als hy hem laet duncken? oft soo vele, als de weerelt hem acht te wesen? Neen't. dat en is den op-rechten toetsteen niet, van sulcken alloy. Ist oock ter contrarie soo luttel van sommighe menschen, als sy hun seluen rekenen? oft soo luttel, als de weerelt de selue acht? Neen't oock. Wat moetmen dan daer af houden ende ghevoelen? Want dat is den eysch ende inhoudt vande vraghe: om dat dit gheschil en different van sulcks soo groot is, onder de menschen: te weten, welcke het recht ende iuste ghewicht en weerde is van elck mensche.

Aengaende het goedt-duncken, dat iemandt van sy seluen heeft, dat en is niet onfanghbaer. Want dat's een claer saecke altijdts gheweest, dattet soo veel te min van iemandt is, hoe hy te meer van sy seluen houdt. Ende soo veel te sotter, hoe hy te wijser meynt te wesen. Exempel, Nabuchodonosor, die van verwaentheydt niet en wiste,+ hoe hooghe hy hem soude verheffen: maer hy is de beesten ghelijck gheworden, uyt het midden der menschen gheworpen: haer en naghelen crijghende als eenen arendt: gras en hoy etende als eenen os: en mette beesten woonende, seuen saeysoenen lanck: tot dat hy tot sy seluen quam, ende Godt wierdt kennende. Soo Aman, niet wetende+ wat hy van sy seluen houden soude van eyghen ijdel behaghen, dat hy naest den coninck Assuerus was: ende ouer-midts sijnen rijckdom, maght, glorie, en dier-ghelijcke opgheblasentheydt sijns moedts. Maer hy wierdt achter-naer (soo ghy noch bouen ghehoort hebt) aen sijn selfs galghe ghehanghen. Eenen Theodas, Dicens, se ali-+

quem esse: Die hem liet duncken, ende seyde, dat hy wat was. Dat hy van Godt ghesonden was, als van grooter maght en wijsheydt. Maer, ten was niet dan ouerwillige verwaentheydt: ende ouer sulcks, is hy met vier hondert mannen (die hy met sijn bedrogh verleydt hadde) te niete ghebraght. Veur d'leste exempel, Simon Magus,+ van wien oock staet gheschreuen, Dicens se aliquem magnum: Segghende dat hy eenighen grooten was. dat is, eenigh groot Prophete van Gode ghesonden: ende daer veur gaf hy sy seluen uyt. Maer hoe hy hem hoogher hiel, ende hoogher, oock metter duyuelen dienst, in de locht dede verheffen, ende op voeren, hoe hy tot meerder en versmadelijcker vernederinghe ghebraght is, deur t'ghebedt van S. Peeter, ter aerden uytter locht vallende, ende de beenen brekende. Soo dat hy voorts niet gaen en coste, die te veuren uyt ijdel vermetelijckheydt+ wilde vlieghen. By alle dese verwaende sotten, stelle ick alle de wijse en heylighe in haer selfs ooghen. Namentlijck alle heretijcken, die buyten alle andere, met dit stof van eyghen groot-achten ende verwaentheydt uyt-nemende bestouen zijn. Eygen goed-duncken dan, ende sijns selfs groot-achten, is te versteken, als sot, onghegrondt, en van gheender weerde. Ergo, hier veur apostille: Nihil.

Aengaende het groot-achten der menschen: daer en is oock niet [C] op te gaen, noch te staen: aenghesien dattet iugement en vonnis des weerelts, soo onseker en onvast is, alst onversekert is, op eenen ronden bol te staen. Iae noch meer, aenghesien dat de weerelt ghemeynelijck quaedt veur goedt, en goedt veur quaedt uyt gheeft: ghelijck+ de Prophete Isaias seght: Vae qui dicitis malum bonum, & bonum malum. Ponentes tenebras lucem; & lucem tenebras. Ponentes amarum in dulce; & dulce in amarum: Wee u-lieden, die seght quaedt goedt te zijn, en goedt quaedt. Stellende de duysterheydt veur d'licht, ende d'licht veur duysternis. Het bitter veur t'soete, en t'soete veur t'bittere, dat is, contrarie oordeelende vande saecken, ende al verkeerende.

+Hoe luttel dat op des weerelts lof, en groot-achten te gaen is, dat heeft Christus onse Heere wel ghetoont metter daedt: als hy het verworpenste, versmaedtste, t'slechtste, t'cranckste, en snoodste nae des weerelts wijsheydt en ghevoelen, (maer nochtans inder waerheydt t'beste) vercoren heeft: soo in persoonen, om sijn Apostelen daer van te maecken: soo oock in manier en middel van leuen, sijnen persoon ende de sijne aengaende, die hem ende sijn exempel soude naer-volghen. Gheheel contrarie, den aerdt, costuyme, en vonnis des weerelts. Soo en can dan, op t'groot-achten der menschen niet vele noch sekers ghesticht worden. Ende moet oock des-haluen, als bedrieghelijck, verworpen wesen.

Wie weet dan, ten rechten, hoe vele dat van een ieghelijck is? Hoe

[D] vele oft hoe luttel is van my, oft van v? wie weetet? De antwoorde+ seght seer deghelijck: Niet min oft meer en ist van een ieghelijck, dan Godt weet. Nu zijn wy wel ghepalleert en ghepareert, met dit segghen, als wy soo seer becommert en beladen zijn, oft om ons sot eyghen behaghen, oft om t'cleyn en groot-achten der menschen. Noch dit noch dat en is ghevalueert, oft ganghbaer, veur dies recht verstandt hebben, en kenders van goede zijn. Want, dese roepen al te samen met de Apostelen ende discipelen Christi, tot Godt: Tu Domine,+ qui nosti corda omnium: Ghy zijt het, o Heere, die de herten der menschen kent. Ghelijck S. Ian seer wel seght: Ipse nouit omnes: Hy+ kent alle menschen: ende ten is gheenen noodt, dat hem dies aengaende iemandt eenigh ghetuyghenis gheue: want hy weet, wat inden mensche is. Ende wat wonder ist? want, soo hy selue seyt: Ego sum+ scrutans renes & corda: Ick ben onder-soeckende de nieren, en herten der menschen. Ende dit al met reden: want soo hy daer by voeght: Dabo+ vnicu: que secundùm opera sua: Ick sal eenen ieghelijcken geuen, naer sijn wercken. Soo moet hy dan, als Godt, Heere, en rechter, wel d'alder-beste kennis hebben, wat, en hoe veel, dattet van elck is.

[E] Dese verholentheydt, ende secrete kennisse Godts, moght seer wel+ by eenen gheslotenen boeck gheleken worden, daer de ooghe des Heeren alleen opsicht aen heeft, ende al de weerelt het selfde onbekent is. Welcken boeck ten uytersten daghe open gaen sal, ende een ieghelijck als-dan claerlijck sien, t'ghene datter soo langhe in sal verborghen gheweest hebben.

Nu dan, soo vele ist van v, niet soo vele als ghy oft de weerelt van v houdt: maer soo vele als Godt van v houdt, ende soo vele als ghy veur hem bekent staet. Noch oock min en ist, dat hy weet: al waert dat ghy uyt een eyghen mis achten, oft de weerelt uyt een versmaedheydt, min van v hielde. Noch meer, hoe hooghe dat ghy oock in v wapen zijt: oft hoe seer dat v de luyden verheffen, ende groot maecken. Dit secht den heylighen Apostel Paulus, met een corte reden t'gheheele proces ter minerende, sonder appell: Non enim qui seipsum+ commendat, ille probatus est: sed quem Deus commendat: Die en is niet prijsbaer, oft veur goedt, oft groot te houden, die sy seluen prijst, ende daer veur uyt-gheeft: maer die van Godt aenghepresen, [F] ende veur sulcks veur ghehouden wordt. Alsoo dit noch platter, ende bediedelijcker, t'onsen proposte diende gheseyt werdt, deur Thomas de Kempis. uytten monde van S. Franciscus: Quantum vnusquisque+ est in oculis Dei; tantum est, & non amplius; ait humilis Franciscus: Soo goedt oft groot als iemandt in d'ooghen Godts is: soo vele, ende niet meer, is hy waerachtelijck: seght den ootmoedighen Franciscus.

Ist dat iemandt hier teghen wilt appelleren, die moet weten, dat onwettelijck appelleren te meerder boete moet ghelden. Daerom die sie veur hem, datmen naer't nauwe onder-soeck, ende reuisie sijns proces,+ hem niet en segghe, dat Balsasar den coninck van Babylonien, met drij woorden aenden weegh beschreuen wierdt: ende van Daniel bediet, op dese maniere: Mane: dat is Godt heeft v Rijcke ghetelt: ende hy heefter een eynde af ghemaeckt. Thecel: dat is, Ghy zijt inde weegh-schale gheleght, ende te licht bevonden. Phares: dat is, V coninck-rijck is ghedeylt, ende aen een ander ghegeuen. Dan sal sulck eenen te spade gheleert worden, wat een bedrieghelijcke saecke dattet is, sy seluen groot te achten, oft op t'groot-achten der menschen te staen, en hem te rusten: ende niet sy seluen ootmoedelijck in de ooghen Godts te draghen, wien alle saecken en menschen bekent zijn, elck nae sijn rechte weerde.

+Ende, op dat wy veur ooghen sien moghen, hoe bedrieghelijck dattet oordeel ende verheffen des weerelts is, ende hoe sot het ijdel behaghen in sijns selfs ooghen, ende deur sulcks ghemeynelijck contrarie is het goed-duncken en wel weten Godts: soo sullen wy hier van elcks noch een exempel by voeghen. Alder-eerst wat wast van Abel van Iacob, van Ioseph, en sulcke vele andere, naer't rekenen vander weerelt? om Dauid daer te laten, midts wy van hem bouen gheroert hebben, ten op-sien van sijne broeders. Dese goede Heylighen, van Godt vercoren, waren ghehouden ghelijck-men nu van sulcke houdt, die stil, op-recht, ende godvruchtigh zijn: men rekentse slecht en recht, goedt-rondt, maer niet van prijse en estijme, by de sulcke, die wijs, vernuft, cloeck, en roerende naer de weerelt zijn.

In t'vonnis des weerelts, ende oock in hun self ooghen, soo wast al een ander saecke, van Cain, van Esau, van Iosephs en van Dauids broeders, cloecke hervarene mannen. maer nochtans heeft het al anders gheweest in Godts rekeninghe, ende ooghen: Abel, Iacob, Ioseph ende Dauid, verre bouen alle andere, oock bouen haer-lieder broeders, verkiesende ende verheffende. Ende soo ist meest altijdts, in sulcke iugementen.

Wie soude met het menschelijck en weerelsch vonnis, den rechten draedt gheraeckt hebben, wanneer ende in wat staet dien vermaerden+ Gallicanus meer prijsens weerdt was, oft als hy noch Borghermeester, ende Gouuerneur van Rome was, deur soo vele vrome victorien vernaemt, ende midts sijn heerlijckheydt, oock schoon-sone vanden keyser Constantinus gheworden zijnde: oft, als hy nu de weerelt met al haer pomperije onder den voet worpende, een arm, verworpen, ootmoedigh religieus is gheworden, de handen en voeten der pelgrims wasschende, de tafel deckende, ende ghenoeghte ne-

mende in versmaedtheydt, meer dan hy opt te veuren ghedaen hadde in s'weerelts glorie ende hoogheydt?

Soo oock van Ioannes Damascenus, van een notabel edel-man,+ een slecht broerken gheworden zijnde. Wanneer was hy meer te achten inde weegh-schale der menschen: als hy te Damasco op de merckt gingh, in sijn costelijcke cleederen wandelende, van al de weerelt gheeert: oft als hy van sijnen ouersten, Sabas abt, ter seluer sijnder stadt, op de selfde merckt ghesonden was, met eenen ghelapten rock, den hals met corfkens ende mandekens gheladen, om daer te vercoopen: ende, by laste sijns ouerste, sijn ware de helft ouer-louende, om soo, inde plaets van iet te vercoopen, den spot vande gheheel merckt te wesen, daer hy te veuren soo grootelijcks in glorie hadde gheweest?

Noch meer, wie soude hem dan meer gheacht hebben, als hy al de vertrecken en secreten der cellen ghewillighlijck ruymde ende schoon maeckte, lieuer dan versonden te worden van sulck een grondeloose Philosophie? Maer Godt siel al anders dan wy-lieden, ende weet, wie hy veur de beste ende aenghenaemste moet houden: ende hoe luttel oft vele dattet van een ieder is.

Alsoo heeft dien wonderbaren Simeon Salus het vonnis des+ Weerelts bedroghen. Want veur de menschen was hy sot gherekent, maer veur Godt was hy wijs. Dese, allen lust en stekte der ijdel glorie verwonnen en verworpen hebbende, vol nochtans van alderhande scientien en wijsheydt wesende, heeft niet teghen-staende, veur die hem niet en kenden, gheschenen sot te wesen.

Soo oock van S. Elizabeth, S. Brigitta, S. Clara: ende sonderlinghe van de alder-heylighste moeder Godts Maria? soo vele te hoogher van Godt gherekent, hoe sy haer seluen te minder ende te ootmoedigher hiel. Elck sie toe: noch op sijn eyghen groot-achten, noch op s'weerelts prijsen steunende: maer met een goede conscientie vuer Godt wel staende.

Ghebedt om cleyn ghevoelen sijns selfs te hebben.

ELck stekt naer hoogheydt (o Heere) maer de waerachtighe hoogheydt en soecken wy niet: blusch in my desen stekenden worm van eyghen groot-achten: op dat ick tot waerachtighe kennisse mijns selfs, ende soo tot op-rechte ootmoedigheydt comen magh: wel wetende, dat het rijcke der hemelen den cleynen toe-behoort. Amen.


Vorige Volgende