Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LXVII.

 
Die't svvijgen niet en acht, noch op sijns mondts toeknopen:
 
Die doodt sijn eyghen vvacht, en stelt de stadt vvijdt open.

+DEn sin vande vraghe is, Wat hy doet, die opt toesicht [A] sijns mondts niet en acht. Dat is, hoe onwijselijck en schadelijck dat hy hem draeght. Dese toe-sicht en wordt niet alleen verstaen in t'spreken, maer oock in't eten, drincken, ende al dat den mondt aengaet. Soo magh die sententie des Wijse-mans verstaen worden, als hy seght: + Qui custoditos suum, custodis animam suam: Die sijnen mondt wel bewaert, de bewaert sijn siele. Alsoo hebben wy in t'veur-gaende Capitel gheseyt, vande wacht ende bewaernisse der ooghen. Anders, dan dat de ooghen de vensters gheheeten werden, van dit huys daer de siele in woont, ende den mondt magh beter by de deure gheleken worden, oft de stadt-poorte. Als dese niet wel bewaert en wordt, soo is de stadt verloren, ten tijde van belegh: want de vyandt can [B] aldaer incomen.

+Dat dese cleyne acht en wacht van dese poorte deur t'spreken, soo [C] schadelijck en sorghelijck is, dat hebben wy in't langhe ende in't breede bewesen in't lij. Capitel. Daerom en will' ick hier maer een claere sententie by brenghen uytten Wijse-man, daer het tweede deel deser antwoorde uyt ghenomen is: te weten, dat sulck een de stadt open stelt,+ iae oock de vesten te neder worpt: Sicut vrbs patens, & absque murorum ambitu; ita vir, qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum: Ghelijck een stadt die open staet, en sonder vesten oft mueren in t'ronde light: alsoo is van eenen mensche, die in t'spreken sijnen moedt niet bedwinghen en can. Wat moghten wy claerder bewijs hebben, volgende d'antwoorde, aengaende de cleyn acht des mondts in t'spreken?

Nu laet ons sien, hoe d'ander deel der antwoorde gheschiedt: te weten, dat hy de wacht doodt: meest in quaede toe-sicht sijns mondts [D] in ouer-daedt en gulsigheydt. Want het moght gheschieden, dat de stadt bewaert can worden, als stonden de poorten open: ghelijck sy ghemeynelijck s'daeghs open staen: behoudens datter goede wacht zij, die toe-sie watter gaet oft comt. Maer, de stadt open stellende, ende de wacht verslaende, die stelt veur-seker sijn stadt in hasart, iae [E] als verloren, in tijde van orloghe ende verraderije.

+Ons leuen en is niet anders dan eenen gheduerighen strijdt, en tijdt van verraedtschap: ende daerom moet de mensche wel als een

Oris incvria, qvantvm pariat mali. 67.



illustratie

 
Quid facit, indomito frenum qui respuit ore?
 
Vrbem aperit, caesisque vocat custodibus hostem.
 
 
 
Die tswyghen niet en acht, noch op sijns mondts toeknopen?
 
Die doodt syn eyghen wacht, en stelt de stadt wydt open.
 
 
 
Qui par trop debouche, Sa peu saige bouche, Est-il bien muny?
 
Sans porte, sans garde, Sa ville il hazarde, A tout ennemy.

verloren stadt zijn, als die open light, en gheen wacht en heeft, iae met een arm schildt-wacht. Daerom ist de pijne weerdt te verstaen, wanneer en hoe dat dit gheschiedt, t'ghene dat de antwoorde seght. In t'generale, als-dan stelt ghy de stadt open, en doodt de wacht: niet alleen met al te spreken dat v lust, sonder weder-houdt uwer [F] tonghen en moedts: maer oock, als ghy in d'eten en drincken gheen+ toe-sicht noch mate en houdt: maer eet en drinckt van bouen nederwaert (soomen seyt) als ghy wilt, soo ghy wilt, daer ghy wilt, soo veel als ghy wilt, en al dat ghy wilt: volghende den quaden lust uwer bedoruen nature, ende sinnelijcke begheerlijckheydt. sonder eenighe gade slaen, oft het vriendt oft vyandt is, dieder uyt ende in gaet: oit goedt oft quaedt is, datmer uyt oft in voert: en sonder alsulck ondersoeck, alsmen in frontier-steden (namentlijck by tijden van orloghe) pleeght scherpelijck t'onder-houden. Binnen dien, ghy wordt sat en droncken: ghy valt in slaep der sonden, deur gulsigheydt, dronckenschap, ende alder-hande ouer-daedt, die metten monde, tonghe, en kele pleeght te gheschieden. Ende eylaes! de reden, de sinnen, de memorie,+ verstandt, schaemte, sorghe, kennisse, en vreese Godts, conscientie, en al dat de wacht moest houden, dat werdt al van den soeten smeeckenden vyandt der gulsigheydt verslagen, ende t'eene-mael versmacht. Ende soo v stadt (de welcke ghy self zijt) daer ghy heer en bewaerder af ghestelt zijt, vanden oppersten heere der heeren, die comt in d'uyterste desolatie ende verwoestinghe, by ghebreke van goede wacht en toesicht. Sy werdt voorts van alle hemelsche rijckdommen en schatten berooft: ende al de inwoonende deughden en gratien, als borghers der seluer stadt, vermoordt, oft eens-deels tot een sondighe slauernije ghebracht.

Dan maghmen metter waerheydt t'uwaerts segghen, dat de [A] Prophete Ieremias seght: De Prince der cocken heeft Hierusalem+ ghedestrueert en verdoruen. D'welck S. Gregorius seer wel bediet t'onsen proposte, segghende: Den buyck is dese prince: wien van de cocks groote sorghe en dienst bewesen wordt: op dat hy leckerlijck met spijse en dranck versaedt worde. Hierusalem dat zijdy self, als ghy (soo't een goedt Christen mensche betaemt) in v herte en conscientie, ruste en peys met Gode ghevoelt en siet: gheen merckelijck wroeghen hebbende van contrarie. Laet dan soberheydt en Godtvruchtigheydt de wacht houden, ende scherp toe-sien, wat deur t'spreken ten monde alster stadt uyt gaet, ende watter deur d'eten en drincken in-gaet, oft in-ghedreghen werdt. Ende dit al, volghende t'vermaen van hem, die deur den waeckenden hane-craey te wijser gheworden is, ende toe-siender ouer al ghestelt is. Weest sober ende waeckt.+ Die niet sober en is, die is quaelijck ghestelt om waken. Want u-lie-

deren vyandt, den duyuel, die loopt ronds-om, als eenen briesschenden leeuw: soeckende wie hy verslinden moght. Soo vermaent ons+ oock ons Heere selue ghebenedijdt; Vigilate & orate: Waeckt ende bidt. Want soo wy in eenen gheduerighen strijdt zijn, soo isser oock een gheduerighe wacht en toe-sicht van noode.

Ende dan, alst hier al een eynde nemen sal, die ghetrouwe besitters ende regeerders haerder stadt sullen gheweest hebben, die sal de coninck Christus Iesus, (van wiens handt sylieden den last en gouuernement+ ontfanghen hadden) veur hun ghetrouwigheydt, gestadigheydt, ende goeden dienst, veur heerlijcke vergheldinghe, stellen, last, macht, en heerschappije gheuen, ouer thien steden. dat is, die sal hy in versekerde possessie stellen van gheheel hemel-rijck. In d'welcke zijn, die neghen chooren der Engelen, ende veur den thiensten choor, t'ghetal der Heylighen: als thien steden. Ende sullen als-dan, als dominateurs wesen met Godt, ouer hemel ende aerde: veur dat sy hier, ouer een soo cleyn arm stedeken (dat is, ouer hun seluen) soo goede sorge sullen ghedragen hebben, om dat in d'midden van alle vyanden te bewaren.

Om te toonen, wat het aen heeft, sijnen mondt wel te bewaren aengaende het spreken, will'ick hier een exempel oft twee by brenghen,+ in eens ende in anders. Wy lesen van eenen Careo, die seer clapperigh was: soo dien eens tot Isocratem quam, een Orateur, om hem te besteden, dat hy hem leeren soude. Seer wel, seyde Isocrates, maer ghy moet my dobbelen loon gheuen: eens-deels om v te leeren wel spreken, ende d'ander deel om v veur al te leeren swijghen. Te kennen gheuende, dattet niet minder const en is, wel te connen swijghen,+ dan wel connen spreken. Eenen anderen clappaert, wierdt seer wel en cluchtigh vanden coninck Archelaus betaelt. Dat was een barbier, die midts sijnen clap en rel, hem wel soude in t'scheeren misgaen hebben. Als die den coninck Archelaum scheeren soude, soo vraeghd'hy hem: Hoe begheerdy gheschoren te zijn, heer coninck? Silendo; inquit: Al swijghende, seyt hy; sonder veel sprekens. Te kennen gheuende, dat veel snaps hebben, en sijn dinghen wel doen, quaelijck te samen staen.

+Die van Lacedemonien hadden veur costuyme, als sy ter maeltijdt vergaderden, die daer de oudste was, die toonde een ieghelijck de deure, segghende: Per has nullus egreditur sermo: Gheen spraeke en magh hier uyt gaen. Soomen nu seght: Dat blijft hier gheseyt. Maer uytnemender is der Christenen sede, als die dit spreek-woordt, niet op de deure des huys, maer des mondts nemen, ende onder-houden: Toe-siende, datter niet uytten monde en gae, van al t'ghene datter dient ghesweghen. Volghende t'segghen des Wijse-mans:+ Die sijnen mondt bewaert, die bewaert sijn siele.

Om dit wel te leeren en t'onder-houden, soo droegh Agathon drij+ iaren lanck eenen steen in sijnen mondt. Ende Paulus Simplex, een slechte vraghe, oft Christus veur de Propheten was, bevolen zijnde met swijghen te versoenen, heeft drij iaer lanck ghesweghen.

Pambo, een ander Religieus, willende eerst wel leeren, eer hy soude+ oft preken: veur d'eerste lesse, hoorende uyt den Prophete Dauid in sijnen 38. Psalm: Dixi custodiam vias meas, vt non delinquam+ in lingua mea: Ick hebbe gheseyt: Ick sal mijn weghen wel gade slaen, op dat ick met mijn tonghe niet en misdoe. Dit ghehoort hebbende van den meester: Ick hebs ghenoegh, seyt hy, veur dese reyse: als ick dit metten wercke sal vol-braght hebben, dan sal ick de reste voorts leeren.

De religieusen van't Tabernaensche clooster, onder den Abt Amos,+ die waren tot duysent en vijf hondert, in ghetale: ende nochtans, ten tijde van silentie, dat is, datmen't stil-swijgen houden moeste, soo was daer sulck een stilligheydt, dat alsser iemandt (meest eenigh vremdelinck) in quam, met soude gheseyt hebben, datter niet eenen mensche binnen was. Die heylighe mannen, wisten t'perijkel van t'spreken, ende daerom hielden sy soo scherpe wacht aen dien cant ende stadtspoorte. Ende wy en achtent al niet met allen: Ende daerom (ist te duchten) wordt ons stadt van die sijde soo dickmael verraden.

Aengaende de wacht des mondts in d'eten ende drincken, midts dat wy van sulcks in't lxv. Capitel ghesproken hebben, soo en sal ick hier maer sommighe exempelen noemen, als wel bekent. Adam en Eua hebben vanden eersten quade wacht ghehouden: want metten appel, is al ons qualijck-vaert, in siel en in lichaem, mede binnen gheslopen. Esau is van sijn erf-deel ende eerste recht berooft gheweest, sijnen mondt teghen gulsigheydt qualijck bewarende. De Israeliten, om den vleesch-pot wenschende, ende vleesch begheerende inde woestijne, hebben't oock al qualijck ghemaeckt. Den angst ende sorghelijckheydt van desen inganck, magh ons daer aen kennelijck wesen, dat by nae alle sieckten deur den mondt in d'lijf comen. Maer, dat de doodt ende den vyandt onser sielen al dien wegh onse stadt in nemt, dat is het claghelijckste van al.

Ghebedt tot bewaernisse des mondts en tonghe.

O Schepper alder creaturen, die den mondt tot uwen lof, ende voetsel van lichaem en siele gheschapen hebt: maeckt dat ick die soo bewaren magh, datter niet, noch uyt noch in en gae, dan dat uwen goddelijcken wille behaghelijck is. Amen.


Vorige Volgende