Christeliicken waerseggher

[p. 218]

Cap. LXVI.

VVat doet hy sie sijn oogh, in't sien niet en bevvaert?

Hy heft de vensters hoogh, al-vvaer de doodt in-vaert.

⁺SOmmighe saecken moetmen nauwe gade slaen, om haer-lieder costelijckheydt: sommighe om dat sy weeck en teer zijn: ende sommighe om dat sy sorghelijck en schadelijck zijn, niet wel bewaert wesende. Ende soo vele te meer moetmen sijn ooghen, dat is, t'ghesichte wel bewaren en gade slaen, om dat alle dese drij veurseyde redenen, ende alle andere diemen noch daer by vinden moght, in t'ghesichte plaetse hebben.

De oogh is het edelste, delicaetste, ende het sorghelijckste let, dat de mensche heeft. Daer-om ist by auonture, dat de ooghen inden mensche de laetste zijn die't leuen crijghen, ende d'eerste die't leuen verliesen: tot een teecken van t'perijckel, datter in gheleghen is. Aengaende de wonderlijcke, uyt-nemende, ende hemelsche schoonheydt,⁺ fijnigheydt, ende hupsch maecksel der oogen, wie isser die 't can begrijpen? Als-noch disputeren d'alder-subtijlste Philosophen, hoe dat het sien ghescheidt: oft met het uyt-schieten van eenighe raepen, ende heymelijcke crachten der ooghen, haer uyt-stortende op t'ghene datmen siet: oft, ter contrarie, deur't ontfanghen van eenighe specien en ghedaenten in d'ooghen, vande saecken diemen siet. Hoe dattet is, emmers sien wy wel, dat de ooghen een excellente saecke zijn, t'verstandt der vernufte gheesten te bouen gaende.

Die heeft Godt den menschen in t'hooghste sijns lichaems ghestelt, om van daer de wacht te houden, ende den gheheelen mensch te regeren, in alle sijn doen, gaen, ende staen. Soo dat hy selue Christus onsen Heere, schepper van dit wonderlijck werck, seght: Lucerna corporis⁺ tui est oculus tuus. Si oculus tuus lucidus fuerit, totum corpus tuum lucidum erit: Het licht en lanterne uwes lichaems, is v ooghe. Ist dat v ooghe claer is, soo sal oock v gheheel lichaem claer wesen. Want de ooghe claer siende, verlicht soo ende dient soo t'gheheele lichaem, als oft elck ledt een ooghe hadde: iae als oft den gheheelen mensche anders niet dan al een ooghe en ware. Ende soo ist: al hadden de voeten en handen ooghen, hoe souden sy beter sien, en weten wat sy doen oft laten moesten, dan sy nu doen deur den dienst der ooghen, staende in t'hoofdt, daer sy van Gode gheplant staen?

In 't corte, den prijs, costelijckheydt, ende edelheydt der ooghen ghetuyght de blinde-man, soo sterckelijck als waerachtelijck roepende, als dat alle de weerelt wel kennen moet: Blindt man, arm

+ Sorghelijcken pandt der oogen.

+ Constigh maecksel der oogen.

+ Matth.6.

[p. t.o.218]

Adspectvs incavti dispendivm. 66.

Quid, qui emissitios nusquam non iactat ocellos?
Hoc agit, vt pandas mors inuolet atra fenestras.

Wat doet hy, die syn oogh' int sien niet en bewaert?
Hy heft die vensters hoogh', al waer de doot invaert.

Qui laisse s'esbatre, sa veue folatre, Quel malheur l'attend?
La mort aeternelle, Par ces trous eschelle, L'ame, et la surprend.

[p. 219]

man. Niet achtende wat hy behoudt, als hy t'ghesichte verloren heeft. Al waer al de weerelt sijne, die soud'hy gheern daer veur geuen, moght hy sijn ooghen en ghesichte daer mede coopen. Ende het en is gheen wonder: want, waere het ghesichte niet, wat soudet wesen, van die wonderlijcke wercken Godts, die hemel ende aerde geschapen heeft, ende daer by sonne ende mane, als twee claer lichten, om al die schoone creaturen, cieraten, en wonderlijckheden te aenschouwen, die den aldermeesten heere in sijn huys van de gheheele weerelt ghemaeckt ende gheordonneert heeft: ende dat wy gheen ooghen hadden, om al het selue te aensien? Wat soudet baten, die groote hemelsche lampen en fackelen, de sonne by daghe, de mane en sterren by nachte te hebben, om al dat wonderlijck schoon dinck t'aensien, ende dat wy al blindt waren?

Wel is dan de ooghe het excellentste des gheheel lichaems. Daerom is oock het ghesichte, als de Prince van al d'ander sinnen. Ghelijck Sinte Augustijn seght: Oculi ad cognoscendum, inter sensus⁺ principes sunt. Hinc etiam, de quocunque sensu loquimur, dicimus: Vide: De ooghen, om tot kennisse en verstandt van eenighe saecke te comen, die zijn als de princen onder de sinnen. Ende daer-om altijdts, sprekende oock van hooren, riecken, smaecken, etc. men ghebruyckt in t'ghemeyne dat woordeken, Siet. Siet, hoe wel clinckt dat. Siet, hoe soet is dat. Siet eens, hoe dat rieckt. T'is altijdts Siet, Siet: als dienende ouer alle de sinnen, ende als het ghesichte ouer alle d'andere dominerende.

Nu, om dat de ooghen soo hooghe moesten staen, soo claer, subtijl,⁺ en wacker moesten zijn, om terstondt, oock van verde te sien, sulcks alst soude noodt wesen in tijdts te sien, t'zij goedt oft quaedt: Soo zijn sy oock dies te teerder, te delicater, ende daerom te nauwer bewaert, ende te beter bewapent. Des-haluen en zijn de wintbrauwen niet alleen van hooghe de ooghen eenighs-sins beschuddende, maer noch naerder en bequaemelijcker de schelen, de ooghen gheheel ouer-vanghende, ende besluytende alst noodt is. Ende daerom en hebben de schelen niet alleen veel langhe haerkens, ghelijckelijck en de dicht, in't ronde, ouer de ooghen uytstekende, om het vlieghende stof, mugghen, vlieghskens, ende ander sulcke saecken van daer te keeren: maer die zijn oock soo wackerlijck open ende toe gaende, dattet een wonder is. Ende daerom, niet sonder reden, alsmen den aldercortsten tijdt oft wijle te kennen wilt geuen, met seght seer wel: Een ooghen-blick tijdts.

Maer men moet weten: ghelijck als dese dispositie, ende beschicken der ooghen, natuerlijck dient tot bevrijdinghe der seluer, teghen al dat hun kinderen en schaden moght: dattet oock alsoo ontwijfelijck

+ August. Conf. li.10.cap. 35.

+ Standt der ooghen.

[p. 220]

al is dienende, tot beter wacht ende bewaeren der ooghen, midts haer-lieder perijckel en schadelijckheydt in te mis-doen, alsmen die niet in tijdts af en keert van de ijdelheydt deser weerelt. Ghelijck de Prophete Dauid seyde, tot Godt roepende, ende ons allen vermanende:⁺ Auerte oculos meos, ne videant vanitatem: Keert, o Heere, mijne ooghen af, op dat ick de ijdelheydt niet en sie. Van waer ons d'eerste [A] quetse in t'ghesichte (deur curieusheydt te weten van Eua) ghecomen is, ende daer af, als van oirie, al te samen sijpende ooghen ghecreghen hebben, dat is, uytloopende tot ijdelheydt, dat hebben wy in't xlij. Capitel gheseyt, sprekende vande vijf sinnen.

Nu dan, de vraghe is, Wat hy doet, die sijn ooghen niet wel en bewaert: dat is, die al siet dat hem lust: oock dat de siele schadelijck is. De antwoorde [B] seght, Dat hy de vensters opent, daer de doodt in-vaert.[C]

⁺Het geheele lichaem vanden mensch, is t'huys vande siele. Welck [D] oock het hooft alleen in sy seluen gheheel bewijst. De deure is den mondt: de vensters zijn ooghen, ooren ende d'ander sinnen. Want, die zijn al veur seker daer toe, om te sluyten en open te doen, in tijden en in stonden, soomen siet in't recht ghebruyck der seluer. Die ten ontijden sijn vensters oft deure open laet, iae open stelt al willens: wie sal hem claghen, ist dat hy berooft wordt, iae oock op sijn bedde vermoordt? Die doet veur waer onwijselijck, ende toont daer mede, dat hy sijn stuck niet en verstaet. Alsoo doet hy nochtans, die sijn ooghen niet wel en bewaert, maer de selue laet op staen, als open vensteren, dagh en nacht: soo veel te sottelijcker, hoe de dinghen te meerder en te costelijcker zijn, de siele aen-gaende: die daer deur in't perijckel comen van gherooft te worden: ende v siele, met al t'huys-ghesin, dat is, met al haer crachten, gratien, deughden, ende verdiensten, van vermoordt te werden: dat is, onbequaem ghemaeckt te worden, van ten eeuwighen leuen te gheraecken.

⁺Quintilianus, een Heydensch Orateur, heeft dit wel ghevroedt ende verstaen, als hy seyde: Vitiis nostris in animum per oculos via est: Den wegh der sonden, om tot onse herte oft siel te comen, die is in de ooghen⁺ gheleghen. S. Augustijn noch claerder en naerder t'onsen proposte, seght aldus: Oculi sunt fenestrae animae: De ooghen zijn de vensteren onser sielen. Ende dat de doodt al-daer in climt, soo in de antwoorde staet, dat ghetuyght de Prophete Ieremias claerlijck,⁺ segghende: Audite mulieres: docete filias vestras lamentum; & vnaquaeque proximum suum planctum: Quia ascendit mors per fenestras nostras: ingressa est domos nostras: Hoort, hoort ghy vrouwen: Leert v dochteren een rouwigh liedt: ende een ieghelijck leere haere naeste een droeuigh beclagh. Waerom? Want (seyt hy) de doodt is deur onse vensteren in gheclommen.

+ Psal.118.

+ Wonderbaer huys.

+ Quintil. Declam.I.

+ August. in Psal.41.

+ Ierem.9.

[p. 221]

Dat is een droefheydt, en groote schade, weerdt datmen een ieghelijck op-roepe, om de selue te helpen beweenen ende beclaghen, alsmen deur eenigh ongheoorloft aenschouwen comt tot doodt-sonde in t'herte, deur behaghen oft consent in t'quaedt. Ghelijck onse Heere seyde: Qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo: Soo wie een vrouwe aensiet, met quade [E] begheerlijckheydt des vleeschs (ghelijck de coninck Dauid Bethsabee aensagh) die heeft oncuyscheydt met haer bedreuen in sijn herte. Want als-dan isser eenen dief deur d'ooghen in t'herte gheclommen. Ende wat schade doet doch de dieftighe sonde van begheerlijckheydt oft ander in t'herte? Hoort hoe de Prophete Ieremias dies hem voorts elders beclaeght: Oculus meus depraedatus est animam⁺ meam: Mijn ooge (seyt hy) och, mijn ooge, die heeft my van mijn siele berooft. De doodt der siele, deur de doodt-sonde, die is deur d'oogen in gheclommen, ende heeft al t'schoonste en t'beste wegh ghenomen. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius. animae scilicet:⁺ Mijnen vyandt heeft sijn handt gheslaghen aen alle lustighe, ende uyt-vercorene dinghen mijnder sielen. Iae heeft my selfs oock van mijn siel berooft. Want die een doodt-sonde doet, die is sijn siele quijt, ende die behoort nu den duyuel toe, diese berooft heeft: ende oock als coopman, van v veur sulck een weynigh wellustigheydts, ende ghelieuens van uwen eyghen wille afghecocht heeft.

Och, wel moghen wy dan segghen ende roepen metten Wijse-man: Nequius oculo quid creatum est? Wat isser schadelijcker ende argher⁺ ter weerelt gheschapen, dan de ooghe? Dan, soo moghtmen met rechte sulck eene desolate beroofde siele wel vraghen, dat Ieremias vraeght: Tu autem vastata, quid facies? Maer ghy, beroofde verwoeste⁺ en arme siele, als ghy zijt, wat sult ghy nu voorts gaen maecken? Cùm pinxeris stibio oculus tuos, frustra componêris: contempserunt te amatores tui: Animam tuam quaerunt: Wat sult ghy nu gaen voort-stellen? Dat ghy meynt v ooghen met blancketsel te bestrijcken, ende v wederom op te stellen, 'tis te vergheefs: v boelen en lieuen naer de weerelt, die en beminnen v inder waerheydt niet, maer sy versmaeden en haten v: Sy soecken v siele, arme, dwase, bedroghene siele.

Daerom, keert v innewaerts, ende begheeft v tot tranen. Want⁺ niet te vergheefs, noch sonder reden, en heeft Godt het selue instrument des ghesichts, oock het instrument der tranen en weeninghen ghemaeckt. Als bequaem en wel weerdt, om sijns selfs misdaedt, oock deur sijns selfs druck en traenen te castijden. Och, hoe veel zijnder nu inde helle brandende, alleen om haer ooghen niet wel bewaert te hebben, oft niet in tijdts met tranen af-ghewasschen die

+ Thren.3.

+ Thren.1.

+ Eccli.31.

+ Ier.4.

+ De ooghen sondighen: de ooghen beschreyden 't.

[p. 222]

vlecken der conscientie, die sy deur t'ghesichte behaelt hadden! Hoe wenschen die nu, en roepen, sonder hope van raedt, troost, oft remedie, aldus hun beclaghende: Och oft ick blindt gheboren hadde gheweest, oft emmers mijn ghesichte verloren, met dat ick ter weerelt quam! Och oft ick ten minsten, mijn ooghen die my soo ontstichtten, ende de oorsaecke van sonden waren, naer den raedt ons Salighmaeckers met op-recht leedtschap, ende bekeeringhe, uyt ghesteken hadde, ende als een schandaleus en schadelijck let, van my gheworpen hadde! Eylaes, het is als-dan te laete, als den tijdt van sulcke boete en bate veur-by ghegaen is.

⁺Daerom siet nu toe wie ghy zijt, en bewaert v ooghen wel: op dat v selfs ooghen v niet en leyden noch en brenghen in dien stinckenden helschen poel, die v van Gode ghegeuen zijn, als leyds-mannen van uwe weghen, om ter eeuwigher glorie te beter te gheraecken. Het welcke, op dat v te sekerder gheschieden magh, volght den raedt van S. Ian, die hy in sijn openbaringhen aen eenen gaf, die wel meynde te⁺ sien, en nochtans steke-blindt was. Hy seyde soo: Collyrio inunge oculos tuos, vt videas: Bestrijckt v ooghen met oogh-salue, op dat ghy claer sien moght. Ende op dat ghy niet verde te soecken noch te loopen en hebt, om te sien waer ghy die soudt crijghen, soo sal ick v hier de Recepte veur ooghen stellen, om die costelijcke salue te maecken. In sulcker maniere, dat sy v diene, soo teghen de gheestelijcke verblindtheydt, als teghen t'ghebreck ende letsel der ooghen,⁺ met de ooghen van Lia, deur curieusheydt altijdts sijpende, ende loopende.

⁺Recepte teghen t'ghebreck der ooghen.

	{ Vande fijghe bladeren, daer Adam ende Eua veur-schoten af maeckten	een bladt, oft twee.
	{ Vanden sout-steen van Loths huys-vrouwe	3. greinen.
Recipe	{ Sichemsche weegh-bladeren van Dina betreden	een handt vol.
	{ Vande nacht-tranen des conincks Dauid	3. oncien.
	{ Vande galle van Tobias visch	1. oncie.

Stampt dese al te samen inden marmeren mortier uwer herten, metten stamper van t'Cruys Christi: ende duncket v, dattet te drooghe valt in t'ghereyden, soo laetter vrij wat van t'sweet uws aenschijns mede in vallen: ende doet ghy daer oock van v tranen wat toe,⁺ dies maer te beter. Maeckt v dan een winde oft bandeken, van't cleedt daer de Ioden ende boose ghesellen, ons Heerens ooghen mede verbonden: bestrijckt dat met de veur-noemde confecture oft salue, dick ghenoegh. Nemt dan met eenen vingher een weynigh moire oft slijck, dat Christus om de blinde-man maeckt, ende strijckt

+ Wacht der ooghen.

+ Apoc.3.

+ Gen.29.

+ Besunder Recepte, veur de ooghen.

+ Luc.22.

[p. 223]

daer beyde v ooghen mede. Leght, oft bindt dat bestreken bandeken op die selue: ende maeckt als-dan een verbondt oft compact met v ooghen: in de teghen-woordigheydt van den heylighen Iob, als notaris, ende twee ghetuyghen daer by, Godt ende v conscientie: te weten dit: Dat ghy niet eens selfs en wilt dencken op eenighe onghelijcke persoon, tot quaedt, oft eenighe andere ongheorloofde saecke, met verdachten sin, ende vrijs wils. Doet dat bandeken af naer drij daghen: gaet wascht v in t'badt oft wateringhe van Siloe. Ende ghy zijt versekert, dat ghy schoon, claer, en rechte ooghen sult crijghen, ooghen der duyuen, als de bruydt Christi in de Cantijcken toe-gheschreuen⁺ worden. Met welcke ooghen, midts haer onsprekelijcke suyuerheydt, en suyuerheydt des herten, ghy ten lesten Godt sien sult. Soo datmen van v, met alle Godts Heylighen en vrienden, sal moghen segghen: Beati oculi, qui vident, quae vos videris: Saligh⁺ zijn de ooghen, die sien, t'ghene dat ghy-lieden siet. Ende- Saligh⁺ zijn de de suyuere van herten: want sy sullen Godt sien.

Nu, op dat ghy dese droghen, en crachtighe specien te beter vinden moght, ende te gheruster te wercke stelt: soo sal ick v hier oock de ghewesten en plaetsen noemen, daer sy te vinden zijn, ende van daer sy ghehaelt worden. Aen-gaende d'eerste, dat is, het fijghe-bladt van⁺ Adam oft Eua: dat comt uyt het Paradijs, vanden gordel en veurschoot die Adam en Eua van fijghe-bladeren maeckten, siende dat sy naeckt waren, naer het curieus aensien der ooghen van Eua, op de verboden vrucht ende boom int paradijs. De tweede, te weten⁺ die drij greinen souts, vanden sout-steen van Loths huys-vrouwe, die comen van by Sodoma: al-waer sy, teghen t'verbodt des Engels, uyt curieusheydt, naer de brandende stadt van Sodoma omsiende, in eenen-sout-steen veranderde. De derde, te weten, die weegh-bladeren, die comen vande stadt Sichem: tot welcke stadt⁺ [F] Dina Iacobs dochter, uyt curieusheydt gaende, om die stadt ende de vrouwen van al-daer te sien, wierdt van Sichem den Prince der stadt ghesien, begheert, ontschaeckt, ende vercracht. De vierde substantie, die is ghedistilleert uyt de tranen vanden coninck Dauid:⁺ daer hy nacht veur nacht sijn bedde mede besproeyde: iae alle nachte wiesch, naer dat hy sijn ooghen qualijck bewaert hadde, met Bethsabee⁺ de huys-vrouwe van Vrias te aensien, daer sy haer wasschende was. De vijfde specie, de galle van Tobias visch, is, daer hy⁺ mede, deur des Enghels Raphaels raedt, sijns vaders ooghen ende verblindtheydt mede ghenas, beteeckenende de bitterheydt der penitentie. Dien visch wierdt ghevanghen in de strangh-loopende riuiere Tigris ghenaemt. Den mortier, stamper, en winde, oft bandeken, dat hebb'ick bouen claer ghenoegh gheseyt.

+ Cant.1.

+ Luc.10.

+ Matth.5.

+ Gen.3.

+ Genes.19.

+ Gen.34.

+ Psal.6.

+ 2.Reg.11.

+ Tob.6.

[p. 224]

De applicatie op d'ooghen moet gheschieden deur een innigh, leuendigh, ende teghenwoordigh ouer-dencken, ende als bevoelen van alsulcke saecken ende gheschiedenissen, die Godt t'onser instructie en remedie heeft laten gheschieden, en beschreuen worden. De drij daghen dat ghy soo verbonden moet wesen, dat zijn de drij deelen der Penitentie, Berouw, Biechte, en Voldoeninghe. Daer helpt v toe het⁺ slijck dat Christus van sijn speecksel en aerde maeckte: te weten, de goddelijcke hoogheydt, en menschelijcke verworpentheydt Christi: d'eerste uytten hoofde van bouen dalende, d'ander van beneden vander aerden op-ghenomen: ende beyde een maeckende, soo die twee Naturen in Christo eenen persoone maecken. Het wasschen in Siloe dientter oock toe: want Siloe is te segghen, Missus, Ghesonden: D'welck is Christus, die tot onser saligheydt uytten hooghen hemel⁺ ghesonden is gheweest. Soo S. Augustijn uyt dien wel seght: Nisi e113nim ille fuisset missus, nemo nostrûm esset ab iniquitate dimissus: Want, waer hy niet ghesonden, niemandt en waer van sonden ontbonden. Sijn passie is ons badt van Siloe, waer in wy vande smetten onser sonden ghewasschen worden: niet alleen eerst-mael in't doopsel, maer oock na-maels in de biechte, ende in wat manieren dat wy deur sijn lijden gheholpen worden.

Ick hebbe Iob veur ghetrouwe Notaris gherecommandeert, van't compact dat ghy met v ooghen maecken moet. Want dat⁺ heeft hy self eerst soo ghedaen: Pepigi foedus cum oculis meis; vt ne cogitarem quidem de virgine: Ick heb met mijne ooghen een verbondt ghemaeckt, dat ick selfs niet eens dencken en soude van eenighe maeghdt. De ghetuyghen (seyd' ick) sijn, Godt ende v conscientie. Want die sullen v oock alleen ghetuyghen wesen in't oordeel, van al v doen en laten. Ghebruyckt dese Recepte, ende remedie, ende ghy sulles v belouen: want, Probatum est: Het is gheproeft, ende goedt bevonden teghen de schadighe sonden der ooghen.

Hoe behoorden de Christenen dit te bate te nemen, aenghemerckt dat somtijdts de heydensche Philosophen, uyt een liefde der manierlijcke sebaerheydt, oft oock alleen uyt een ijdel glorie, hun ooghen soo⁺ nauwe bewaert hebben! Men leest van eenen Iseus Sophita verkent: soo hy sijn ionckheydt in alle wulpsheydt ouer-ghebraght hadde, als hy nu te manne ghecomen was, is soo haest verandert, dat hy een ander mensche scheen te wesen. Soo daer eens een vrouwe veur-by gingh, wierdt hy van sijnen mede-maet ghevraeght, oft hem niet een schoon vrouwe en docht te wesen? Hy antwoorde: Desij laborare ab oculis: De oogh-wee is met my al vergaen: daer ben ick al af ghenesen. Te kennen gheuende, dat die quellinghe en curieuse sieckte der ooghen vergaen was. Als oock van lust der lecker-

+ Ioan.9.

+ August.

+ Iob.31.

+ Philostr. in Soph.

[p. 225]

nije: Ick heb (seyt hy) in Tantalus hofken ghenoegh gheweest. dat is; T'is al ghenoegh sot en begheerlijck gheweest in saecken die't hert vanden mensch niet versaden en connen. Want Tantalus, soo de⁺ Poeten versieren, moet dien vloeck en pene lijden, dat hy omtrent een vloeyende water, ende schoone appel-boome staet, altijdts naer d'een en d'ander grijpende, ende niet crijghende: de bedrieghelijcke ghenoeghte des weerelts beteeckenende.

De curieusheydt der ooghen moet wel gade gheslaghen zijn, om die te beteren, elck in sy seluen veur al, ende dan oock in de ghene daermen last ouer heeft. Soo Alexander Magnus, de dochters des conincks⁺ Darij, metten anderen ghevanghen hadde, hy groettese metten ooghen nederwaerts gheslagen, ende dat seer selden, hem van hunne schoonheydt bevreesende: segghende tot sijn familieren: Dolores oculorum sunt Persicae puellae: Dese dochters van Persien zijn ooghpijnen en smerten. Daerom niet te vergheefs en salder bitter weedom en pijne der ooghen in de helle wesen, veur de ghene die de selue hier niet wel en bewaren, oft met remedie en verbeteren.

Waerom dan, en heffen wy niet lieuer onse ooghen ten hemelwaert, eens-deels om alsoo het perijckel der ooghen te ontgaen, ten anderen oock, op dat t'herte leere ten hemel-waert trecken, daer't siet dat de ooghen haer gheerne keeren. Soo moght het gheschieden, dat wy ten eynde met Seneca segghen souden: Quàm iuuat inter sidere⁺ ipsa vagantem diuitum pauimenta ridere, & totam cum auro suo terram! Och hoe ghenoeghlijck ist my, inden hemel spacierende, de paueyselen ende paleysen der rijcke te versmaden, ende gheheel aerdrijck met al sijn schatten en goudt!

Ende waerlijcks, soo behoordet te wesen, de ooghen daer-waerts streckende, daer d'wit onser saligheydt te gheraecken is. Maer om dat het cranck ghesicht onser herten hem verschrickt, in d'aen-sien van soo hooghe hemelsche dingen: daerom heeft ons Salighmaecker dien hemelschen schat, als een onweerdeerlijcke peerle, ons hier opder aerden, in den acker der H. Kercke te vinden ghegeuen.

+ Ouid.

+ Plutarch. in vita Alexandri.

+ Seneca.

Ghebedt tot bewaernisse der ooghen.

GHy hebt, o Christe Iesu, uwe ghebenedijde ooghen laten verbinden: te kennen gheuende, wat onse ooghen v al weedom en smerte doen: gheeft my de gratie, dat ick mijne ooghen soo bewaren en wel ghebruycken magh: op dat sy eens aenschouwen moghen, dat noyt ooghe ghesien, noch oore ghehoort en heeft, noch opt herte en heeft connen begrijpen: t'welck ghy selue zijt in v glorie. Amen.