Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LIX.

 
VVat doet de mensch verstoort, die quaed met quaed vergelt?
 
Sijn siel hy self vermoordt, om datmen hem vvat quelt.

+ONse quade verdoruen nature leert ons van ionghs, quaedt met quaedt verghelden. Soo dat oock de kinderen, ende onverstandighe groote lieden, haer saecke meynen wel gedaen te hebben, ende hun quaedt ten vollen verschoont ende bericht, als sy slechts segghen connen, Hy sloegh my eerst: oft, Hy dede my eerst ongelijck: het zij in woorden oft in wercken. Het is een ander saecke, als iemandt hem noodelijck en wettelijck verweert, teghen quetse oft schade, in d'lijf, eere, oft goedt: d'welck gheoorloft is, veur alsoo vele als sijn defensie ende beschermenisse vereyscht. Ende een ander dinghen ist, alleen uyt wraek-gierigheydt, t'quaedt dat v iemandt opgheseyt oft ghedaen heeft, oock met quaet te betalen: niet om v te verweeren, maer om v te wreken.

+Dit verbiedt de Wijse-man aldus: Ne dicas: Reddam malum pro+ malo: En seght niet: Ick sal quaedt met quaedt betalen. Item: Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: En seght soo niet: Ghelijck hy my ghedaen heeft, soo sal ick hem oock doen. Dit gaf Godt, onder andere gheboden, aen t'volck van Israel, ende dies oock aen ons, +segghende: Non quaeras vltionem: nec memor eris iniuriae ciuium tuorom: En soeckt gheen wrake: noch en weest niet ghedachtigh, het onghelijck dat uwe mede-borghers v ghedaen hebben.

Sint Paulus totten Romeynen schrijuende, seght aldus: Nulli+ malum pro malo reddentes: En gheeft niemandt quaedt veur quaedt+ wederom. Ende elders noch aldus: Draeght sorghe, ende siet toe, dat niemandt eenen anderen quaedt met quaedt en verghelde. Ende tot+ den Hebreen schrijuende, seyt hy: Wy weten wel, wie datter gheseyt heeft (te weten, Godt de Heere) Laet my de wrake, ende ick sal't wel verghelden. Ende soo ist waerachtigh. Waer 't dat wy eens dachten, dat Godt hem wel vinden sal, en ten rechten castijden veur t'quaedt ende onghelijck dat desen oft dien (wie't is) ons ghedaen heeft: soo souden wy wel de moeyte sparen, van self te willen wreken. Iae, dat meer is, wy souden noch met hem mede-lijden toe hebben, peysende, dat hy sy seluen meer quaedts doet, dan ons.

+Aldus seght S. Paulus: Qui iniuriam facit, reciperiet id, quod iniquè gessit: Die een ander onghelijck doet, die sal t'quaedt, dat hy doet, van Gode wederom ontfanghen. Soo wy breeder segghen

Si malvm pro malo reddis; tibi plvs noces. 59.



illustratie

 
Quid porro ille, malis qui non meliora rependit?
 
Ipse suam ob volucres animam transuerberat auras.
 
 
 
Wat doet den mensch verstoort, die quaet met quaet verghelt?
 
Syn siel' hy self vermoordt, om datmen hem wat quelt.
 
 
 
Comment se reuange, Qui remet le change, au mal qu'on luy fait?
 
Cruel a soy mesme, Par le couroux blesme, Son Ame il defait.

sullen, in het lxj. Capitel: daer dit eyghentlijck verhandelt wordt. Een sententie van S. Ian Gulde-mondt, wil ick hier noch by voeghen, die ons tastelijck te kennen gheeft, hoe quade een saecke dat wraek-ghierigheydt is: Vindicta in corde posita, nocentior viperâ:+ Wrake in t'herte rustende, is argher en schadelijcker dan een serpent. Wie soude rust oft lust hebben, een serpent in sijnen boesem draghende? veel meer als hy't in sijn herte hadde.

[A] Daerom seght de antwoorde wel: dat de gene die wraeke soeckt,+ [B] ende quaedt met quaedt vergheldt, dat die sijn siele doodt en vermoordt. Want dat argh slanghigh serpent van wraek-ghierigheydt bijt hem t'herte af. Daerom seer wel verghelijckt Chrysostomus de selue, by een serpent, in d'Latijne Vipera ghenaemt: want, dat serpent en can sijn ionghen niet voorts-brenghen, dan met selue te besteruen: midts dat de ionghen haers moeders buyck open bijten, om soo voorts te comen: haer moeder doodende als sy te leuen comen. ende daerom wordt sy Vipera gheheeten, als met cracht en geweldt barende, ende self den noodt metter doodt besuerende. Alsoo ist met hem, die wrake als een serpent in t'herte draeght, ende ten eynde laet uyt breken, dadelijck die te wercke stellende, ende sy seluen daer mede doodende naer de siele.

[C] Den sin dan van d'antwoorde is desen: Hy doodt sijn siele, om datmen hem quelt. Dat is, dat v iemandt ongelijck opseght oft aendoet, al waert oock in v lichaem, dat en quetst v siele niet: het en is al maer uytwendighe vexatie, dat is, quellinghe. Als oft v iemandt met eenen vossen-steert sloeghe, oft al spelende wapperde: ende dat ghy daerom v seluen t'herte af staekt: alsoo doet-dy, als ghy wrake soeckt te nemen, ende quaedt met quaedt te verghelden: daer mede quetst ghy v siele. Iae, soo groot moght de saecke zijn, die ghy uyt wraek-ghierigheydt een ander op seght oft aen-doet, dat ghy oock daer aen doodsonde soudt doen, soo hy dede die v eerst sulcks verghde.

Hoort hoe Lactantius dit claerlijck betuyght, aldus: Non minus+ mali est, referre iniuriam, quam inferre: Het is gheen minder quaedt, onghelijck met onghelijck te verghelden, dan selue eerst iemandt onghelijck te doen. Nu, die sijns selfs siele alsoo doodt, om datmen hem quelt: hy doet sy seluen meerder onghelijck aen, dan den anderen dede. Waer uyt volght, ist dat ghy qualijck te vreden ende gram zijt op een ander, die v onghelijck doet, soo dat ghy t'selue hem wilt mette selue waere betaelt stellen: daer uyt volght seer wel (seghh' ick) dat ghy veel meer, ende met beteren rechte, v seluen behoordet te bescheiden, ende te straffen, dan den anderen: want ghy, deur v wraek-ghierigheydt, v seluen meerder leedt, quaedt, en schade aen-doet, dan den anderen dede. Ende daerom, ist dat ghy v sel-

uen meerder leedt, quaedt, en schade aendoet, dan den anderen dede. Ende daerom, ist dat ghy v seluen veur v selfs vyandt niet en houdt, daer ghy nochtans v siele vermoordt, waerom houdt ghy hem veur v vyandt, die v maer in't uytwendighe een weynigh en quelt? Want al dede hy dood-sonde met v eenigh onghelijck te doen, midts hy nochtans daer mede v siele niet en quetst, soo en ist veur v maer quellinghe. Ende wilt ghy v wreken van een cleyn schade en saecke, met een die veel meerder ende schadelijcker is?

+Also wreken hun somtijdts de bien, metten strale stekende, alsmense [D] wat quelt oft onbehoorlijck te nae comt: maer (och-armen!) sy becoopen 't metter doodt, daer sy de cause af zijn. Want stralende, ende den anghel oft strael alsoo verliesende, moetent terstondt besteruen: want ghemeynelijck volghtter wat van hun binnenste mede. Alsoo oock, die metter doodt sijnder sielen, deur de sonde sy seluen wrekt, van een quellinghe diemen hem aen-dede, die is sijns meeste vyandt.

+Ten anderen, ist dat iemandt v cleedt scheurt, oft oock deurstekt, wilt ghy dat wreken met v lichaem te wonden? wat wijsheydt waer dat? Veel meerder sottigheydt en raserije ist, v selfs siele te verscheuren, en doodelijck te deur-wonden, uyt wraecke van een cleyn quellinghe die een ander v aendoet. Ist dat ghy soo cleyn een saecke ten sulcken prijse wrekt, als mettet verlies uwer sielen: waer mede sult ghy dit groot quaedt, ende de doodt uwer sielen wreken, daer gy selue de cause en den auteur af zijt?

Siet ghy dan wel, dat de mensche sijns selfs meeste vyandt is? ende dat niemandt ons sulcken schade en doet, als wy ons seluen? Ende als wy de wraeke ten rechten souden willen nemen ouer ons vyanden, ende die ons leedt doen, dat wy aen ons seluen eerst souden moeten beghinnen, ende stranghst castijden: iae alleen ons, ende niemandt anders? Want, inder waerheydt, niemandt en wordt ghequetst, dan van sy seluen, als al wel verstaen en ghenomen is.

+Dit moght wel met een wonderbaer exempel verclaert wesen. Daer was eens eenen seer vermaerden worstelaer ende campioen, wiens prijs ende eere de benijders seer quelde. Soo dat hy (Theagenes Thasius) dese vromen camper, nu ghestoruen zijnde, een metalen beldt creegh, t'welck tot sijnder eeren opgherecht werdt. Ende een van sijn benijders, die dese quellinghe sijnder herten, opden man selue niet wreken en coste, want hy nu doodt was: soo quam hy alle nacht, ende gheesselde en sloegh dit metalen beeldt wel dapper, soo dattet ten eynde, deur veel slaens en stootens, om viel, ende den wraekghierighen gheesselaer op d'lijf vallende versmachtte. Wien moght hy't wijten dan sy seluen. want met een cleyn saecke, iae dat niet en was

inder waerheydt, sottelijck te willen wreken, heeft hy sy seluen inder doodt ghebraght.

Men leest oock van eenen Dioxippus ghenaemt, van Athenen:+ Desen, om datmen hem ouer een maeltijdt opteegh, ende ten onghelijcke op-seyde, dat hy al-daer eenen gouden cop ghestolen hadde; hy, dese quellinghe ende de ooghen hem uyt sulcks besiende, niet lijdende, heeft sy seluen het leuen ghenomen. Soo doen sy inder sielen, die uyt wrake ende impatientie van eenigh onghelijck hun doodelijck besondighen.

Daerom, wijselijcker doen sy, die deur verduldigheydt het quaedt+ verdraghen. Socrates (een Heyden nochtans, eens metten voet ghestooten zijnde, ende ghevraeght wesende waerom hy hem niet en weerde: antwoorde: Waert saecke dat my mijnen muyl van achter sloegh, soud' ick oock moeten teghens hem van achter gaen uytslaen? Op en ander tijdt, gaf hem eenen leeker eenen slagh op den cop. Wat dede hy daer teghen? Niet: dan hy seyde: Ist niet iammer, datmen niet en weet, wanneer-men metten storm-hoedt moest uytcomen?

Maer de Christene Philosophie heeft van sulcks veel meer en beter+ exempelen. Een veur al. Eens wasser te Alexandrien eenen ouden heylighen man, die vande heydenen omringhelt zijnde, met schimp, spot, en lastighe quellinghen ouer-vallen: van henlieden ten eynde ghevraeght zijnde, Wat mirakel dat oyt Christus sijnen Godt ghedaen hadde? Hy gaf hun veur antwoorde: Dat mirakel+ doet noch daghelijcks Christus onsen Heere, dat ick, noch om al ulieder schimpen, onghelijck, spijt en slaghen, noch op al het argh voort-stel des weerelts my en beroere. Ende t'is oock soo: het is een groot mirakel, goedt veur quaedt te vergelden: onghelijck verdraghen: ende veur sijne vyanden bidden. Hier van breeder, in't naeste Capitel.

Ghebedt om sachtmoedigheydt te vercrijghen.

O Heer Iesu, spieghel der volmaeckte sachtmoedigheydt, gheeft my den gheest der kinderen Godts: op dat ick alle onghelijck, sonder quaedt met quaedt te verghelden, verdraghen magh, ende inwendighen vrede des herten behouden: wel wetende, dat ghy, daer vrede is, niet ghebreken en sult. Amen.


Vorige Volgende