Christeliicken waerseggher
(1603)–Jan David–
Auteursrechtvrij
[pagina 186]
| |
Cap. LVI.
Als iemandt op my kijft,; hoe dragh' ick my van deghen?
VVat hy seght oft bedrijft, en kijfter oock niet teghen.
Ga naar margenoot+ALsoo ghereedt als een mensche is om spreken, al-soo qualijck canmen hem tot swijghen brenghen, principalijck van een nader opgheroert, ende gheweckt wesende deur kijuagie: ghelijck, als eenen haen craeyt, soo verweckt hy d'ander, ende die crayen teghen: soo oock in d'bassen der honden. Deur't kijuen en verstaen wy niet, het behoorlijck berispen, en straffen van ouders, meesters, heere en vrouwe, oft eenighe ouerste: d'welck gheschiedt teghen kinderen, dienst-boden, oft onder-saten. Want dat is al te claer en kennelijck, datmen sijn ouerste met ootmoedigheydt, stilligheydt, ende patientie hooren moet: sonder teghen murmureren, ende met een veur-nemen van beternisse. Ende daerom, dat en heet-men niet wel, kijuen, al heeten't de kinders alsoo: maer t'is vermanen, berispen, en bekijuen Deur kijuen, soo de vraghe [A] ende antwoorde inhoudt, wordt verstaen, gheschil en twist van woorden maecken: meer uyt ongheschickte heue des moedts, dan uyt goede wettelijcke reden ende verstandigheydt. Ghelijck ghemeynelijck deen, die d'een teghen d'ander, gheen recht, noch behoorlijcke actie en hebben, noch seker reden van berispen oft begrijpen met straffende woorden: dan alleenlijck uyt eenighe driftigheydt des gheests, ende volheydt des herten, tot lastighe ende heftighe woorden uyt-breken. Van al-sulcke vermaent ons de Wijse-man, ons propost versterckende:Ga naar margenoot+ Non litiges cum homine linguato: & non strues in ignem illius [B] ligna: En kijft niet met eenen mensch, die veel claps heeft: ende ghy en sult gheen hout tot sijnen viere stoken. Te kennen gheuende, dat ghy t'vier meer en meer ontstekt, daer oock van uwen houte toedoende, als ghy teghen een kijfachtigh mensche oock beghint te kijuen. Het selfde seyde Cato claerlijck:
Ga naar margenoot+Contra verbosos noli contendere verbis:
En kijft niet teghen die veel woorden maecken. Soo oock S. Paulus,Ga naar margenoot+ met de selue woorden: Noli contendere verbis: En maeckt geen woorden, oft gekijf. Want als d'een kijft, en d'ander niet en swijght, maer een ieder het leste wilt houden, dat's een teecken, datter faute van ootmoedigheydt ouer beyde sijden is: volghende t'ghetuyghenisGa naar margenoot+ der heyligher Schrifture: Inter superbos semper sunt iurgia: | |
[pagina t.o.186]
| |
Contra verbosos noli contendere verbis. 56.  Quid faciam, stomachans dum quisquam iurgia iactat?
Quidquid agat, tacitas tu concoque fortior iras.
Als iemandt op my kyft, hoe draegh' ick my van deghen?
Wat hy seght, oft bedrijft, en kyfter ooc niet teghen.
Lors que par furie, Quelcun m'iniurie, Doy-ie estre muet?
Garde en patience, Humble, le silence, Tu seras parfaict.
| |
[pagina 187]
| |
Tusschen hooueerdighe menschen is altijdts twist en kijuagie: want ghelijck elck de meeste wilt wesen: alsoo en wilt noch d'een noch d'ander wijcken, oft verdraghen en swijghen. [C] Daer-om, Abraham toonde sijn ootmoedigheydt ende discretie, [D] als hy bevondt datter twist rees tusschen sijn herders ende de herders van Loth, sijnen neue: midts dat sy beyde soo vermenighvuldighden, ende verrijcken, dat het landt te cleyne wierdt, ouer de groote maght en menighte van haer-lieder beesten en goedinghen: soo seyde Abraham tot Loth: Ne quaeso sit iurgium inter me & te; & inter pastoresGa naar margenoot+ meos & pastores tuos: fratres enim sumus: Ick bidd'v (seyt hy) datter gheen ghekijf en zij, tusschen v en my, tusschen mijn herders ende de uwe: want wy zijn ghebroeders. Ende soo gaf hy hem den keuse, van sulck landt en gheweste te kiesen ende te bewoonen, alst hem soude belieuen: ende hy namt op eenen anderen cant, om vrede te houden. Van sulcke sprekt Christus: Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram: Saligh zijn de sacht-moedighe, want sy de aerde sullen besitten. Dat zijnse, die wijcken veur de hardtheydt van een ander, oft verdraghen: die sullen de vaste aerde des eeuwighs leuens daer veur besitten: als hier gheweken hebbende, veur de ghene diese op deser aerden sochten te vercorten oft te verdrucken. Dat in d'antwoorde staet [Wat hy bedrijft:] dat is te segghen: Al riep hy met luyder stemme, al stampte hy metten voeten, al wierp hy armen en handen wegh, oft andere sulcke ongheschickte gesten al kijuende voort-stelde, en kijft ghy niet teghen. Niet hem terghende, quellende, begheckende, ende meer weckende: maer met een mede-lijden van sijn onghetempertheydt, v seluen weder-houdende uyt lijdtsaemheydt. Ende, om de waerheydt te segghen, al waert datGa naar margenoot+ ghy hem wildet in eenighe bequaeme maniere sijn quaedt spreken en op-rijsende woorden verghelden: soo en moghtet ghy niet beter doen, dan met stil-swijghen, ende hem laten segghen, tot dat hy moede is, en van selfs swijghe. S. Ian Gulde-mondt sprekt op dese selfde maniere: Si vindicare vis, file: & funestam ei dedisti plagam: WiltGa naar margenoot+ ghy v wel wreken? swijght: ende soo doende, gheeft ghy hem daermede eenen harden slagh. Daer-om, niet beter, als iemandt kijft, dan swijghen: want die eerst swijght, toont oock daer mede dat hy de wijste is, ende sijns selfs beter meester. [E] Tobias hielt oock soo sijn patientie, ende en sprak niet een woordt teghen sijn huys-vrouwe, als die in sijn blindtheydt hem met scherpe, opdraghtighe ende gram-moedighe woorden lastigh viel: hem sijn hope ende deughdt verwijtende: iae, om beter te segghen, hem beschimpende, als oft hy om sijn goede wercken ende deughden, in die katijuigheydt ghecomen ware. Maer Tobias heeft begonst te suchten, ende | |
[pagina 188]
| |
tot Godt hem keerende, met tranen en bidden. De heylighe Schrifture gheeft ghetuyghenis van sijn verduldigheydt met stil-swijghen, in sijn lijden en verwijt. met eenen te kennen gheuende, dat Godt sulcks heeft laten gheschieden tot onser exempel: Hanc autem tentationemGa naar margenoot+ ideo permisit Dominus euenire illi, vt posteris daretur exemplum patientiae eius, sicut en sancti Iob: Daerom heeft Godt dese beproeuinghe over hem laten comen, op dat den nae-comelinghen een exempel van lijdsaemheydt soude ghegeuen worden, ghelijck oock in Sinte Iob. Ga naar margenoot+Als Isaac water-putten hadde doen grauen, om sijn beesten te wateren, ende oock tot behoefte sijns huys-ghesins: Die van Gerara roerden twist teghen Isaacs dienaers ende schaep-herders, om d'waters wille, die altijdts soeckende te veronghelijcken. Isaac heeft altijdts gheweken, ende elders ander putten doen deluen, tot drij oft vier maelen toe: tot dat hy soo verde uytten weghe vertrack, daer hy sijn water met ruste moght ghenieten. Leerende, dattet beter was kijuagie en woorden wijcken, dan weder-staen. Ga naar margenoot+Daer van prees S. Paulus de Corinthianen: Sustinetis enim, si quis deuorat, si quis in faciem vos caedit: Ghy-lieden verdraeght het patientelijck, ist dat v iemandt bijt ende eet, oft oock in d'aensicht slaet. De reden gaet veur, als hy seyt, ende seer wel, want daer aen houdet, datmen eens anders lastighe woorden can verdraghen: Libenter enim suffertis insipientes, cùm sitis ipsi sapientes: Ghylieder verdraeght gheeren den onwijsen, want ghylieden wijs zijt. Want, ghelijck het waer is, t'ghene dat den wijsen Cato seght:
Ga naar margenoot+Proximus ille Deo, qui scit ratione tacere:
Die heeft een goede goddelijcke conditie, ende ghelijcksaemheydt, die uyt seker reden swijghen can: al-soo ist oock seker, dat hy de wijste is, die eerst swijght, alsser twist rijst. Ga naar margenoot+Dit ghetuyght de Wijse-man, aldus: Vir prudens tacebit: Een wijs man sal swijghen. Ende te kennen gheuende, wat een groot teecken van wijsheydt dattet swijghen is, soo seyt hy elders: StultusGa naar margenoot+ quoque, si tacuerit, sapiens reputabitur: Oock eenen sot, als hy swijghen can, hy sal wijs gherekent worden: ende can hy sijn lippen dwinghen, hy sal veur verstandigh ghehouden worden. Daerom wast, dat Iob tot sijne vrienden, lastighe troosters en beschelders, aldusGa naar margenoot+ sprak, seggende: Vtinam taceretis! vt putaremini esse sapientes: Och, oft ghylieden sweeght! op datmen u-lieden veur wijs moght houden. Soo kent men de wijste aen t'swijghen. Ga naar margenoot+Solon, dien alderwijsten gherekent onder de wijse der Griecken, eens in een vergaderinghe sittende, sonder spreken, daer alle andere soo vele te segghen hadden: ghevraeght zijnde van eenen, oft hy sot | |
[pagina 189]
| |
was, dat hy soo stil sweegh: soo gaf hy veur antwoorde: Nemo stultus tacere potest. Gheen sotten en connen swijghen. Te kennen gheuende, dat swijghen een teecken is, niet van sotheydt, maer van wijsheydt: deur t'welcke oock de sotte wijs schijnen te wesen, als sy slechts swijghen connen, ende manier houden: volgende dat versken:
Dum tacet, haud quidquam differt sapientibus amens:
Als eenen sot hem wacht van spreken,
Soo werdt hy by de wijse gheleken.
Wat soudet letten, een aerdighe recepte hier aen te hechten, die eens eenen wijsen man een vrouwe gaf, teghen het kijuen en tieren van haren man, daer sy seer ouer claeghde? Desen goeden raeds-man, ghenoegh bemoedende, dat haer quade tonghe eens-deels d'oorsaecke was, dat haren man droncken t'huys comende t'huys al in roere stelde, soo gaf desen fijnen doctoor die goede vrouwe een recepte, teghen sulcke twistighe ouer-ganghen. Hy gaf haer een waterken, segghende; Met dat ghy ghewaer wordt, dat uwen man t'huyswaert comt, nemt terstondt een lepelken van dit water in uwen mondt, ende laet soo vrij uwen man in. Houdt ghy soo langhe d'waterken in uwen mondt, tot dat ghy hem te bedde gheleydt hebt, ende ghy sultter groote boete en baete by vinden. Sy heeft het ghedaen, ende alsoo bevonden als hy't veur-seydt hadde. De slechte joole meynde dattet waterken die cracht hadde: ende t'remedie was daer in alleenlijck gheleghen, dat sy binnen dien haeren mondt toe hielt, als den man in quam: daer sy te veuren altijdts plaght eerst te knoteren ende te kijuen: ende niet allen niet te swijghen, als hy wat seyde, maer selue hem met lastighe woorden willecom te heeten. Waert dat vele, t'zij mans oft vrouwen, eenen tennen lepel van dit waterken inden mondt namen, terstondt als d'een beghint te kijuen, t'gheschil waer haest gheslist, ende t'proces ghewesen: maer als elck d'leste wilt houden, ten is niet om stremmen oft ghenesen. | |
Ghebedt teghen twist, ende onpeys.GHy hebt, o Heere, alle herten in uwe handen, ende niet een loof en valtter vanden boome, sonder v beschicken: gheeft my de gratie, als iemandt te my-waerts twist, en ghekijf is roerende, dat sijn scherpe woorden, den roest mijnder sielen af-schueren moghen, ende claerder doen blincken deur patientie. Amen. |
|