Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. LIII.

 
Hoe salmen aldermeest, den achter-clap beletten?
 
Seght soo: mijn vriendt, laet eerst, elck op sy seluen letten.

+AChter-clap is, als-men iet sprekt, dat iemandts naem [A] oft faem te naer gaet, absent hem die't aen-gaet. Ende daer-om heet-men't achter-clap: om datmen sulcks veur hem en in sijn teghenwoordigheydt niet en seght: maer als achter sijnen rugghe, dat is, in sijn absentie: alsser hy niet by en is. Dit ist dat Godt verstaet by den + doouen, als hy aldus verbiedt: Non maledices surdo: Ghy en sult [B] den doouen niet lasteren, oft vloecken, noch quaedt van hem spreken. Die niet teghenwoordigh en is, ende der-haluen niet en can ghehooren wat ghy van hem seght, dien werdt met den doouen gherekent. Want, hy en can sich niet meer, iae min, verantwoorden en beweeren, opt t'ghene, dat ghy hem op-seght en op-leght, dan oft hy doof waere, midts sijn absentie. Dit is t'selue datten Wijse-man+ seght: Si mordeat serpens in silentie, nihil eo minus habet, qui occultè detrahit: Ist dat v een serpent in 't stille bijt: niet min en doet: hy, die int stille ende bedecktelijck achter-clap sprekt. Dat is dan, van dat woordt, achter-clap: ter contrarie van iemandt in sijn aenschijn te segghen.

In t'Latijne heetment, Detractio: dat's alsoo vele te segghen als [C] af-treckinghe. Om datmen deur sulcken stille quaedt-spreken van onsen euen naesten, hem sijn reputatie, dat is, goeden naem en faem benemt: ende hem als een cleedt, oft cieraet af-treckt, ende daer van berooft, t'welck hem wel stondt. Ghelijck oft iemandt een ander sijnen mantel, oft eenighe vrouwe haer huycke, oft iet anders af-trock, daer sy mede vereert zijn: ende dat, van achter rugghe, dieftelijck.

+Deur vier manieren principalijck gheschiedt achter-clap. Ten eersten, als iemandt iet van een ander in t'quaedt seght, dat onwaerachtigh is: als-dan bouen den achter-clap, ist oock laster en logen. Ten tweeden, als-men iemandts verholen sonde te veur-schijne brenght. Hier falender vele in, meynende gheorloft te zijn, te seggen alst waer is. Sy en dencken niet, al ist waer, dattet nochtans verholen is. Ende al heeft iemandt veur Godt ghesondight, hy en heeft daerom noch sijn eere veur de menschen niet verloren. Ende die benemt ghy hem, als ghy sijn mis-daedt in d'licht brenght. Iae al en waer't met gheheel secreet, want nochtans niet openbaer en is, noch openbaer en magh gherekent worden: ghy doet achter-clap, als ghy't

Detractionis amvletvm: Attende tibi. 53.



illustratie
Vae tibi, tu: nigrae dicebat cacabus ollae.


 
Quo dirimam cuneo, absentes qui rodere gaudent?
 
Nos ipsos primo, dic, concutiamus ad vnguem.
 
 
 
Hoe salmen aldermeest, den achterclap beletten?
 
Secht soo: Me vriendt, laet eerst, elck op sy seluen letten.
 
 
 
Quel moyen pour faire, Le medisant taire, Quand il blasme autruy?
 
Dit luy: Beau sire, sage est qui se mire, En son propre puy.

seght, die 't niet en wiste. Ten derden gheschiedt achter-clap, alsmen t'quaedt vermeerdert. dat is, argher verhaelt, dan't gheschiedt is, al willens: t'welck ghemeynelijck ghebeurt, als-men eens anders ghebreken voort seght. Ten vierden, alsmen t'ghene dat goedt is, en wel ghedaen, soo verseght al oft met quader intentie en meyninghe ghedaen waer: ende alsoo maeckt met segghen swart, dat in sy seluen wit is.

Dit's veur waer een sware saecke: te meer als ghy aenmercken+ wilt hoe qualijck dattet om doen is, restoir hier af te doen, en reparatie, van eere, naem, en faem, die-men alsoo iemanden benemt. Want eenen mantel, gheldt, oft iet sulcks ten onrechte ghenomen, can licht weder ghegeuen worden: maer in faem en naem te restitueren (daer-men nochtans in verbonden is) en weet-men nauws watmen best raden oft doen magh: niet en comter soo spade by, niet en wortter soo onvolmaecktelijck oft soo sorghelijck vol-braght. Het is seker dat den achter-clapper tot twee saecken verbonden is. Ten eersten tot vergeldinghe der schade, ist dat iemandt deur dien achterclap beschadight is gheweest: daer naer, tot reparatie sijnder eere, daer hy achter-clap van ghesproken heeft. Ende dat hy gae tot alle de ghene, wien hy sulcks gheseyt heeft, ende met goeden raedt sijns biechtvaders, oft van iemandt diets verstaet, weder-roepe, oft ontsegghe, ende soo 't best moghelijck is, maecke, als oft noyt gheseyt en ware.

Siet nu eens hoe dit wel doenelijck is, sonder de saecke noch meer te vervuylen, ende te verstercken, met sulck een verversschen. Daer-om (want het nochtans eenigh-sins moet vol-comen worden, een iegelijck leere uyt dese swarigheydt wachten, hem seluen met achterclap, in sulcken noodt te brenghen.

Hoe schadelijck dat dese peste van achter-clap is, dat betuyght S. Bernardt aldus: Nunquid non vipera est, lingua detractoris ferocissima?+ Planè: nimirum, quae tam letaliter inficiat flatu vno: Is het niet een lancie, dese tonghe? Iae het: een d'alder-scherpste lancie, dieder drij t'seffens is deur rijdende. Te weten, hem die t'quaedt sprekt, die't hoort, ende van die't ghesproken wordt. De welcke by die drij-voedighe lancie van Ioab gheleken is,+ daer hy Absolom mede deur-staeck, byden hare aende eyeke hanghende. In dese drij ghequetste is nochtans te bemercken, dat hy, die den achter-clap verdraeght, de minste schade behaelt: Want al is naem en faem meer dan goedt oft gheldt: nochtans en ist niet te ghelijcken by de schade der sielen, die de sprekeren de hoorder behalen.

+Aen-ghesien dan, dattet soo argh en schadelijck een saecke is, achter-clap te spreken: soo vraeght de Vraghe seer wel, hoe-men achterclap best sal moghen beletten. Want men behoorde alle quaedt en schade sijns naestens te beletten, daer-men can oft magh: als in tijde van brande, vloedt, storm, ghevecht, en sulcke teghentheden. Alsoo oock, als-men met iemandt gaet, staet, oft gheseten is, die van een ander beghint quaedt te segghen, sonder eenighe goede cause, oft reden: maer, alleenlijck om v te segghen, dat ghy niet en wistet: oft, d'welck noch argher is, om eens anders reputatie, naem, en faem te verminderen, oft oock uyt quade ghewoonte van achterclappen: soo dient ghy daer teghen te wesen, om sulck vier terstondt te blusschen, de wijle het noch cleyn is. Hoe sal-men dat doen? dats de vraghe.

De antwoorde seght aldus: seght hem, die soo beghint achter-clap te spreken: Mijn vriendt, Laet ons eerst op ons seluen letten. Want, [D] waer't dat den ketel sy seluen in eenen spieghel saghe, ende kende hoe swart dat hy is: hy en soude den pot t'selfde soo niet verwijten. soo't versken heeft:

 
Vae tibi, tu, nigrae dicebat cacabus ollae:
 
Fy, vuylen, swarten sot, seyd den ketel totten pot.

Soo ist, als den creupelen den mancken verwijten wilt. Waer't dat hy op sijn seluen lette, hy soude sien, dattet hem niet en staet, een ander te verwijten, die mettet selfde ghebreck besmet is. Daer-om seyde+ den Poete wel: Loripedem rectus derideat, AEthiopem albus: [E] Dat die recht gaet, eens anders slom been beschimpe: ende die wit en schoon is, den moriaen beghecke, dat's verdraghelijck. Maer dat ick ander beclappe, van t'ghene daer ick oock mede behangen ben, dat en gheraeckt noch hemel noch aerde, dats teghen alle reden.

+ Daerom, op sy seluen letten, is goeden raedt en recepte, teghen t'fenijn van achter-clap. Want, die sijn eyghen hofken ouersaghe, ende sich becommerde met het selue te wien ende te suyueren, hem en soude niet veel tijdts ouer-schieten, om niet eens anders prieelken besigh te zijn, ende dick-mael missit te soecken, daer gheen en is. Ten eersten hy soude wercks ghenoegh aen sy seluen hebben: ten anderen deur't aen-mercken sijnder gebreken, soude hy met eens anders mede-lijden hebben: ende soude hem schamen en vermijden van ander quaedt te spreken: siende, dat hy niet alleen mettet selue sap ouergoten is: maer dat hy oock vele meer en meerder letselen heeft, dan andere. De wet der nature soude hem oock van binnen aenspreken, en segghen: En doet een ander niet, dat ghy niet en soudt willen dat men v dede.

Maer wat isser af ? Wy zijn als blindt in ons selfs vlecken en smetten en sien:

 
Maer snelder dan valcken, en dan ghieren,
 
In de ghebreken van een ander te bestieren.

So dat sprek-woordt heeft: Lynx foris, talpa domi: Buyten, als een ghier, op andere: t'huys, als een blinden mol, op ons seluen. Daerom vraeght dien Poete wel:

 
Cùm tua peruideas oculis mala lippus inunctis;+
 
Cur in amicorum vitiis tam cernis acutùm?

Aenghesien dat ghy v selfs quaedt, als met sijpende ende besmeerde ooghen aen-merckt: hoe comt het, dat hy op eens anders, oock op vrienden ghebreken, soo scherp en snel siet?

Ghemeynelijck siet-men't soo ghebeuren, dat de ghene die op haer seluen niet en letten, altijdt gheneyght en ghereedt zijn, om van ander te spreken, ende ghelijck de aeinden metten beck altijdts in t'vuylste te swadderen. Ende, (t'welck weerdt is te bemercken) de selue, alsoo groot een pijne en spijt alst haerlieden doet, alsmen iet van hun seght, alsoo grooten vreughdt ist hen-lieden, als sy met ander liedens ghebreken moghen op straet loopen, ende haer tanden stoken. Daer-om moet-men dit remedie, van op sijn seluen te letten, altijdts in ghereedt hebben: soo om gheenen achter-clap te spreken, soo oock om achter-clap in ander te beletten. Oft anders, (soo-men daghelijcks bevindt) men comtter in eer men't weet. Ende het is veel lichter, in d'eerste te beletten, dan als de bolle nu in d'loopen is, ende den brandt gheheel ontsteken. datmen met een schotel waters in d'eerste can blusschen, dat en blusscht-men achter-naer met geen hondert cuypen.

Laet ons dit sluyten metten raedt van S. Iacob, die seght: Nolite+ detrahere alterutrum, fraties mei: O mijn broeders, en wilt doch d'een den anderen met achter-clap niet belasteren. Ende hier toe voeghende de vraghe vanden Prophete Dauid: Quis est homo, qui vult+ vitam? &c. Prohibe linguam tuam à malo: Wie isser, die d'eeuwigh leuen, ende de eeuwighe goede daghen hebben wilt? Een ieghelijck begheert dit: wat moet-men doen? Bedwinght v tonghe van t'quaedt. Ergo dan, die't niet en doet, hy ontmaeckt hem d'eeuwigh leuen: ende worpt hem in die eeuwighe, quade, droeue, ende beclaghelijcke daghen der eeuwigher verdoemenis.

Ghebedt teghen Achter-clap.

O Alder-sacht-moedighste Heere Iesu, die in v leuen, lijden, en doodt, soo veel in't hooren gheleden hebt, ende niemandt oyt in d'minste mis-seydt: Wilt den achter-clap verre uyt mijnen mondt verbannen, ende wilt mijne lasteraers hun sonden vergheuen, ende met nieuwe tonghen leeren spreken. Amen.


Vorige Volgende