Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. L.

 
VVie moet ick houden, nae raedt, veur mijnen besten vriendt?
 
Die v berispt van t'quaedt: en straft, als ghy't verdient.

+HOe goed' een saecke dattet is, vrienden te hebben, dat proeftmen alderbest, alsmen van een ieghelijck verlaten wordt. Soo datter niemant en is, hy en heeft gheerne vrienden: maer in goede vrienden van quade t'onder-scheyden, dat heeft veel aen. Ende om dat de menschen daer in dick-mael falen, d'alder-beste vrienden verstekende, en hunne doodt-vyanden veur vrienden houdende: soo ist dat de vraghe vraeght: Wiemen veur sijnen besten vriendt moet houden.+ Want den Wijse-man raedt aldus: Hebter vele te vriende: maer een onder duysent, t'uwen rade. Ende daerom, den seluen ter seluer plaets, naer dat hy vele sorten van vrienden verhaelt heeft, daer niet af te houden en is: soo gheeft hy te kennen, wie dat den besten vriendt is:+ ende hoe groot dat dien te achten is. Amicus fidelis, protectio fortis: Een ghetrouwe vriendt, is een d'aldersterckste bevrijdtsaemheydt: daerom, die sulck eenen vonden heeft, die heeft eenen grooten schat ghevonden. Voorts seght hy aldus: Daer en is noch goudt, noch siluer, noch eenighe saecke ter weerelt, die teghen eenen vriendt te weghen oft te ghelijcken is.

Ende al ist dat dit oock verstaen wordt van ghetrouwigheydt in tijdelijke handelinghe, ende namentlijck in teghen-spoedt: volghende t'segghen van dien heydenschen gheleerden: Amicus certus in re incerta cernitur: In teghen-spoedt kent-men vrienden. Volgende oock het bekende versken:

 
+Cùm fueris felix, multos numerabis amicos:
 
Tempora si fuerint nubila, solus eris.

Als v t'gheluck mede wilt, dan sult ghy vele vrienden hebben: maer als v den windt keeren sal: soo sult-dy v alleen vinden: Nochtans sprekt de Wijse-man principalijck van de meeste en beste trouwe onder vrienden: de welcke daer in blijckt, als hy bouen al uwer siele saligheydt bemint. Ende deur sulcks, soo lief als hy v heeft, soo seer haet hy t'ghene dat v hinderlijckst is, ende meest contrarie v wel-vaert, dat is+ de sonde. Eenen ghetrouwen vriendt (seyt den seluen) is als een medicijne des leuens, ende der eeuwigheydt. Dat is, dien heet ick een ghetrouwe ende alderbeste vriendt, die v veur een medicijne dient, alsser iet in v maniere van leuen is, dat niet goedt noch oprecht en is, ter siele ghesondtheydt, dat is, ter saligheydt: Ende die v deur sijn vriendtschap

Verè amicvs, qvi delinqventem corripit. 50.



illustratie

 
Quem mihi cen Pyladem aut fidum complectar Achatem?
 
Libera te cuius perstringit lingua merentem.
 
 
 
Wien moet ick hoen, nae raedt, voor mijnen besten vriendt?
 
Die v berispt van quaet; en straft, als ghyt verdient.
 
 
 
Qui m'est fidele, En amour, en Zele, De tous mes amis?
 
Celuy qui te tanse, En blammant l'offence, Que tu as commis.

ten eeuwighen leuen helpt. Dus seyt S. Augustijn tot desen proposte: Amicus est similis medico: medicus non amat aegrotum, si non+ odit aegritudinem: Een goedt vriendt is als een medicijn: de medicijn en bemint den siecken niet, ist dat hy de sieckte niet en haet. Daerom, op dat hy den siecken verlosse, soo vervolght hy en stelt hem teghen de sieckte. Men moet de ghebreken van sijnen vriendt niet beminnen. Sint Gregorius seght oock seer wel: Amicus, animi custos+ dicitur: Dat woordeken [Vriendt] luydt alsoo vele int Latijn, als, Bewaerder der siele. Daer-om seyt seer wel S. Ian Chrysostomus:+ Te berispen die mis-doet, is meer weerdt dan te bidden. Houdt ghy dan hem voor v vriendt, soo ghy wel mooght, die veur v bidt: noch vele meerder vriendt is hy, die v berispt. Want wat can t'bidden eens anders v helpen, ist dat ghy in v quaedt blijft? maer, dat v iemandt vermaent ende berispt, dat roert v naerder om beteren. Ende die v dat doet, die toont v t'selue merck en teecken van liefde t'uwaert, t'welck Godt tot al sijn liefste kinderen toont: alsoo de Wijse-man+ seght: Godt berispt en straft die hy lieft heeft. Soo oock S. Paulus t'selue bevestight: Wie isser sone oft kindt die hy niet en straft?+

[B] Ende hoe moghtmen claerder, en stercker ghetuyghenisse hebben, dat die v beste vriendt is die v berispt, dan dat onse Heere seght: Si+ te audierit: lucratus eris fratrem tuum: Ist dat hy v hoort, ende v vermaninghe waer-nemt: soo hebdy uwen broeder ghewonnen. Wat is dat? seyt S. Augustijn: Ghy hebt uwen broeder ghewonnen,+ met v berisp oft vermaen? Soo was hy dan verloren, waert dat ghy hem niet en berispt en hadt. En wat wilt iemandt meerder vriendt hebben, dan die sijn siele wint: dat is, van d'eeuwighe verdoemenisse verlost? Daerom seyt de antwoorde seer wel, dat dese v beste vriendt is, die v berispt, als ghy 't verdient: dat is, als ghy berispens weerdt zijt: ende sulcks ghedaen hebt, dat met Godt, conscientie, en saligheydt niet wel en staet.

[C] De Coninck Dauid heeft alsoo vanden Prophete Nathan berispt+ gheweest, ende hem des-haluen te meer bemint, ende in meerder eere en weerden, als beste vriendt, ghehouden. Ter contrarie, als sijnen vyandt schouwende, die hem in sijn quaedt soude moghen prijsen en louen: segghende aldus: Corripiet me iustus in misericordia, & increpabit+ me: Oleum autem peccatoris non inpinguet caput meum: Den rechtveerdighen sal my berispen en straffen: ende ick salt veur een groot werck van liefde, en van bermhertigheydt houden: Maer dat de olie vanden lof en prijs der sondaeren, op mijn hoofdt niet en come: verre moet sulcke smeeringhe en lof-tuyten van my zijn. Soo seght oock sijn sone Salomon: Argue sapientem; & diliget te: Berispt+ eenen wijsen, ende hy sal v beminnen. In teecken, dat sy sot zijn

ende qualijck beraden, die de sulcke haten, die hun berispen en ter deughdt vermanen. Soo hem dies S. Paulus beclaegde van die van+ Galaten: Ergo inimicus factus sum vobis, verú dicens vobis? Hoe? (seyt hy) ben ick u-lieder vyandt gheworden, met u-lieden de waerheydt te segghen? En nochtans soudt ghy-lieden eertijdts, uyt liefde van my, u-lieder selfs ooghen uyt-gheworpen hebben, om my te gheuen, hadd'ickt begheert.

+Soo wierdt Herodes doodelijck vyandt van S. Ian Baptiste, [D] om dat hy hem berispte van sijn quaedt: daer hy hem nochtans te veuren seer beminde, gheeren hoorde, ende vele om sijnent wille dede: + soo den heylighen Euangelist ghetuyght. Alsoo wierdt oock Christus [E] doodelijck behaet en vervolght vande schrift-geleerden en Phariseen, om dat hyse berispte van haere sonden. Soo wie dan dien behaet, die hem berispt als hy't verdient, die behaet sijnen besten vriendt. En ouer sulcks toont hy daer mede, dat hy sijn selfs vriendt oock niet en is, maer vyandt: ende daerom sot en qualijck beraden: te meer berispens weerdigh.

+Ist niet te verwonderen van onse dwaesheydt? Iemandt sal ons vermanen op eenighen wegh, dat wy quaelijck gaen: en sy sullen's hem danck weten, soo't reden is. Maer, dat ons iemandt waerschouwe, dat wy dolen, en qualijck wandelen om ten hemel te geraecken, ende dat wy, soo doende, ter helle-waert loopen: wy weten's hem ondanck, ende wy worden gram op hem. Item: Iemandt sal ons vermanen, dat wy in d'aenschijn begrijmt zijn, oft dat ons iet aenhanght tot onser schande, ist dat wy soo onder t'volck comen: wy sullen hem bedancken, in huys loopen, ende terstondt het selue beteren. Dat ons iemandt ons messit ende ghebreck der siele, oft des leuens te riecken gheue: wy sullen's ons terstondt belghen: ende al haddy ons vriendt gheweest tot dien tijdt toe: nu ist al vriendtschap uyt: wy sullen hem schouwen als onsen meesten vyandt. Hier uyt blijckt het dat wy maer als onuerstandighe kinderen en zijn: de sulcke veur vyandt houdende die ons vermanen: ende veur vriendt, die ons prijsen, oock als wy qualijck doen: ende die al spreken, soo wy't gheerne hooren.

Als ick redene soecke, waer deur dit by comt, dat wy danck weten, die ons vande dolinghe des weghs vermanen, ende ondanck die ons vermanen dat wy in ons manieren van leuen dolen: Ick en vinde gheen ander reden, dan alleen hooueerdigheydt des herten. Die ons daer in helpen, als die ons waerschouwen dat wy begrijmt zijn, dat ons iet uyt-hanght, ende yet sulcks, daer wy beschaemt deur worden souden, die weten's by danck: Maer die ons van sonde, oft quaede manieren berispen, die haten wy: midts sy onsen eygen sin

en goedt-duncken weder-staen: d'welck een hooueerdigh herte niet en can verdraghen.

Sint Augustijn was al beter bedacht. Si me possis docere, quod+ nescio; non solùm te verbis sed & pugnis caedentem deberem patientissimè sustinere: Waert saecke (seyt hy) dat ghy my iet costet leeren, dat ick niet en wete; niet alleen, al sprackt ghy my met scherpe woorden aen, maer al sloeght ghy my oock met vuysten, soo soud'ick v behooren, en willen, lijdtsamelijck verdraghen, ende noch danck toe weten.

Soo Diogenes tot Athenen ghegaen was, om Antisthenem te+ hooren: hy werdt dick-mael van hem verstooten, want hy gheen discipelen meer en begheerde: soo nochtans Diogenes hem by bleef, soo heeft hy hem ten eynde ghedreyght, met eenen stock van hem te iaghen. Diogenes euen ghestadigh, boodt hem hoofdt, hals, en neck, segghende: Caede, si vis: at nullum inuenies baculum dam durum,+ quo me abs te abigas, quamdiu aliquid dixeris: slaet, wilt ghy: maer ghy en sult gheenen soo harden cluppel vinden, daer ghy mede van v verdrijuen sult, alsoo langhe als ghy wat seght dat ick hooren magh. Soo gheerne hoorde hy hem, daer hy iet van leeren moghte, oock ten prijse van gheclopt te worden: dat al veur vriendtschap nemende.

Hier moghtmen by voeghen, t'ghene dat in d'beghinsel van eenen+ brief des Christelijcken bie-corfs staet, van Philippus Macedo: hoe hy't wel nam, als eenen ghevanghenen onder ander hem bedecktelijck berispte, ende vermaende, dat hy sijnen mantel wat neder laten soude, ende niet soo hooghe op de knien houden: want (seyt hy) ghy sit aldus ondeghelijck. Ende soo't den ghevanghenen als vriendt seyde: soo heuet oock den Coninck veur vriendtschap ghehouden, ende als vriendt los ghelaten, niet sonder danck ende eere.

Ghebedt veur die ons der deught vermanen.

ONs leuen, o Heere, is meest een vallen ende op-staen, midts onse cranckheydt, des weghs argheydt, ende des vyandts bedeckte laghen: Soo bidd'ick v dan, dat ghy my de gratie gheeft, in dancke te nemen, die my met berispen ende vermaenen de handt bieden, ende willet hun metten eeuwighen loon verghelden. Amen.


Vorige Volgende