Christeliicken waerseggher

[p. 56]

Cap. XX.

VVat hebben vvy daer by, dat treckt tot Liefde pure?

Godts thien gheboden vrij: der Kercke: en der Nature.

⁺Want wy Godt in al ende boven al beminnen moeten, ende onsen euen naesten als ons seluen, als al wesende kinderen van eenen vader, ende tot een gratie ende een glorie gheschapen: soo seghtmen wel, dat de Liefde een gave [A] Godts is, deur welcke wy Godt bouen al, ende om sy seluen beminnen, ende onsen naesten om Gode. Ende daerom is de liefde [B] als eenen brandt van een ontsteken herte. Want, die ghelooft ende hopt, die wordt oock van Godt met dit vier deur-laeyt: om soo goedt eenen heere lief te hebben ende te dienen: ende tot behoorlijcken dienst, al te doen dat hy weet hem danckelijck ende aenghenaem te wesen: het zij datten sijne goddelijcke Maiesteyt aengaet: t'zij onse ende onses euen naestens saligheydt.

Alle de dinghen, daer eenen Christenen hem in oeffenen moet uyt liefde, in doen en laten, hebben wy in de drij manieren van geboden, daer de Antwoorde af ghewaeght: te weten: In de gheboden Godts, de gheboden der H. Kercke: ende de gheboden der Nature.

⁺De gheboden Godts, heetmen die, de welcke Moyses op den [C] bergh Sinai, in twee steenen tafelen van Gode ontfingh. Die oock Christus naeder-handt, ter weerelt ghecomen zijnde, vernieuwt, ⁺ versterckt, ende vol-maeckt heeft. T'welck hy oock seyde, aldus: Ick en ben niet ghecomen, om de wet te breken: maer om de selue te vol-doen. Ende om deur sijnen Goddelijcken vingher dat is, deur de gratie des H. Gheestes inde herten der gheloouighe te schrijuen. Soo⁺ hadde hy ons deur den Prophete belooft: Dabo legem meam in visceribus eorum: & in corde eorum scribam eam: Ick sal haerlieder mijne wet in haerder binnenste gheuen: in haere herten sal ick die schrijuen. Dit ghewaeght oock S. Paulus, ende verclaert het selfde:⁺ Epistola estis Christi, scripta non atramento, sed spiritu Dei viui: non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus: Ghylieder zijt den brief Christi, gheschreuen niet met inckt, maer deur den geest van den leuenden Godt: niet in steenen tafelen, maer in des herten tafelen, die van vleessche zijn: dat is, niet hart en steenigh, maer beweghelijck ende ghevoeghsaem tot alle ghehoorsaemheydt, ende onderhoudt vanden wille Godts. Soo hadde hy deur eenen anderen Prophete⁺ belooft te doen: Auferam cor lapideum de carne eorum: & dabo eis cor carneum: Ick sal uyt haerlieder vleesch het steenen herte

+ Liefde.

+ Gheboden Godts.

+ Matth.5.

+ Ierem.31

+ 2.Cor.3.

+ Ezech.11

[p. t.o.56]

De Charitate et triplici Lege. 20.

Qui vos audit: me audit. Luce 10.

Haec quoque prome, quibus vis ignea spirat Amoris.
Quod Natura iubet: Deus atque Ecclesia Mater.

Wat hebben wy daer by, dat trect op Liefde pure?
Godts thien gheboden vry, der kercke: en der Nature.

A quel exercice, Cognoit on l'office, De la Charité?
A ce qu'on procure, Ce que Dieu, Nature, L'Eglise a mandé.

[p. 57]

wech nemen, ende sal haer een herte van vleesche gheuen: op dat sy in mijne gheboden wandelen, ende die wel onderhouden.

[D] De vijf gheboden der H. Kercke verclaeren de thien gheboden⁺ Godts, ende hebben haer cracht van Gode selue. Want Christus heeft oock ghewilt, datmen sijn H. Kercke soude ghehoorsaem wesen. Soo dat die Gode onghehoorsaem zijn, ende als Heydenen ende openbaere⁺ sondaeren gherekent worden, die de H. Kercke niet en hooren: dat is, die de ouerste der kercke niet ghehoorsaem en willen wesen.

[E] De wet der Nature, als al besluytende datmen doen en laten moet,⁺ wordt in dese corte woorden begrepen: Datmen t'goedt doen moet, ende t'quaedt laten: waer toe alle andere gheboden dienen. Van dese wet ist datten H. Apostel Paulus roert: De Heydenen die gheen wet⁺ en hebben, die volbrengen uytter nature (deur Godts gratie beweeght zijnde) t'ghene dat de wet aengaet. Veur exempel van sulcks, soo seght S. Augustijn: Furtum punit lex tua, Domine: & lex scripta in⁺ cordibus hominum: O Heere, uwe wet straft de diefte: soo doet oock de wet inder menschen herte gheschreuen is. Alsoo Iob oock, deurt uytwijsen der natuerlijcke reden (niet nochtans sonder het roeren der gratie Godts, die altijdts veur al van noode is) leefde oprechtelijck ende godtvruchtelijck: hem wachtende van alle quaedt. Ende te kennen gheuende, dat hyt al uyt sulck een innigh beweghen en stueren dede, soo seyt hy: Vestigia eius secutus est pes meus: Mijnen voet⁺ heeft sijn voet-stappen ghevolght: ende sijn weghen hebb'ick gehouden.

Van dese wet wil ick wat te breeder handelen, midts datmen van die minst pleeght te schrijuen ende te houden: die ons nochtans daghelijcks berispt en beschaemt maeckt, hoe slecht dat sy schijnt te wesen. Al en is dese eerstmael, noch by gheschrifte, noch mondelijck met woorden ghegheuen, maer alleenlijck in elcks menschens herte ghedruckt: nochtans vindtmen van dese twee gheboden naemaels in de H. Schrift verclaert, meest onsen euen naesten aengaende, aldus:

Quod ab alio oderis fieri tibi, vide ne tu aliquando alteri facias⁺

Omnia, quęcumque; vultis vt faciant vobis homines, & vos facite illis:⁺

En doet niemandt, dat ghy v niet en wilt gheschieden.

Al wat ghy vanden menschen begheert, dat doet henlieden.

Dit en is al maer een wet der Nature, te weten: Doet een andere, soo ghy soudt willen, datmen v dede. Wel verstaende, in rechte reden. Want, sommighe menschen zijn soo buyten reden, dat sy met ongheregeltheydt en quaden lust, wel begheeren dat haerlieder van andere gheschiede, t'welck sekerlijck nochtans te sielen verdoemenis gheschiedt: dat en magh hy een ander niet doen, al soudet den anderen oock met sulcken ongheordoneerden lust begheeren. By exempel; Eenen die totten dranck gheneyght is, gheerne wel ghetoeft werdt,

+ Gheboden der H. kercke.

+ Ioan.20. & 17
Luc.10
Matt.18.

+ De Wet der Nature.

+ Rom.2.

+ August.

+ Iob.23.

+ Tob.4.

+ Matth.7.

[p. 58]

soomen seyt: dat is, gheerne droncken gemaect: dien en moet daerom niet dencken, dat hy, volghende de wet der Nature, oock een ander soo moet bestellen, al wist hy dat dien anderen dat soo wel begheerde. Het selue is te verstaen in oncuyscheydt, onrechtueerdigheydt, ende andere quade ongheregelde wellustigheden: maer dit ghebodt vervanght alleen saecken en manieren van doen, met Godt en conscientie, ende met de rechte reden wel staende ende accorderende.

⁺Dese wet der Nature is d'eerste en d'oudste van allen: want sy van Godt, den mensche in sijn schepsel inghestort is. Die vindt een ieghelijck in sijn herte gheschreuen, met dat hy tot verstande comt. Nature, van Godts weghe, is daer meestersse af, al en ghinghmen noyt ter schole noch ten sermoone. Ende dese is, met Godts hulpe, van sulcker cracht, dat sy maghtigh is den mensche van alle sonden te waerschouwen vermanen, ende te beletten: midts behoorlijcke broederlijcke liefde tot sijnen naesten te doen oeffenen, als hy hem naer dese wet schicken wilde, de gratie Gods hem daer toe roerende en stierende.

Daerom, waert saecke dat de menschen hedendaeghs dese wet meer in den sin hadden, ende ghedachtigh waren dan sy zijn; sy en souden soo traghe niet wesen, in haren naesten deur wercken van liefde by te staen: sy en souden soo hardt niet zijn, noch soo onghenadigh d'een teghen d'andere, als daer iet misseyt oft misdaen is. Sy en souden oock soo licht, noch soo wacker niet wesen, om quaedt te spreken van een ander, noch om t'quaedt eer te vermeerderen dan te verminderen: noch oock soo ongoddelijck zijn in al hun saecken.

Ende daerom, men vindt en siet by experientie, ende men ghevoelt aen sy seluen, alsoo noode alsmen wilt, datmen ons ghebreck oft quaedt verseght, alsoo gheerne ter contrarie versegghen wy t'gebreck van een ander. Ende alsoo groote smerte en pijne alst ons doet sulcks van ander te lijden: alsoo groot een blijdtschap en vermaecken ist ons, als wy met eens anders slippen in d'asschen sitten moghen, ende met sijn ghebreken opt straet loopen.

Als wy quaedt ghedaen hebben, wy wildent wel verberghen, ende maecken dattet d'aerde soncke, soo dat niemandt ter weerelt en wiste: maer ter contrarien, als onsen euen naesten t'minste miscomen is, al en waert maer een cleyn saecke, uyt cranckheydt, iae oock maer uyt verswijmtheydt, niet eens verhalens weerdt: wy en zijn niet wel, oft wy en hanghent een ieghelijck aen den neuse: t'selve al de weerelt wijs en kennelijck maeckende: als oft aen de clock-reepen ghehanghen waer.

Wat is de cause, anders dan ghebreck van liefde, ende verduystertheydt vande wet der Nature? Wy en dencken niet aldus by ons sel-

+ De Wet der Nature, eerste van allen.

[p. 59]

uen: Ick en soude niet willen, datmen my sulcks dede, oft sulcks van my seyde: ergo, ick en wilt een ander niet doen.

Ende daerom, ghy en moght gheenen ghereederen, en claerderen spieghel vinden, in welcken ghy opden staenden voet sien moght wat v te doen oft te laeten staet, aengaende sonderlinghe uwen euen naesten, dat is alle andere menschen, wie dat sy zijn: dan terstondt te peysen: Wat soud'ick hier in willen, datmen my dede, waere ick in sijn plaets: oft waer my sulcks gheschiedt? T'welck ghebruyck alle studeren en disputeren, alle philosophatie en speculatie te bouen gaen soude.

Want, dat ghy vele leest en hoort, dat vergheet ghy haest: oft emmers, alster te doen comt, het is te soecken: maer de wet der Nature int herte, principalijck in Christene menschen, soo daerenbouen verlicht, beghift, en begracyt: die is als een tablet ende memorieboecksken, t'welck iemandt altijdt ter handt ghereedt heeft: ende met eenen ooghen-blick tijdts daer in sien can, wat hem van doen staet.

Wat sullen wy segghen dat dese soo uyt de herten der menschen vervloghen is, ende soo ten gronde uyt gheschrapt, als ofter noyt iet sulcks in gheschreuen en hadde gheweest? Wat moeten wy daer uyt anders bevroeden, dan dat oock de Nature selue, ende de weerelt ten eynde gaet? Ende dat dien dagh naeckende is, op welcken, de boecken der herten open ghedaen sullen werden, waer uyt, int aensien van al de weerelt, elck sijn recht ordeel ende loon naer sijne ghewercken ontfanghen sal.

Als-dan sal daer blijcken, van wat cracht en weerde dattet sal gheweest zijn, de wet der Nature deurt waernemen der gratie Godts te vol-brenghen. Alsmen hooren en sien sal, dat liefde en bermhertigheydt tot sijnen euen naesten ghedaen t'hebben, sal schijnen alleen de oorsaecke te wesen, van met Christo inder eeuwigheyt te regneren. Ende dat faute van sulcks, oock sal schijnen alleen de saecke te wesen, vande eeuwighe verdoemenis: veur de ghene, diet niet en sullen in sijnen tijdt waerghenomen hebben.

Ghebedt om in waerachtighe liefde te branden.

O Godt Heyligh Gheest, die des Vaders ende des Soons liefde zijt: ontstekt mijn herte met uwen heyligen brandt, daer ghy de weerelt mede ontsteken hebt: op dat ick deurt onderhoudt der gheboden, met de kinderen Godts gherekent ende gheloont mach worden. Amen.