Christeliicken waerseggher
(1603)–Jan David– Auteursrechtvrij
[pagina 40]
| |
Cap. XIIII.
Hoe canmen soo ghereedt, vvaer spreken, nochtans lieghen?
Alsmen met vvaerheydts cleedt, ander soeckt te bedrieghen.
Ga naar margenoot+VAnde loghen en van lieghen, sullen wy int lj. Capittel spreken, alwaer sulcks ghevraeght werdt. Maer nu en staet ons niet anders te bewijsen, dan hoet moghelijck is, dat iemandt waersegghende lieghen can: namentlijck volghende ons eerste veurnemen, in Satan en ketteren sijn kinderen. Ten eersten, het is gheloghen, als iemandt iet seght, oock dat waer is, als hy meynt dattet anders is, dan hy seght: ende deshaluen, sprekt teghen sijn hert en meyninghe. By exempel: Als iemandt segghen soude: Ick hebbe v betaelt, ende hoe wel het waer is, nochtans als hyt soo seght, ist dat hy meynt dat hyt niet betaelt en heeft, ende nochtans seght, dat iae: het is veur hem een loghen, en nochtans waer. Want den mondt seght iae, ende t'herte ghetuyght dat neen. Want, dat hy de waerheydt seght, het is wel seker, maer dats by ghevalle: want int herte peynst hy anders. Ende als de mondt anders dan t'herte ghetuyght, dat is gheloghen. Dies ghebeurt het oock ter contrarie, dat iemandt iet seght dat niet waer en is, ende nochtans daerom niet en lieght. Ghelijck, te weten, als hy segghen soude: Ick hebbe v betaelt: ist dat hyt soo meynt, soo en lieght hy niet, al en ist nochtans niet waer: want de mondt sprekt soot herte meynt. Men magh wel segghen, dat sulck een niet waer en seght: maer niet, dat hy lieght. Ten is niet waer dat hy seght: maer ten is nochtans gheen loghen. want, tot lieghen is van noode, dat de mondt en t'herte contrarie ghetuyghen. Nu, de mondt seght iae, en t'herte meynet oock soo: maer t'is nochtans anders. Daerom, ten is niet waer dat hy seght, maer nochtans en lieght hyGa naar margenoot+ niet: want soo Cicero wel seyt: Mendacium est falsa verborum prolatio, cum intentione fallendi: De loghen is een onwaerachtigh uytspreken der woorden, met intentie van te bedrieghen. Nu, als den vyandt oft ketter waer segghen, oock uytter H. Schrift, meest in haere leere, soo lieghen sy nochtans, want t'hert is contrarie. Den mondt sprekt t'ghene dat waer is, maer t'herte peyst bedroghGa naar margenoot+ en valscheydt. Daerom seyde den Wijseman wel: A mendace quid verum dicetur? Wat salder van een loghenaer waer ghesproken werden? Hy lieght altijdts, oock als hy waer seght: want onder het decksel vande waerheydt, heeft hy meyninghe te bedrieghen. Hy presenteert de waerheydt, die uyt haer seluen onfangbaer is, ende [A] | |
[pagina t.o.40]
| |
Qvomodo qvis, vervm dicens mentiatvr. 14. Ergóne mentiri valeat quis vera profando?
Sub-dola cui vero mens insidiatur ab ore.
Hoe canmen soo ghereet, waer spreken, nochtans lieghen?
Alsmen met Waerheyts cleedt, ander soeckt te bedrieghen.
Se peut il donc faire, Qu'ensemble on profere, Bourde et Verité?
Ouy; quand par Vray-dire, On pretent seduire, La simplicité.
| |
[pagina 41]
| |
[B] onder den mantel der seluer, stekt hy de loghen mede binnen: ende soo [C] werden de menschen deur de waerheydt bedroghen. Als wy t'verbodt Godts acusien de loghen aengaende, soo beuinden wy, dat int lieghen, t'bedrogh meest plaets heeft. Non mentiemini:Ga naar margenoot+ Ghylieden en sult niet lieghen, seyt Godt. Ende waer in dat de cracht des loghens meest gheleghen is, dat toont hy voorts, als d'een met d'ander uytlegghende, aldus: Nec decipiet vnusquisque proximum suum: Ende dat niemandt sijnen euen naesten en bedrieghe. Dit verclaert S. Augustijn oock wel, als hy seght: Mentientis propriumGa naar margenoot+ est, aliud in lingua, aliud in pectore habere: Dats den eyghen aerdt des loghenaers, anders inden mondt, ende anders int herte dragen. Soo dan, volghende de veurgaende vraeghen en antwoorden, hy lieght, die int herte valscheydt en bedrogh draeght, al sprake de tonghe schoon de waerheydt. Ghelijck ook een heydensch gheleerde betuyght. Mendacium veritatis opus aliquando est: De loghen isGa naar margenoot+ somtijdts het werck der waerheydt. dat is: Somtijts, oock met waer te segghen, ist de loghen diemen soeckt, ende t'bedrogh datter af komt. [D] Daerom, als den boosen gheest onsen Heere naer riep en seyde: ScioteGa naar margenoot+ qui sis: sanctus Dei: Ick weet wel wie ghy zijt: ghy zijt den heylighen [E] Godts, den sone Godts: Christus dede hem swijghen: niet dat hy daer aen anders seyde, dan de waerheydt: maer om dat hy met de waerheydt sochte te bedrieghen: ende ouer sulcks, soo vele dede als lieghen, sijn veurnemen aengaende, ende datter af moght volghen inde herten der menschen, die sulcks aenhoorden. Want ghelijck S. Ian Gulde-mondt seght: Diabolus interdum vera dicit, vt mendaciumGa naar margenoot+ suum rara veritate commendet: Den duyuel seght somtijdts waer, op dat hy sijn loghen, met een weynigh waerheydts dunne besaeyende, decken ende ontfanghbaer maecken soude. Dits den rechten truck der ketteren, doende in hare predicatien enGa naar margenoot+ schoon-spraken ghelijck sommighe coop-luyden doen: die om haren euen naesten te bedrieghen, valsch en verdoruen goedt de simpele [F] menschen inde handt steken, onder t'decksel van goede moestren. Soo doen de ketters schoon voort, met iet by te brenghen, datmen wel weet dat waer is, iae selfs uytten Bibel lesen, met monde en met neuse dat aengheuende, om alsoo alsdan, al in te drijuen dat sy willen, de ghene die slechs gapen can. Maer ghelijck sy metten vyandt, uytter waerheydt in de loghen ghevallen zijn: alsoo wat sy beyde uytstuycken, t'zij loghen oft waer, het treckt en comt al op lieghen en bedrieghen uyt. Want ghelijck den nacht, nacht is, al brantter een keers oft lamp hier en daer: alsoo, aenghesien dat sy niet alleen in duysternisse en zijn, maer zijn de duysternisse selue, oock soo dick, datmense tasten can, ghelijck die van | |
[pagina 42]
| |
Ga naar margenoot+Egypten was: iae oock, om de waerheydt te segghen, den nacht der dolinghen, ende verblindtheydt selue: Soo ist al met allen, als een gheduerighe loghen: soo wel haerlieder leuen, als haer woorden en leeringhe: ende oock sy seluen mede, van hoofde totten voete, soo groot ende soo vele als sy zijn. Ga naar margenoot+Bouen dien, ghelijck tooueraers ten rechten tooueraers worden gheheeten, ende sijnt waerlijcks, al ist dat sy sommighe goede heylighe woorden en dinghen daer toe misbruycken: wat wonder ist datmen ketters loghenaers heet, in al haer voortstel, al ghebruycken sy (misbruycken sy, seggh' ick) daer toe, goede, heylighe, en waerachtigheGa naar margenoot+ woorden? Ende aenghesien datmen Waersegghers soo noemt, die nochtans meest altijdts lieghen: ende als sy waer segghen, met de waerheydt bedrieghen: waerom en salmen de ketters niet loghenaers heeten, al ist dat sy somtijdts waer segghen om haer loghen te verschoonen? Ende moet het emmers zijn, dat iemandt de ketters Waersegghers wilt heeten: dat het soo zij, ghelijck die Waersegghers heeten, die metten duyuel om gaen: oock met de waerheydt lieghende ende bedrieghende, en sielen verderuende. Want het oock soo een doodtslagher is, die een ander het leuen nemt: weer hy dat met een broodt doet, oft met eenen steen. Ga naar margenoot+Wt alle dese dinghen blijckt het, hoemen hem van dese valsche propheten wachten moet, in wiens mondt den logenachtigen gheest woonachtigh is: soo hyts hem wel beroemt. Want wy nu dan weten dat sy ons fenijn instorten willen, en daer toe den boordt des croes met honigh bestrijcken, in hun soet aenvallen en predicatie: waerom sal ick dan soo mijns selfs vergheten, soo laten beduyuelen, dat ick willens en wetens, die aenhoorende, mijn doot ende eeuwighe qualijck-vaert als eenen blijden dronck sal indrincken? Neen ick, al waert naest mijn deure te doen: soo en willicker niet eenen voet stellen:Ga naar margenoot+ volghende t'bevel des Heeren, segghende: Mendacium fugies: Ghy sult de loghen schouwen. Wel wetende, dat het my alsoo qualijck becomen sal, als het soete inden mondt, ende inde ooren is. DenGa naar margenoot+ Wijseman waerschouwet my dies aldus: Suauis est homini panis mendacij:& postea implebitur os eius calculo: Het loghen-broodt is den mensch soet inden smaeck: maer achter-naer sal sijnen mondt metten steen ghevult worden. Dat en can hem t'leuen niet gheuen noch behoeden: maer de doodt ten eynden noodtsakelijck aenbrenghen, onder t'decksel van voetsel. Ga naar margenoot+Men leest een aerdigh bedrogh van Q. Sertorius, die een indecalf, oft wit herte-ionck tem ghemaeckt hadde, ende soo gheleert, dat het hem ten Rade volghde, ende daer hy in sijnen throon sat, quamt metten monde aen sijn ooren: ende dede de mensche te verstaen, dat | |
[pagina 43]
| |
de goddinne Diana hem met dien middel alle secreten te kennen gaf, ende hem mede was in alle sijne aenslaghen. Soo gheschieddet, dat een ieghelijck met hem wel sochte te staen, ende aenbaden hem, als eenen Godt. Sulck een bedrieghelijck voortstel heeft Mahumet oock versiert,Ga naar margenoot+ den valschen prophete, ende Prince der Turcksche ongoddelijckheydt. Onder verscheyden loghenachtighe vonden, met eenigh schijn van waerachtighe gheschiedenisse behanghen, om veur een Godt gherekent te werden vande onuerstandighe natien. Soo heeft hy een duyue soo wel gheleert, dat sy, als hy den volcke predikte, op sijn schouder quam ghevloghen, ende metten beck in sijn oore pickte, daer sy haer aes uyt plagh te raepen, soo hyse gheleert hadde. Ende hy maeckt de slechte menschen wijs, dat den H. Gheest, inde ghedaente eender duyue, soo tot hem quam, ende te kennen gaf, wat hem te segghen ende te doen stondt. Dats der ketteren practijck, uytgheuende, dat hun den H. Gheest den rechten sin der heyligher Schrift gheeft, om soo met het schijn ende woordt der waerheydt te lichter te bedrieghen. Dat wast oock, dat sommighe heretijcken, om soo te beter vrouwenGa naar margenoot+ en mans in den strick der dolinghen te brenghen, met vrouwen omghinghen, die sy veur Sibillen en Prophetessen uytghauen, iae somtijdts den H. Gheest selue noemden te wesen, om te crachtigher te bedrieghen. Als namentlijck Simon Magus sijn Helenam, die hy seyde de eeuwighe wijsheydt Godts te zijn: Carpocrates sijn Marcellinam: Apelles, ende Seucrus Philumelam, ende soo voorts andere. Maer hier mede ghenoegh, vande ghelijcksaemheydt des duyuels en ketter, oock int bedrieghen met de waerheydt, ende vant schouwen der seluer. Nu vanden Christenen, ende den Christenen toebehoorende. | |
Ghebedt teghen t'lieghen en bedrieghen.GHelijck ghy, o Heere noch lieghen noch bedrieghen en cont, noch en cont bedroghen worden: gheeft ons de gratie, v hier in naer te volghen, op dat wy niemandt en bedrieghen, noch oock t'onser sielen schade bedroghen en worden. Amen. |
|