Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. X.

 
VVat moetmen in Vijandt, en in Ketter bemercken?
 
D'een valt uyt s'hemels pandt, en d'ander uyt der kercken.

+DAer hanght vele aen, te weten van wien oft van waer dat iemandt comt: om te weten watmen van hem houden moet. In teecken van dies, alsmen metter waerheydt can segghen: Men kent v wel, Men weet wel van waer ghy zijt oft comt: dan ist verde ghedaen van sijns groot-achten ende weerdigheydt. Daerom vraeghtmen hier, het ghene waer uyt den eersten oorspronck ende merckelijck voorts-comen des ketters te sien is: waer in hy oock seer wel metten boosen gheest ouer een comt.

+Wat isser dan in dese twee ghesellen weerdt te bemercken? De [A] antwoorde seght, dat den eenen, te weten den boosen vyandt uytten hemel valt: ende den anderen, dat is den ketter uytter kercken. Dat is te segghen: Ghelijck Lucifer met sijnen aenhanck uytten hemel is ghevallen, ende soo al duyuelen zijn gheworden: dat alsoo een ketter [B] uyt de H. Catholijcke kercke ghevallen is, ende met dien uyt-val een + ketter gheworden is. Dit seght S. Gregorius seer bescheydelijck: Apostatae angelo similis efficitur homo, qui hominibus similis esse dedignatur: Den mensche werdt den apostaetschen ende verloochenden engel ghelijck, die hem verontweerdight heeft met de menschen ghelijck te houden. Het welcke, soot allen hooueerdighen gheschiedt, alsoo aldermeest den alderhooueerdighsten: d'welck zijn de ketteren, met alle preuue.

+Nu, ghelijcker gheen duyuels en zijn, anders dan die eens engelen gheweest hebben inden hemel: alsoo en zijnder gheen andere ketters, noch oyt en waren oft zijn sullen (om ten rechten te spreken) dan die eens Catholijck gheweest hebben inde H. Kercke. Want die noyt ghedoopt en waren, ende in ketterije geboren zijnde de ketterije oock houden: dat zijn heydenen met kettersche dolinghen bevanghen, meer+ dan oprechte ketteren. Ende ghelijck de duyuelen tot dien val ghecomen zijn, deur haer eyghen toedoen ende hooueerdigheydt: alsoo oock de ketteren tot haerlieder afval comen, deur het quaedt ingheuen des vyandts, altijdts segghende, soo hy tot Christum seyde: Mitte, te deorsum: Worpt v van bouen nederwaerts. Te weten vander [C] kercken af: ghelijck hyse daerom bouen de Kercke stelt, in haren eygenen sin, alle ouerste ende gheleerde te bouen gaende, soot hun dunckt.

Ende ghelijck de vyanden, uyt den hemel vallende, als-dan uyt haerlier opperste welvaert ende saligheydt ghevallen zijn: alsoo ist oock

Diaboli haereticiqve lapsvs simillimvs. 10.



illustratie

 
Daemoni, et Haeretico, quid quadrat rite duobus?
 
Ille polo, hic fidei, sacrata corruit arce.
 
 
 
Wat moetmen in Vyandt, en in ketter bemercken?
 
Deen valt uyt shemels pandt, en dander uytter kercken.
 
 
 
Quelle resemblance, Se trouue en la chance, Des deux Apostats?
 
L'un quite l'Eglise, Lautre par vantise, Du ciel donne en bas.

[D] met de ketteren, de Catholijcke kercke, als haeren hemel opder aerden, ende de arcke van Noe verlatende, buyten de welcke gheen saligheydt+ te vinden is. Voorts, ghelijck de boose engelen ghevallen zijnde, oock andere soecken ter seluer verdoemenis te brenghen: alsoo doen oock de ketters: ghelijck wy op de navolghende vraghe sullen bewijsen.

Daerom, tot verclaers dattet beyde een dinghen is, duyuel en ketter: t'selue dat den Prophete Isaias tot Lucifer seyt, dat maghmen oock alle ketteren segghen en vraghen: als uyt een groot verwonderen ende mis-achten van haerlieder hoouerdigheydt, ende stinckende verwaentheydt: wel weerdigh soo van Godt versteken ende verworpen te zijn. Hy seght aldus: Quomodo cecidisti de caelo Lucifer; qui manè+ oriebaris? qui dicebas in corde tuo: In caelum ascendam, &c. Och arme verblinde creature Lucifer, die nochtans soo schoone waert: hoe zijdy soo uytten hemel ghevallen: die daer s'morghens vroegh opstondt? Dat is de reden en schuldt: dat ghy in v eerste beghin ende oorspronck, te vroegh opghestaen zijt, ende v te hoogh deur hooueerdigheydt hebt verheuen.

Dit is de selue saecke van alle die uytten hemel van deser weerelt, dat is uytte H. Kercke vallen (die t'poortael ende den inganck des hemels is) te weten, enckel hoouerdigheydt. Aldus seght S. Augustijn: Superbia est mater omnium haereticorum: Hoouerdigheydt is moeder+ van alle ketteren. D'welck Sinte Epyrianus oock ghetuyght, aldus: Non aliunde haereses,& scismata, quàm quòd sacerdotibus Dei+ vicem gerentibus, ab vniuersa fraternitate non obtemperatur: Wt gheen ander oorsaecke en spruyten ketterijen, ende af-scheydinghe in de H. kerke, dan om dat t'gheheele broederschap, oft ghemeynte der gheloouighe, de Priesteren als stadthouders Godts niet onderdaenigh en is. Daerom wierdt int oude Testament bevolen, datmen dien ter doodt brenghen soude, die den Priester niet ghehoorsaem en waere: Vt nullus deinceps intumescat superbia: Op dat niemandt+ voorts hem meer te seer en verheffe, deur opgheblasen hoouerdigheydt.

Wt alle dese redenen sien wy nu claerlijck, hoe dat den vyandt ende ketters ghelijck zijn, in haerliederen val, ende oorsaecke desselfs, te weten, hoouerdigheydt, grootsheydt, verwaentheydt, ende sijns eyghens groot-achten: tot het versmaden van hare ouerheydt, ende van Godt mede: volghende die treffelijcke sententie des Wijsemans, segghende: Initium superbiae hominis, a postatare à Deo: quoniam ab eo qui fecit+ illum recessit cor eius: quoniam initium omnis peccati est superbia: Het beghinsel der houerdigheydt vanden mensche, is af-wijcken ende af-scheyden van Godt: want sijn herte scheydt van hem, die

hem gheschapen heeft: ende alsoo daerom het beghin van alle sonde is hoouerdigheydt.

Het lust my eens hier S. Gregorium te hooren, hoe wel hy op dese reden ouer een comt. Aldus seght hy, sprekende van Iobs vrienden, die hem quamen troosten, ende dese woorden uyt-legghende: Venerunt+ de loco suo: Sy zijn van hun plaetse ghecomen. Haereticorum quippe locus ipsa superbia est: De plaets der ketteren, seyt hy, dat is hoouerdigheydt selue. Want ten waer dat sy eerstmael int hert hun verhoouerdighden, sy en souden nemmermeer teghen de H. kercke opstaen. Deur hoouerdigheydt werden sy ghedreuen.

+Ick hebbe somtijdts verwondert gheweest, waerom dat de ketteren soo den H. Paus Gregorium, buyten alle andere heylighe vaderen, dapperlijck altijdts vervolghen: langhe tijdt dunckende dattet was, om dat hy soo den dienst der H. kercke, ende besunder vant H. sacrificie der Misse, verschoont, verdedight, ende soo verciert heeft, dat sy hem als den auteur van als versieren. Maer als ick aendachtelijcker aenmercke, hoe hy de ketteren deur-haelt, schrijuende opt boeck Iob, des selue byde vrienden van Iob ghelijckende, ende op die, der ketteren oorspronck, verwaenden voortganck, hoouerdigheydt, argheydt, ende den droeuen onderganck veur ooghen stellende: soo en waer ick niet verwondert, al waert dat sy hem met duysentmael meer oploopen bestormden, dan sy doen.

+Nu hier by exempel bewesen hoeden vyandt niet alleen de ketteren, maer oock alle andere deur hoouerdigheydt soeckt uyt Godts gratie ter neder te worpen. Men leest, dat eenen, Hero ghenaemt, naer vijftich iaeren, soot scheen, in een heyligh leuen ouerbraght te hebben, maer op sijnen eyghenen sin, deurt bedrogh des vyandts, leelijcken tot val ghebraght is gheweest. Den vyandt inde gedaente van eenen engel maeckte hem wijs en seyde: Ghy zijt veur Godt van sulcker heyligheydt en weerde, al wierpt ghy v van bouen af, ghy en soudt v niet quetsen: want hy heeft sijne engelen van v bevolen, sy sullen v in haere handen draghen, etc. Hy heeft het ghelooft ende ghedaen, ende de beenen ghebroken: metten val ander ontweckende, die hem soo ghestelt vonden: ende in sijn verwaentheydt blyuende, is ten+ derden daghe soo ghestoruen. Iezabel, soo Iehu in quam ghereden, wierdt ter venster uyt gheworpen, ende is vande honden vernielt. Alsoo die haer vande Kercke afworpen, werden vande helsche honden verscheurt: en dies te ongenadelijcker, hoe duyuelsche tanden scherper ende bitterder zijn, eeuwelijck siel en lichaem knaghende.

+Men leest oock dat sommighe heydenen haer seluen ter begheerte van haere heeren, van bouen afworpen t'zij van torn, oft bergh, waer sy zijn gheroepen zijnde: tot een teecken van groote ghehoor-

saemheydt. Alsoo worpen haer de ketteren van bouen af, vander H. kercke, ten ghebode ende begheerte des duyuels, haeren meester ende heer: die tot haerlieder ende ander altijdts segt: Mitte te deorsum: Worpt+ v van bouen nederwaert. Hy voertse selue eerst daer op, haer een hooghmoedighe verwaentheydt ingheuende, deur welcke sy hun laten veur staen, in wijsheydt, macht, ende heyligheydt, bouen de kercke, dat is, bouen alle ouerste der kercke te wesen: als die selue nu onder den voet hebbende, soot hun naer haerlieder vermetelijcke vernuftheydt dunckt. Ende dan, t'welck sijn practijck is, soeckt hyse te dieper inden af-grondt der hellen te doen vallen, hoe hyse te hoogher in hun selfs ooghen verheuen heeft.

Nicephorus verhaelt, hoe int iaer ons Heeren 437. int eylandt+ Creta, dat is, Candien, eenen quidam hem uytgaf veur eenen nieuwen+ Moyses, het volck belouende, deur de zee int landt van beloften te leyden. Sy lieten haer goedt ende tijdelijcken handel ongheacht varen, ende Moyses veursagh sy seluen dies te beter. Een iaer lanck desen raes hun veurghehouden hebbende, gaet veur, sy volghen, mans, vrouwen, en kinderen. Hy leydtse op een steyle steen-rotse, ouer de zee hangende, ende doetse al dapper van bouen nederwaerts springhen. Maer de goede Christene, visschers ende coop-luyden, dit spel siende, hebbender sommighe uytghevischt, ende d'ander met het exempel der veurgaende versmoorde weder-houden. Moyses soude van sijn volck ghegrepen hebben gheweest, maer hy vervlooght, als haddet eenen duyuel gheweest. Dits den truck des vyandts, dits den spronck der ketteren: met Lucifer ende alle uyt-ghevallen engelen in haeren val hun verglorierende.

Aenghemerckt dan, dat den aerdt, argheydt, en middelen van andere te verleyden, in duyuel ende ketteren soo ghelijck zijn: wie en siet niet, hoe ghelijckelijck dat sy oock te schouwen zijn? Daerom soo den H. Apostel Paulus vanden vyandt ons waerschouwet: Nolite+ locum dare diabolo: En wilt den duyuel gheen plaets gheuen: alsoo en maghmen oock metten ketter gheen ghemeynschap houden: maer beyde schouwen als siel-verraders en vermoorders: soo ghy int volghende Capittel eyghentlijck sul verhandelt vinden.

Ghebedt om het Rijck Godts te besitten.

TEghen den uyt-val van Lucifer uyt den hemel, ende vanden mensche uyttet Paradijs, hebt ghy (o Christe ghebenedijt) het Rijcke der hemelen opder aerden gheplant, dat is, v heylighe kercke: Gheeft dat wy ons soo in dese draghen, dat wy t'hemelsche Rijck namaels becomen moghen. Amen.


Vorige Volgende