Christeliicken waerseggher

[p. 26]

Cap. VIII.

VVat is een ketter plet? vvat is een heretijck?

Een vuyl verdoruen let: verloochent Catholijck.

HEt en moet niemandt wonder duncken, datmen dit vraeght: want daer en is ter weerelt gheen beeste soo fel, [A] gheen monstre soo vremdt, noch eenigh dinck soo quaedt om helpen, ende tot sijnen eersten goeden staet te brenghen als een ketter: ende dat schadelijcker is in een ghemeynte.

⁺Daer zijn, seght S. Hieronymus, ter weerelt vele monstren voorts ghecomen: wy lesen byden Prophete Isaias Centauros, Sirenas, Vlulas,&⁺ Onocrotalos. Iob beschrijft int gheestelijck bediedt Leuiathan, en Behemoth. De Poeten versieren Cerberú, Chimaeram, Hydram, een dier met vele hoofden. Virgilius schrijft van eenen, Cacus ghenoemt. Ende Spanien heeft eenen drijvormighen Geryonem voortgebraght. Maer alleen Vranckrijck (seyt hy) en heeft tot noch toe gheen monstren ghehadt: maer heeft altijdts wel voorsien gheweest van vrome ende gheleerde mannen. Ende siet, onverwacht, soo comtter eenen Vigilantius, iae beter Dormitantius voorts ghespronghen: Die met eenen onsuyueren gheest, teghen den gheest Christi vecht ende strijdt. Aldus S. Hieron. schrijuende teghen Vigilantium.

Maer, waert dat hy nu leefde, hy soude wel verwondert zijn, vande Caluinissche ende andere ontallijcke sulck eyselijcke monstren, daer Vranckrijck ende andere lande af crielen. Daerom, het is de pijne weerdt ten rechten te vraghen, ende te weten, wat een ketter oft heretijck is.

⁺Om den rechten oorspronck van ketterije en van ketter te verstaen, soo moetmen weten, dat eertijdts al de ghene die t'heyligh doopsel ontfinghen, ende de leeringhe Christi hielden, eerstmael te Antiochien, en soo voorts elders, Christiani, dat is, Christenen geheeten wierden. Ende als nu sommighe haer van die af-scheydende, eenighe andere leeringhe aennamen: dat wierden heretijcken, ghenoemt naer den naem vanden eersten diese aftrock ende verleydde. als te weten aenhangheren van Menander Simonis des tooueraers discipel, Menandriani: van Ebion Ebionitae van Marcion Morcionisten: ende alsoo tot onsen tijde toe, van Lutherus Lutheranen: van Caluinus Caluinisten, ende soo voorts. Ende alle de ghene, die by die eerste vergaderinghe ende H. kercke bleuen, die en hieten niet naer den naem vanden Apostel, Bisschop, oft Leeraer, diese totten Christen gelooue bekeert oft gedoopt hadde: maer bleuen dien eersten ghemeynen naem houdende, te weten, Christiani: ende daer naer bouen dien oock Catholici: als nu voor allen volcke,

+ Hieron. contr. Vigilantium.

+ Een ketter d'alderselsaemste monstre.

+ Oorspronck der ketterijen. Act. 11.

[p. t.o.26]

Haeretici typvs, et descriptio. 8.

Quod genus Haereticus? quae faex? quo belua vultu?
Catholici vappa; et fidei desertor auitae.

Wat is een ketter plet: wat is een haretyck?
Een vuyl verdoruen let: verloochent Catholyck.

Quest-ce l'heretique? De quelle boutique, Et de quel aloy?
C'est vn Catholique, Meschant, roque, inique, Et traistre a la foy.

[p. 27]

plaetse, en tijden, ter saligheydt int ghemeyne dienende, dat eenigh ghelooue, daer sy hun aen hielden: soot voorts heeten en blijuen sal tot het eynde des weerelts.

Wt desen grondt blijckt het claerlijck, dat ten rechten te spreken gheen heretijck en is, oft hy en heeft eerstmael Christen en Catholijck gheweest: maer heeft nu het Catholijck ghelooue verloochent, ende is apostaet en afvalligh gheworden vande heylighe kercke, en [B] soo oock van Godt. Dien worpt sijn Christendom onder den voet, [C] ende den heylighen gheest van hem verdrijuende, gheeft den boosen [D] gheest plaets in hem.

De antwoorde seght, Een vuyl verdoruen let: want aengaende het [E] lichaem Christi, de H. Kercke, soo is een ketter als een verrot en verdoruen lidtmaet gheworden, d'welck oft van selfs af valt, oft twelckmen afbrandt, oft afsnijdt tot behoedt ende bewaernis vande reste des lichaems, t'welck noch gaef en ghesont is. Daerom seyde Sint Augustijn wel, Dat van quade bedoruen Christenen ketteren worden:⁺ want het boos leuen brenght tot ketterije. Ende ghelijck het ghewormte met het bedoruen vleesch spruytende, voorts ander ghewormte genereert, ende d'een metten anderen verderft, ten zij datment uytsnijdt: alsoo spruyt ketterije uyt boosheydt des leuens: ende broedt en voedt voorts andere boosheydt, alsmender niet in en voorsiet. Dat ist dat S. Hieronymus seyde: Men moet het verrot vleesch afsnijden:⁺ ende het schorft schaep uytter coye stooten: op dat t'gheheele lichaem en cudde niet en bederue. Arrius (seght hy) en was maer een voncksken viers, maer, om datment niet terstondt verdruckt en heeft, soo heeft het bynae de gheheele weerelt ontsteken.

[F] Tertullianus ghelijck de ketteren en haerlieder opstel, by de brake⁺ [G] ende verworpen steenen vant ghesticht der H. kercke, waer mede den duyuel sijn Synagoge sticht, teghen t'huys Godts: als eenen hoop steenen sonder calck oft mortel by een ghebraght. Dat is: als eenen hoop verloochende Christenen opt schijn van een kercke by een loopende. D'werck (seyt hy) dat sy opbrenghen, en comt van haerlieder eyghen ghestichte niet, maer t'comt vande brake en destructie des waerheydts. Sy ondergrauen ende breken het onse, om t'haerlieder te maecken.

+ August.

+ Hieron. in epist. ad Galat lib 3. cap. 5.

+ Tertull. de praescript. haer.

Ghebedt om ghestadigheydt des gheloofs.

D Onsprekelijcke liefde, o Heere, heeft ons van vyanden vrienden, ende van lidtmaten des vyandts, leden uwes lichaems ghemaeckt: gheeft ons de gratie der ghestadigheydt, op dat wy vant arghste fenijn der ketterije bevrijdt worden, ende noch om doodt noch om leuen van v en scheyden. Amen.