Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Cap. III.

 
VVie is vvaerachtigh dvvaes: dvvaeser dan eenigh sot?
 
Soo vvie lieuer (eylaes) den duyuel dient, dan Godt.

DAer zijn vele manieren van sotten: ghelijck oock Cicero, een van desen, maer nochtans een vande wijste, op sijn maniere, self seght: Stultorum plena sunt omnia:+ Het isser al vol sotten. Want, al ist datmen die ghemeynlijck sotten noemt, den welcken sinnen ende herssenen ghebreken, ende in teecken van dies, den sots-caproen draghen: +nochtans vindtmer vele meer andere, soo wy daghelijcks te kennen geuen, als wy iet in een ander deshaluen berispen, segghende: Hy is sot dat hy dat doet: hy is sot dat hy daer gaet: Hy is sot dat hy hem soo laet bedrieghen: ende soo voorts in daghelijcksche gheschiedenissen. D'welcke waert dat wy soo wel in ons seluen bemerckten als in een ander, wy souden dickmael bevinden, dat wy sot zijn als wy meynen seer wijs te wesen. Want, ghelijck S. Gregorius seght,+ Tanto quis stultior est, quanto plus conatur sapiens videri: Soo veel is iemant te sotter, hoe hy wijser wilt schijnen te wesen. Ende moghten+ wel alle ghelijck met Seneca segghen: Si quando fatuo delectari volo; non est mihi longè quaerendus: me video: Als ick eenen sot soude begheeren om my te vermaecken: ick en moet niet verre gaen, oft seere soecken om eenen te vinden: ick aensie my seluen. Te kennen gheuende, dat eenen mensche sy seluen wel besiende, vele dinghen vinden soude, daer hy als sot in moght berispt ende veur dwaes uytghegheuen worden.

+Ick late staen de onvoorsienigheydt der dwaese maechden: die alleenlijck een weynich olien in haer lampen namen, om d'ooghen van de menschen te behaghen, deur d'uytwendich schijn: sonder prouisie van olie der deughdelijcke verdiensten in de cruycskens der herten te hebben, daer de ooghen Godts naer pleghen te sien. Ick late onse groote onghestadigheydt staen, in alle onse ghepeysen, woorden,+ en wercken: van welcke sotten de Wijseman seght: Stultus, vt Luna mutatur: Den sotten mensch verandert als de Maen. Och, wat een gheduerighe onghestadigheydt is in alle onse saecken, in gheheel ons leuen, ende oock in ons seluen, waert dat wyt wel kenden! Ick en will' oock niet te seer roeren van onse kinderlijckheydt, daer ons+ S. Paulus af waerschouwt: Nolite pueri effici sensibus: sed malitiâ paruuli estote: En weest gheen kinderen int verstandt ende sinnen: maer weest als cleyne kinderkens int quadt: dat is, weest onnoosel. Dat

Qvi, spreto Deo, diabolo servit; desipit. 3.



illustratie

 
Stultitiae palmam stultis quis praeripit ipsis?
 
Daemona qui mauult Dominum, quàm ferre Tonantem.
 
 
 
Wie is warachtich dwaes; dwaser dan eenich sot?
 
Soo wie lieuer (eilaes) den duyuel dient, dan Godt.
 
 
 
Quelle est la folie, La plus auilie, Des fols de tout rang?
 
Celle qui mesprise, De Dieu la maistrise, Pour seruir sathan.

late ick al staen. Maer, de groote, schadelijcke, ende onuerdraghelijcke+ sottigheydt, die ten allen canten ouerloopt onder de menschen, die is al te seer te beclaghen.

Is hy niet wel sot, die sy seluen de ooghen uytsteeckt? die hem willens ende wetens int net des duyuels worpt? die sijnen rock meer acht dan sijn lichaem? t'lichaem meer dan de siel? de aerde meer dan den hemel? slijck meer dan goudt? dreck meer dan peerlen? het tijdelijcke meer dan het eeuwighe?

Ist niet een groote sotheydt, sijnen esel beter te besorghen dan sy seluen? Dien te cleeden, en selue van coude te vergaen? Dien aen tafel te setten, wel te toeuen, te bedde te legghen, ende selue van hongher te steruen, ende als een esel te slauen? De siele is den meester, ende t'lichaem den esel: ende soo doen wy. Wat meerder sottigheydt, dan sy seluen een huysken maecken, van hout en stroy, om daer in verbrandt te worden? Iae sy seluen den hemel sluyten: ende niet alleen de poorte der hellen wijdt open stellen, om recht en ruym daer in te loopen: maer dat meer is, sy seluen een helle stichten en maecken, al en hadder noyt gheene te veuren gheweest: om aldaer inder eeuwigheydt sijns selfs sottigheydt te besueren, ende met de alderstranghste straffe des eeuwighs viers te becoopen? Aldus seght den Propheet: Ponat te Dominus sicut Sedeciam, & sicut Achab, quos+ frixit rex Babylonis in igne, pro eo quòd fecerint stultitiam in Israel: Godt zal v stellen en handelen, ghelijck Sedecias en Achab van den Koninck van Babilonien ghetracteert hebben gheweest, die hy ghebraden en ghefruyt heeft metten viere, om dieswille dat sy sottigheydt voort ghestelt hadden in Israel.

Van alsulcke sotten spreekt aldus den Wijseman: Stultorum infinitus+ est numerus: T'ghetal der sotten is sonder eynde. Ende te kennen gheuende van wat sotten dat hy spreckt, soo seydt hy rechts te voren: Petuersi difficilè corriguntur: De boose verkeerde menschen zijn quaedt om beteren.

[A] Nu dan, de vraghe is claer: Wie datter sotter is dan eenigh sot? De+ antwoorde seght: Die lieuer den duyuel dient, dan Godt: soo die doen, daer wy af ghesproken hebben. Want, die doen soo veel, al oft sy den vyandt een keersken hechteden, ende hem aenbaden: daer teghen, Christum Godt onsen Heere van hun verstekende. Want soo wie willens en wetens hem tot doot-sonden begheeft, die moet voor seker rekenen, dat hy met de ombevroede Ioden den Heere Iesum sijnen salighmaecker verstoot, ende Barabbam den moorder verkiest. Want hy verworpt sijn saligheydt, ende hy omhelst ende grijpt de doodt, ende verdoemenis sijnder sielen aen.

[B] Dit is inden Coninc Salomon leuendigh, als in eenen spieghel,

+te sien: die eerst met Godt soo wel staende, hem daer naer, deurt toedoen van vremde vrouwen soo vergheten heeft, dat hy hem tot afgoderije ende der duyuelen dienst openbaerlijck heeft begheuen. Soo dat hy de afgoden sijnder huysvrouwen, die seer vele in ghetale waeren, templen ende altaeren stichte, ende die selue sacrificie dede. Desghelijcks doen sy alle die in boosheydt leuen, ende tot de alderquaedtste+ sotticheydt der sondaeren comen. Sulcks was Nabal. Sulcks was dien Euangelischen sot, niet naert Euangelie leuende. Want, wat moghtmen meerder dwaesheydt en dulheydt vinden, [C] dan Godt den alderbesten Heere, die wy allen dienst, en ons seluen met al dat ons aengaet, meer dan eens schuldigh zijn: ende die naer alle ontallijcke weldaeden ons sy seluen veur loon sal gheuen: dien, seggh' ick, niet alleen te verlaeten, maer oock te verbelghen ende te verstooten? Ende ter contrarie, den duyuel, den alderfelsten tyran te dienen: die wy nochtans nummermeer en connen te pas ghedienen? die wy behoorden te wederstaen: ende die ons niet goedts, maer hier nijdighe quellinghen, ende hiernamaels d'eeuwighe tormenten veur loon sal gheuen? Isser oyt meerder sotheydt, iae uytsinnigheydt, ter weerelt ghehoort?

+Die van Corinthus werden veur sot ende sinneloos gherekent, om dat sy de Legaten van Roome schandelijck met dreck bewierpen, sonder eens te dencken wat sy deden, ende hoe iammerlijck dattet hun opcomen soude: soo dat gheheel Corinthus ouer vallen, ende onder de heerschappije der Romeynen met ghewelde ghebraght is gheweest. Maer, wat heeft dat stuck te beduyden, by de onsprekelijcke vermetentheydt ende schandigh bestaen, deurt welck den sondaer het aenschijn Godts in sijn siele mette vuylicheydt der sonden is verderuende, ende sy seluen ter eeuwigher verwoestinghe brenghende?

+Claudius den Keyser stack vol van onwijse curen en kecken: maer de meeste sottigheydt werdt gherekent, als hy, Britannicum sijnen wettelijcken sone verworpende, heeft Nero in sijn plaets, veur sone opghenomen, die oock int Keyser-rijck hem volghen soude. Den welcken Nero een fackel ende vlam is gheweest, om niet alleen sijn eyghen huys en hof, maer oock om gheheel Roome, iae al de weerelt in brande te stellen. Maer den sondaer, van sy seluen, die een kindt Godts is, een kindt des duyuels maeckende, ende alsoo verre alst in hem is, hemel ende aerde, met al datter in is, ten helschen brande begheuende, die doet een raserije niet om verghelijcken.

+Die van Athenen, behoudens alle hare wijsheydt, deden nochtans seer onwijselijck, als sy eenen der alderwijste ende prijsbaerste mannen, Aristidem, tot ballinckschap verwesen, met een maniere

van meest voisen, die sy met meest scherf-stucken vergaderden, Ostracismus ghenaemt. Een man seggh'ick, die sy met allen arbeydt en sorghvuldigheydt hadden behooren te houden, iae oock van d'ander eynde des weerelts te soecken. Aristides vraghende, wat hy misdaen hadde, dat sy hem sulck een schande aendeden? Sy antwoorden: Quia ferre non possumus, te vbique bonum praedicari: Wy en connen niet ghelijden, dat ghy ouer al, veur goedt ende deughdsaem ghepresen wordt. Maer den sondaer doet noch sottelijcker: want hy noch goedt, noch wijs wesen en wilt, ende maeckt sy seluen ballinck vant eeuwigh leuen, daer hy als erfghenaem recht aen hadde, ende hem niemandt anders en coste uytstooten.

Aldus sprekt hier van S. Augustijn: Deú derelinquere, idem est+ quod perire: Godt te verlaeten (deur de sonde) is soo vele, als verloren gaen. Het welcke al ouer een comt met het ghene datten Wijseman seght: Quid habet amplius sapiens à stulto; nisi vt pergat illuc,+ vbi est vita? Wat heeft den wijsen meer dan den sot, dan dat den wijsen derwaerts gaet, daer het leuen is? Dat is een groot verschil, daert al aenhanght. Want den sot, dat is den sondaer, eylaes, die gaet met sijn onwijs quaedt leuen ter eeuwigher doodt en katijuigheydt, mette dwaese maechden.

Ghebedt teghen de dwaesheydt der sonden.

AEnghesien dat alle onse qualijck-vaert, en verblindtheydt deur de eerste onwijsheydt onser veur-ouderen ter weerelt ghecomen is, deur de sonde van v scheydende, o Heer, ende den vyandt ghehoor gheuende: Wilt ons, de daghen ons leuens, van de aldermeeste sotheydt der sonden bevrijden: op dat wy v inder eeuwigheydt moghen aenhangen. Amen.


Vorige Volgende