Christeliicken waerseggher
(1603)–Jan David–
Auteursrechtvrij
[pagina 6]
| |
Cap. II.
VVIE is vvaerachtigh VVijs, vvijser dan alle VVijse?
Die leeft naer Gods bevvijs, vvel vveerd datmen hem prijse.
DE vraeghe gheeft te kennen, 'tghene dat voor gheseydt [A] is: te weten, dat een Christen mensche de beste ende de hooghste wijsheydt soecken moet: ende vraeght, Wie datter wijser moet gherekent zijnGa naar margenoot+ dan alle de wijse, diet maer en stellen in vele te weten, ende hooghe, wonderlijcke ende vernufte dinghen te versinnen: ghelijck de Heydensche Philosophen, Poeten, ende Orateuren [B] deden. Soo oock sulcke Christenen doen, die vele willen weten, maer luttel doen. Die alsoo seere met haere hooghe wetentheydt [C] becommert zijn, dat sy, midts haer quaedt leuen, den put der eeuwigher verdoemenisse voor haer voeten niet en sien. GhelijckGa naar margenoot+ dien wijsen ende vermaerden Sterre-kijcker Thales Milesius dede: die den loop des hemels ende der sterren willende deursien ende begrijpen, den put voor sijn voeten opder aerden niet en sagh, daer hy in viel: wien t'selue, midts dien, van een oude vrouwe verweten wierdt. Hier by dient seer wel t'gene dat S. Augustijn seyde, als hy nu op sijn bekeeren stondt, hoorende het wonderlijck bekeeren van sommighe houelinghen des Keysers edelmans, die deurt lesen van S. Antonis leuen beweegt waeren, ende de wereldt verlaetende, haer tot een heremyts leuen begheuen hadden: soo seyde S. Augustijn,Ga naar margenoot+ Alipium sijnen medegeselle dapperlijck opvarende: Quid patimur? quid est hoc? quid audisti? Surgunt indocti, & caelum rapiunt: & nos cum doctrinis nostris, sine corde; ecce vbi volutamur, in carne & sanguine: Wat sal ons wesen? wat si toch dat? wat hebdy daer ghehoort? De ongheleerde staen op, ende nemen den hemel met ghewelde in: ende wy, met alle onse gheleertheydt, sonder herte oft sin, siet waer wy blijuen wroetende int vleesch ende bloedt, als int slijck ende vuylicheydt. Wt alwelcke ghetuyghenissen, de antwoorde seer wel seght, dat die wijser is dan alle wijse, die wel doet, ende naer Godts bewijs leeft. Want daer mede soeckt hy, vindt hy, ende crijcht hy het opperste goedt: soo ghebruyckt hy dan de opperste ende wijste wijsheydt. Ende aenghesien dat de Vreese Godts den mensche totter deughdt brenght, die gheleghen is int quaedt te schouwen, ende t'goedt | |
[pagina t.o.6]
| |
Prima sapientia est Vita lavdabilis, Greg. Naz. 2.  Quis magnos toto orbe sophos Sapientior antêit?
Qui probus est, Habet haec solidam Sapientia laudem.
Wie is warachtich Wys; Wyser dan alle wyse?
Die leeft naer Gods bewys: Wel weerdt dat men hem pryse.
Qui est le plus sage, Que voye nostre aage, En aucuns quartiers
Celuy, qui pourmeme, Par le droite pleine, Des diuins sentiers.
| |
[pagina 7]
| |
te doen: soo werdt de selue wel t'beghinsel van sulcks, als vande opperste ende beste wijsheydt gheheeten. Aldus staet int boeck Iob: Timor Domini, ipsa est Sapientia: & recedere à malo, intelligentie:Ga naar margenoot+ De vreese des Heeren, dats d'oprechte wijsheydt: ende vant quaedt te scheyden, dat is verstandigheydt. Soo seght oock Gregorius Nazianzenus seer wel: Prima sapientia est vitaGa naar margenoot+ proba & honesta, & apud Deum pura mens; per quam puri puro iunguntur, & sancti sancto sociantur: D'eerste ende meeste wijsheydt is een loflijck ende prijselijck leuen, ende een suyuer herte voor Godt: deurt welcke, de suyuere met den suyueren, ende de heylighe met den heylighen (dat is, met Godt) ghevoeght worden. Dese waerachtighe wijsheydt gaet alle schatten ende prijsen te bouen, soo den Wijseman betuyght, segghende aldus: PraeposuiGa naar margenoot+ illam Regnis & sedibus: & diuitias nihil esse duxi, in comparatione illius: Ick hebbe de wijsheydt bouen alle ConinckrijckenGa naar margenoot+ ende throonen ghestelt: ende de rijckdommen heb ick als niet gheacht, by die te ghelijcken, oft om die te bekomen. De reden gheeft hy daer by, als hy noch voorts seght: De wijsheydt is voor de menschen eenen oneyndelijcken schat: den welcken soo wie te wercke ghestelt heeft, die zijn alle Godts vriendschap mededeelachtigh gheworden: soo, midts de ghauen der wijsheydt ende gheschicktheydt, in sijn behaeghen staende. Dies en wast sonder saecke ende reden niet, dat de Heydenen, wel wetende, dat sulcken costelijcken schenck van Godt quam,Ga naar margenoot+ ende datmen sonder Godts ghehinghen, niet met allen wijselijck bestaen noch becomen en coste, soo wast dat de oude Philosophen den sin ghauen, van d'beldt der Wijsheydt als een goddinne op de deuren haerder templen te schilderen, met dese woorden daer by: Vsus me genuit, peperit Memoria; Sophiam me vocant Greci, vos Sapientiam. Ego odi homines stultos: Het Gebruyck ende experientie is mijn vader, de Memorie is mijn moeder. De Griecken heeten my Sophiam, de Latijnsche, Sapientiam: Dat is, Wijsheydt. Ick hate sotte ende onwijse menschen. Den prijs ende weerde deser waerachtigher wijsheydt wisteGa naar margenoot+ Alphonsus Coninck van Arragonien wel te schatten. Als hy eens van sommighe ghevraeght was, hoe het gheschieden moghte, dat hy in soo grooten macht van rijckdommen zijnde, arm moght worden? Hy antwoorde seer wijselijck: Si Sapientia venditaretur: Waer saecke dat de Wijsheydt te coope quaem. Te kennen gheuende dat hyt om die al gheuen soude, als meer achtende, dan alle de schatten sijns Rijcks. Ende niet sonder reden, want den | |
[pagina 8]
| |
heylighen Gheest gheeft dit selue ghetuyghenis van de liefde, die de mensche deur dese Wijsheydt in Godts gratie ende welbehaeghen brenght. Hy seght soo: Si dederit homo omnem substantiamGa naar margenoot+ domus suę pro dilectione, quasi nihil despiciet eam: Al ghaue eenen mensch alle sijn substantie ende goedt, voor de liefde, hy soud het al luttel achten watter hy voren ghaue. Ga naar margenoot+Hier op dient seer wel, tghene dat de oude Registers ende Chronijcken van Vranckrijck vermellen, hoe de studien ende gheleertheydt eerst te Parijs ghecomen zijn. Te weten, dat ten tijde van Carolus Magnus, twee gheleerde mannen, Ioannes MailrosusGa naar margenoot+ ende Claudius Clemens, int iaer 791. mette coop-luyden te schepe aen de costen van Vranckrijck ghecomen zijn. De welcke soo sy gheen coopmanschap als andere den volcke voor te stellen en hadden, soo begosten sy te roepen: Si quis est auidus Sapientiae; veniat ad nos, & accipiat eam: nam apud nos venalis est: Soo wie Wijsheydt begheert, dat hy tot ons come: want sy by ons te coopen is. Ende, soo sy dit dickmael riepen, sommighe meynden dat sy sot ende uytsinnigh waeren. Maer dit selue ter ooren des Conincks comende, deur Flaccum Albinum, die met henlieden discipel van dien eerweerdighen Beda hadde gheweest, zijn totten Coninck ontboden, ende ondervraeght oft soo waere? sy seyden iae: ende dat sy die inden naem des Heeren, de sulcke leueren ende aenschicken souden, diese met behoorlijcke weerde souden begheeren. De Coninck vraegde, wat sy daer veur hebben moesten? Sy antwoorden, dat sy drij saecken begheerden: 1. Bequame plaetse. 2. Bequaeme herten, als vaten. 3. Noodtdruftigheydt, sonder welcke den mensche niet leuen en can: dat is, Cost ende kleederen. De Coninck zeer verblijdt wesende, heeftse beyde by hem ghehouden. ende soo heeft Vranckrijck in alle scientien ende gheleertheydt beghinnen te floreren, ende is vermaert gheworden. Tot lof ende groot-achten deser wijsheydt, deur welcke de mensche met wel-doen Gode te naerder comt, mocht ick hier by brenghenGa naar margenoot+ t'ghene dat onder de Heydenen soo vermaert is, van de seuenGa naar margenoot+ Wijse der Griecken. Soo die visschers in Milesia haer net uyttrocken, daer was eenen die opden vanck den coop maeckte, soot vallen soude. Ende siet sy trocken int net een gouwen tafel op, diemen Tripus noemt. Daer rees gheschil onder de visschers ende den coopman: die segghende dat sy van visch verstaen hadden: desen, dat hy den vanck ghecocht hadde. Het gheschil quam totten ghemeynen volcke, midts de nieuwicheydt, ende den grooten schat die daer aen cleefde. Ende de saecke Apollo aenghegheuen zijnde, gaf voor antwoorde, datmen de gouden tafel den alderwijsten gheuen soude: sy | |
[pagina 9]
| |
wierdt met den ghemeynen raede aen Thales Milesius gesonden: maer Thales sandtse aen Bias: Bias aen Pittacus: Pittacus voorts aen een andere: ende soo deur alle seuen Wijse, tot Solon toe, als tot den alderwijsten. Maer Solon gafse aen Apollo Delphicus ouer, segghende, dat de eere Gode alleen toequam. Hier uyt spruyt dat spreeck-woordt: Tanquam ex Tripode: Hy spreeckt wijselijck enGa naar margenoot+ sekerlijck, als oft al van Godt quame. Maer onse Christene Wijsheydt gaet alle haer Orakelen en Philosophien te bouen: die int wel doen ghelegen is. Datter in d'antwoorde staet [wel vveerdt datmen hem prijse:] beteeckent dattet niet wel te samen staet, Wijs zijn ende sy seluen prijsen: als oock, sy seluen misprijsen. Soo seght Cato teghen sulcks:
Nec te collaudes, nec te culpaueris ipse.Ga naar margenoot+
Hoc faciunt stulti, quos gloria vexat inanis.Ga naar margenoot+
En wilt v seluen niet prijsen, noch v misprijs vermelt:
Want soo doen de onwijsen, die d'ijdel glori quelt.
Sommighe merckende, dat, sy seluen prijsen, te tastelijcke dwaesheydt is: die nemen gheheel op eenen anderen cant, ende misprijsen haer self metten lippen, maer metter herten comen sy op een uyt met de eerste: te weten, ijdel glorie soeckende, maer al bedeckter en subtijlder weghen. Die wel doet dan, als d'alderwijste, is weerdt datmen hem prijse: maer hy sy seluen niet. Soo de Wijseman seght: Laudet te alienus, & non os tuum: Dat een ander v prijse, ende vGa naar margenoot+ selfs mondt niet. | |
Ghebedt om goedt en deughdtsaem te worden.O Godt, gheuer der alder-beste ghauen, aenghesien wy van ons seluen niet en hebben, bevrijdt ons van ijdele wijsheydt, die opgheblaesen maeckt, ende die noch v noch haer seluen kent. Ende wilt my met die Wijsheydt beghiften, die int soecken vant eeuwigh goedt gheleghen is: op dat ick deur den wegh der deughden daer toe eens comen magh. Amen. |
|