Logo DBNL
Christeliicken waerseggher (1603)

Christeliicken waerseggher

(1603)–Jan David–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Christelycken Waerseggher:
Deur den E. Heere P. Ioannes David, Priester der Societeyt Iesv.

Capit. I.

 
VVelck is d'oprecht beghin, om tot VVijsheydt te comen?
 
De Vreese Godts, met sin: sonder dies te beromen.

MEN beuindt daghelijcks, waerchtigh+ te wesen, het ghene dat den Philosophe seght: Omnes homines naturâ scire desiderant: Alle menschen hebben uytter nature een begheerte, om te weten. Ende dit niet alleen in de ghemeyne ondersoeckinghe, van saeken diemen door t'ghesichte, oft ghehoor, oft eenighe andere bespeuringhe vernemt: maer oock in ernstige becominghe van alderhande scientien ende wetentheden, deur welcke men iemandt pleegh wijs ende wetende te rekenen. Elck heeft dan eenen+ treck om tot wetentheydt ende wijsheydt te comen. Maer de hooghste ende edelste wijsheydt is gheleghen in Godt te kennen, ende sy seluen. Om welcke wijsheydt S. Augustinus was biddende, op dese maniere: Domine, nouerim te; nouerim me. O+Heere, verlicht my dat ick v kennen magh, ende dan my seluen oock.

Van de kennisse Godts, sprekt Christus aldus: Haec est vita aeterna, vt cognoscant te solum Deum verum; & quem misisti, Ie-+

sum Christum. Dit is het eeuwigh leuen, dat sy v kennen, alleen waerachtigh Godt: ende Iesum Christum, die ghy ghesonden hebt. Dat is den vondt ende de wete, als seker middel, om ten eeuwighen leuen te gheraecken: oprechte kennisse Godts, deur Iesum Christum, sijnen eenighen sone, onsen heere. Van sy seluen te kennen (welcke wijsheydt soo met de eerste aen een houdt, dat sy daer qualijck om af te scheyden is) weerdigh is te bemercken, hoe selfs de Heydenen op den tempel van Apollo stelden met gouden letteren,+ Nosce teipsum: Kent v seluen. Waer mede sy te kennen ghauen, dattet oock tot de hooghste ende excellentste wijsheydt dienende was, sy seluen te kennen: ende tot welcke niemandt en gheraeckt, dan deur een besonder verlichten ende gratie der Goddelijcker wijsheydt.

Tot dese meeste ende weerdighste wijsheydt, behoort oock toe, het goedt vant quaedt t'onderscheyden: waer van Godt selue soo vele houdt, dat hy sulcke menschen sijnen mondt heet te wesen: seggende+ aldus deur den Prophete Ieremias: Si separaueris pretiosum à vili; quasi os meum eris: Ist saecke dat ghy het goedt ende t'costelijcke, vant snoode ende verworpen verscheydet, soo sult ghy als mijnen mondt wesen. Want ghelijck den mondt deur den smaeck ende ghevoelen, int voetsel verworpt het ghene dat schadelijck waere: alsoo onderscheydt sy oock tusschen goedt ende quaedt, met wijs ende rijp vonnis van saecken te gheuen. Ende daerom dient ooc tot dese hooghste wijsheydt, te onderkennen ende te verdeylen tghene dat eeuwigh is, vant verganckelijck: dat de siele aengaet, van dat het lichaem toecomt: ende derghelijcke andere dinghen, eenen Christenen mensche ter saeligheydt dienende.

Maer, want het een cleyn saecke is, t'goedt te weten, ende niet te doen: soo en wordt niemandt te rechte wijs gheheeten, dan die daer smaeck in vindt, ende hem daer aen houdt, volghende het wtwijsen+ vant Latijnsche woordt: Sapeins à Sapientia. Aldus seght den Wijseman: Sapientia doctrine, secundùm nomen est eius: & non est multis manifesta: De wijsheydt der leeringhe is volghende haeren naem: ende sy en isser niet vele bekent. De reden is claer: want een ieghelijck wilt wel weten, maer luttel daer naer doen ende leuen.

De vraghe dan was: welck het beghinsel is, om tot sulcke smaeckelijcke wetentheydt, ende waerachtighe wijsheydt te comen. want het beghinsel, als de deure ende inganck vant huys, moet voor al vonden wesen, soudemen daer in gaen.

+De antwoorde seght, dat de Vreese Godts t'beginsel deser wijsheyd is. Dit ghetuyght ons de heylige Schrifture in verscheyden plaetsen, ende besunder tot drij oft vier mael met ghelijcke woorden: soo namentlijck de Prophete Dauid seght: Initium Sapientie,

Timor Domini. Het beghinsel der wijsheydt, is de vreese des Heeren.+ Soo seght oock de Wijseman meer dan eens. Men vreest Godt eerstmael als Heere: daer naer als Vader. Ende soo S. Augustijn seght, ghelijck den burstel oft naelde den draedt deur treckt, alsoo brenght d'eerste vreese de tweede inden mensche, ende ten eynde oock de waerachtighe liefde. Soo datmen achternaer t'quaedt laet ende t'goedt doet, uyt liefde ende reuerentiale vreese, die de goede kinderen, ende Godts Heylighen betaemt, d'welckmen eerst al maer en dede uyt vreese van toorn ende castijdinghe, die de slauen plaghten te hebben.

Seer wel dan werdt de vreese des Heeren het beghinsel der wijsheydt ghenoemt: want soo den Wijseman self ghetuyght: Timor+ Domini expellit peccatum: De vreese des Heeren drijft de sonde uyt. Het welck een daedt en de werck der wijsheydt is: soo wel diemen met sulck een beginsel soeckt te becomen, als oock van welcke men nu den eersten graedt ende trap vercreghen heeft. Want als de meeste ende beste wijsheydt is, wel doen, ende heylighlijck leuen (ghelijck in het naeste Capittel volght te bewijsen) soo ist een goedt ende groot beghinsel der seluer, alsmen voor d'eerste de sonde hem quijt maeckt, om soo tot het oeffenen der deughden te gheraecken.

Daerom seyde den H. Basilius wel, dat die eerste slauelijcke vreese Isagogicus was, dat is die den mensche inleydt tot een beter ende heyligher vreese. Ghelijck dit selue merckelijck in de maniere van doen bevonden wordt, die S. Ian den voorlooper Christi gehouden heeft: als hy de sondaeren eerstmael de vreese van straffe aengheiaeght heeft, op datse souden leeren van de toecomende gramschap vluchten, ende op dat hyse deur waerachtigh leedtschap van sonden wijser maecken soude, ende soo tot Christum aenbrenghen, die sy uyt liefden dienen souden, naer dat hun herten daer toe deur vreese souden bereedt ghemaeckt zijn. Soomen daghelijcks siet, datmen t'quaedt werdt laetende ende t'goedt doende uyt liefde, d'welckmen te voren al dede uyt vreese: volgende dat vers:

 
Oderunt peccare boni virtutis amore, &c.
 
De quae doen somtijds deughd, uyt vrees' gestraft te zijn:
 
De goe doent al met vreuchd, want liefd' en is gheen pijn.

[A] Daerom wast, dat Godt, eer hy sijn volck de Wet ghaf, den+ bergh met roock, brandt, groot gheluydt der voisen, als trompetten, schroomelijck maeckte, ende t'volck een ontsprekelijcke vreese aen ioegh: op dat sy deur die vreese, als deur een bequaem beghinsel, tot beter onderhoudt sijnder gheboden souden comen. Desvolghende, Moyses seyde, als sy van benautheydt meynden te steruen: [B] Ut probaret vos venit Deus: & vt terror illius esset in vobis;+

& non peccaretis: Godt heeft dit soo ghedaen, ende is soo tot ulieden ghecomen, op dat hy u-lieden proeuen soude: ende op dat sijn vreese in u-lieden soude wesen, ende dat ghy niet en soudt sondigen.

+Alsoo is de vreese vande palmette oft feurel, ende vande roede, [C] den kinderen het beghinsel om tot wijsheydt, deughdt, ende gheleertheydt te gheraecken. Ende niet alleen en houdtmen de ionckheydt (soo in huys als in schole) in bedwanck ende goedt officie, doort ontsigh der castijdinghe, de roede om hoogh, ende meest aende schouwe stekende: maer daer mede houdtmen oock een ghemeynte in goede orden, den rechter niet te vergeefs het sweerdt draghende:+ soo S. Paulus seght: Si autem malum feceris: time: Ist dat ghy quaedt doet: vreest. Dies de galghen ende sulcke gherechten van Iustitie, die opde heirbaenen, ende oock somtijdts op de merckt staen, maecken de boose menschen wijser uyt ontsigh: ende maecken dat sy ten eynde oock wijs worden, ende wel doen, uyt liefde der deughdt.

+Hiertoe dient oock wel t'ghene datmen leest vande plaetse die Plato uyt seker reden voor een plaetse van studien, ende van wijsheydt te becomen, vercoren hadde, bouen dattet oock sijn gheboorte-stede was, ghenaemt Academia. Sijn reden van dese plaetse te verkiesen tot wijsheydt te verkrijghen, ende andere sijne wijsheydt mede te deylen, was dese, soo Polybius beschrijft:+ Quia ex frequenti terraemotu saepè colliditur: Want die plaetse dickmael deur aerdbeuinghe beroert werdt. Timor enim, sicut modestiae cognatus est, ità familiaris est sapienti: quia scilicet mentem componit & humiliat: Want de vreese, ghelijck sy de maetigheydt nae bestaet, alsoo is oock den wijsen ghemeynsaem: want sy den moedt wel stelt, ende ootmoedigh maeckt. Van dese plaetse, Academia, hieten sy alle Academici, die daer om wijsheydt te ghecrijghen verkeerden: ende naemaels oock om ander redenen, als oock andere plaetsen van studien.

De volmaeckte vreese Gods, is een waerchtigh onderhoudt+ sijnder gheboden, soo de Wijse-man seght: Deum time, & mandata eius obserua: hoc est enim omnis homo. Vreest Godt, ende onderhoudt sijn ghebodt: dats den gheheelen mensche. dat is, al de wijsheydt ende saligheydt. Ouersulcks, alle goede ende oprechtighe menschen, als Iob, Tobias Zacharias, Simeon, ende derghelijcke noch hedendaeghs, werden al Godtvreesende ende Godtvruchtighe menschen gheheeten.

Datter in d'antwoorde staet [met sin] beteeckent, dat den mensche de vreese ter herten moet nemen, soude hy tot wijsheydt comen. want soo sal hy tot aendachtigheydt comen, daer hem de

vreese toestiert ende drijft. D'welcke, ist dattet metten inwendighen sin ende toedoen des verstandts niet en gheschiedt: dat hy ten minsten den sin des lichaems, ende uytwendigh ghevoeligh beseffen van sieckte, teghenheydt, tribuliatie, angst, ende derghelijcke slaende oft dreyghende handt Godts, waerneme, ende te wercke stelle: hem wachtende, dat hy niet en zij, als die int slaen gheen ghevoelen en hebben: vele min het dreyghen des Heeren achten. In sulcke en vaet de vreese Godts niet, maer worden int castijden langhs soo harder, als den aen-beldt.

Dat int eyndeken staet (sonder beroemen) niet allen en ist om t'voldoen vant versken, oft omt rijmen ghedaen: maer om te bewijsen, dat een goedt ende Godtvruchtigh mensche, hem niet en moet beroemen van deughden: maer altijdts te minder ghevoelen van sy seluen hebben, hoe hy beter en beter wordt. Soo seght de Wijse-man: Quanto magnus es, humilia te in omnibus:+ Hoe ghy meerder ende beter zijt, verootmoedight v dies te meer in alle dinghen. Soo sy oock haer te meer moeten booghen, die groot van stature zijn, om deur neder poorten ende deuren te gaen, by dat de kleyne doen. Ende daerom en ist niet te vergheefs, dat onsen Heere seght: Nisi efficiamini sicut paruuli, non intrabitis in+ Regnum caelorum: Het en zij dat ghylieder als cleyne kinderkens wordt (deur ootmoedigheydt) ghy en sult int Rijcke der hemelen niet comen.

Ghebedt, om de Vreese Godts, ende waerachtighe Wijsheydt te verweruen.

O Heere Iesu Christe, die de eeuwighe wijsheydt des Vaders zijt, want ick v noch niet ten rechten en beminne als Vader, gheeft my de gratie, v te vreesen als heere: op dat, de vreese de liefde by brengende, ten eynde deur dit goedt beghinsel, tot waerachtighe wijsheydt ende onderhoudt uwer ghebeden, ende soo totten inganck des eeuwighs leuens, naer dit leuen gheraecken magh. Amen.


Vorige Volgende