Logo DBNL
Volksleesboek voor middelbare en lagere scholen en Vlaemsche huisgezinnen (1854)

Volksleesboek voor middelbare en lagere scholen en Vlaemsche huisgezinnen

(1854)–Johan Michael Dautzenberg, Prudens van Duyse–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XXVII
De koningin Louisa zaliger.

Eerste afdeeling.

 
Alles was in haer vereenigd,
 
Die niet meer by ons ontwaekt;
 
Wat den aerdschen jammer lenigt.
 
Wat de vrouw tot engel maekt.
 
Gade trouw en moeder teêr
 
Blonk zy uit by hoog en neêr;
 
Zy vergat voor 't vreemde leed,
 
Wat heur eigen hart doorsneed.

Sedert lange hadden zich de teekenen eener geweldige maetschappelyke koortse op nieuw by de Franschen veropenbaerd; dat is te zeggen by degenen, die men nu eens gewoon is met den name van Franschen te bestempelen. Want Parys, waerhenen, niet enkel uit de provinciën, maer ook uit alle deelen der wereld alles wat laeg en slecht, even als wat verheven en edel is, te samen vloeit, Parys is de klok die 't oproer voor 't gansche land bomt.

Doch er zat in die hoofdstad een vorst op den troon, die den eeretitel van Vredebewaerder uit den mond van Europa had bekomen. Hy stelde het werk van Waterloo voort.

Louis-Philippe had in der daed begrepen, dat er ook voor Frankryk eene andere grootheid dan die van Louis XIV en van Napoleon kon bestaen, welke beide vorsten betere titels tot de achting der beschaefde wereld bezitten, dan hunne ydele veroveringszucht. Louis-Philippe wist, dat er in 't leven der volkeren tydstippen voorkomen, die aen de zich opvolgende tydstippen des menschelyken levens niet ongelyk zyn. Nu jaegt de mensch de vermaken na; dan wil hy de kunst beoefenen en de glorie vrybuiten; later wil hy ontzag en schatten verwerven; maer eindelyk als de mensch ryp is voor het ware, met een woord, als hy wys en grys is, wil hy rust en vrede smaken.

De fransche monarch verstond dan zyn tydstip, dat overigens in Congressen van Vrede luid genoeg zyne zedelyke behoeften heeft verklaerd; maer Parys, het bedorvene kind, verstond Louis-Philippe niet, of wilde hem althans niet verstaen. Hoe menig mael vlogen er binnen die stad kogels naer het vorstlyke hoofd; Fieschi richtte zelfs een helsch tuig tegen hem; doch telkens dekte de Voorzienigheid met haren schilde des franschen huisgezins vader.

Edoch, wat de dierlyke macht niet kon, dat zou de macht des geestes beproeven: wat geen helsch werktuig kon bereiken, dat zoude de pen bereiken.

Er is geen twyfel aen, of de voorzichtige en voorzienige vorst heeft lang geweten, hoe naby den afgronde zyn voet wankelde: hy moest des overtuigd zyn, wanneer hy over het treurtooneel, dat zich voor Frankryk ontrolde, het oog liet weiden.

Trouwens wat zag hy? hy zag mannen, die zich door hun genie den eerbied der Letterwereld hadden verzekerd, thans medegesleept door de zucht naer nieuwigheden of eerezetels, schriften voortbrengen, zoo verleidend voor 't volk als gevaerlyk voor den staet:

Hy zag priesters, wyd beroemd door hunne gulden pen,

thans den staet met dezelfde opgetogenheid aenvallen, als zy eens de kerk schenen te verdedigen, indien zy over de ‘onverschilligheid omtrent den Godsdienst’ den Jeremias hunner eeuw hadden uitgehangen:

Hy zag een heir romanschryvers hun talent besteden, om de verachtelykste wezens der rasp- en ontuchthuizen met eenen poëtischen glans te omkleeden, en de eerwaerdigste stervelingen in een min gunstig daglicht te plaetsen:

Hy zag wat het boek niet spoedig genoeg kon bewerken door 't alom verspreide feuilleton der dagbladen bliksemsnel doorgezet worden: en groote schryvers als ten wedstryde werken, zoo op het tooneel als in den huiskring, om de clubsen krachtdadig te ondersteunen: en min heimelyk dan dezen by het sloopen der zeden, als troon- en outerbestormers optreden.

De ongelukkige vorst zag meer: hy zag eene talentvolle vrouw, onder eenen mannelyken naem(1), der hoofddeugd haers geslachts, der eerbaerheid, op de kunstigste wyze, den krans van 't hoofd nemen; ja, het overspel langs duizend kronkelwegen eerder vrypleiten dan veroordeelen.

Alle die verderflyke leeringen, hoe zeer wellicht op bykomende punten uiteen loopend, waren het omtrent het hoofdpunt eens: zy wilden afbreken. En wat was de Cameleontische Communismus in den gronde anders, dan de ontkenning van wat bestond(2)?

Louis-Philippe zag dien zondvloed klimmen, aenwassen, toegolven; maer de arke, die hem en den staet zou redden, ontdekte hy niet.

Als de gryze vorst, met de koningin Marie-Amelie, die hare kinders, als eene andere Cornelia, zelve had opgekweekt, te midden der zynen zat, herdacht hy dikwyls de smarten, die hy als vader doorstaen had. Hy dacht aen de kunstbegaefde princes Marie, die hy zoo vroeg - aen den hertog van Orleans, dien hy zoo wreed verloren had. Hy dacht aen de opofferingen, die hy den lande had toegebracht - geene opofferingen van goud, maer van 't bloed zyner eigene kinderen in den stryd tegen Algiers: maer, als de mensch in den boezem des vorsten zoo diep zuchtte, als de vader in hem zoo fel leed, dan ook dacht de bewaarder der europeesche vrede niet zelden aen zyne Louisa; zy toch mocht dat zoete genot smaken, dat hem, sedert hy Frankryks troon aenvaerdde, ontzegd was.

Zy mocht te midden van een volk wonen, dat in elken storm, die over Europa vloog, zich dichter aen haer koninglyk huis vastsloot; zy met haren geliefden gemale, met haren dierbaren kinderen mocht al het zoete des huislyken geluks kennen en zich algemeen bemind zien.

Het deed den armen koninge en zyner brave gemalinne goed, dat in Louisa de deugden van eenige dier vorstinnen herleefden, die Frankryk tot eeuwig cieraed zyn, al hebbe ook eene harer het hoofd onder de valbyl des beuls moeten bukken.

Als hy zyn leven naging, dat met ramp en ballingschap doorweven was, als hy de worsteling overpeinsde, die hy nu alreeds zoo vele jaren met den paryschen oproergeest door-

kampte, dan werd het hem weder bang op het harte. Doch de Voorzienigheid stond hem toe, van dien zwarten denkbeelden tot zachteren overtegaen. Hy trok zyne oogen van Parys af, om zyne ziel naer Brussel te laten overvliegen.

Hy zag zyne dochter te midden harer kinderen bezig met hen te onderwyzen, zoo als eene moeder alleen onderwyzen kan: hy zag ze door haren onschuldigen lach, door haer liefelyk woord de zorgen, die ook de gelukkigste koning kent, van het voorhoofd haers gemaels verjagen; terwyl deze, in dien oogenblik ten minste, al het heil eens vergetenen burgers mocht genieten; hy zag ze in haer stil vertrek of in den tempel voor den Vorst der vorsten gebogen, den zegen over Frankryk en over haer tweede vaderland, over Belgie afsmeeken.

De koning der Franschen in die gepeinzen verdiept, bedankte God zelfs voor alle doorstane rampen, omdat hy in den storm, Gods nabyheid het sprekendst had gevoeld. En toen, toen berustte hy in het bewustzyn eener welvolbrachte taek; bevelende der Voorzienigheid het toekomende lot Frankryks. En welk vurig gebed heeft hy niet naer den hoogen gestuerd voor 't behoud zyner gemalin, zyner kinderen en kleinkinderen, smeekende, dat zy voor zulke harde proeven bevryd bleven, als hy had moeten ondergaen. ‘O kon myn lyden het lot der mynen verzachten!’

En als hy de koningin Louisa met haren geëerbiedigden gade, met hare beminnenswaerde kinders in verbeelding naging, als hy het geluk aenschouwde, dat hun in de volksliefde der Belgen was te beurt gevallen, o dan gevoelde de edele gryzaerd, dat de Opperste monarch een genadig oor verleend had aen zyne vaderbede. In zyne ziele weêrgalmden zacht de woorden des priesters Simeon, toen hy het heilig kindeken, dat het licht der vrede aen de wereld zou brengen, op zyne armen mocht aenvaerden: ‘Heere, zend

nu uwen dienaer in peis weg.’ Maer de Heer had er anders over beschikt.

Niet de dood, maer het oproer moest hem de kroon van het hoofd rukken, die men hem vroeger eenigszins had opgedrongen, toen de afgevaerdigden, den 30 july 1830 in 't Palais-Bourbon vergaderd, afkondigden: ‘De hertog van Orleans is een vorst der zaek der omwenteling opgeofferd: hy uite zich; van 't fransche volk zal hy zyne kroon bekomen hebben.’

Wat waren de tyden veranderd! Op den 24 february 1848 was Lodewyk Philip met de zynen weder in optocht ter ballingschap: hy had vruchteloos den troon ten voordeele zyns kleinzoons des graven van Parys afgestaen, met den wensch, dat deze gelukkiger mocht zyn, dan hy.

Wel had onze koningin den weêrgalm van den ingestorten troon in Belgie vernomen, maer zy kende 't lot harer familie niet, die onzekerheid, welke de verbloemde volkstael zoo krachtig uitdrukt met tusschen dood en leven zweven, duerde acht volle dagen.

Men zegt, en het vindt geloof, dat onze koningin in dien angst der teederste kinderliefde, jaren lydens in die enkele dagen geleden heeft. Vroeger had zy tranen van dankbaerheid gestort, zoo dikwyls als haer vader den op zyne borst gerichten kogelen ontsnapt was; dan, aen dien zoo lang levenden angst der koningin was er schynbaer een einde gekomen: eene jarenreeks had zich opgedaen, gedurende welke de vrees harer kinderliefde scheen ingesluimerd om eens te ontwaken. Vreeselyk ontwaek!

Vorstelyke jammertranen waren te allen tyde een aendoenelyk schouwspel. Het volk gevoelt, dat, als koninglyke smarten zoo blykbaer uitbreken, dezelve veel dieper dan by den gemeenen man in 't hooggekwetste gemoed gegrepen hebben, en dat rimpels veel diepere voren graven in een voorhoofd, waer eene kroon op drukt. En wat eerbied

moeten dergelyke tranen ons niet inboezemen, als zy uit kinderliefde voortvloeien? Wat deernis niet zulke rimpels op een rein vorstinnenvoorhoofd? Immers het waren rampen, waer een kinderhart onder bezwykt; immers het waren tranen, die geene sterflingshand kan opdroogen. De godsdienst alleen vermag hier troost te schenken, wanneer hy ons Jobs woorden voorhoudt: ‘God gaf, God nam: de naem des Heeren zy gezegend!’

Van de vroegste dagen af, bebben onze voorouders, de Germanen, der vrouwe eene soort van eeredienst bewezen: deze neiging werd door meer dan eene oorzaek jegens Louisa versterkt. Men zag ze eerwaerdig als eene huismoeder, lieftallig als eene beschaefde vorstin, weldadig als eene christenvrouw. Men zag ze als dochter en moeder even uitmuntend, hoofdzakelyk gelukkig, omdat zy het geluk haers koninglyken echtgenoots bewerkte; bovenal fier, omdat zy haren tweeden vaderlande jonge verdedigers in de prinsen en eene navolgster harer landsliefde in eene princes geschonken had; hoogstblyde, waer zy niet door pracht uitblinken, maer hare weldaden in de stilte zaeien zoude.

Zoo hebben wy, Belgen, ze gezien; zoo heeft God ze vooral gekend.

Terwyl de omwenteling voortging, en Parys aen de yselykste woelingen der opgetogene partyen prysgegeven, voor geheel Europa een schouwspel van vernederenden trots en van diep medelyden geworden was, sloot Belgie zich dagelyks meer en meer aen den Koning en het koninglyke huis vast. De bekrompendste verstanden konden nu gemakkelyk de vergelyking maken tusschen deze beide naburige staten; tusschen de geweldige schokken van Parys en den stillen bloei van Brussel, tusschen de ydele beloften van politieke schoonpraters, de verleidende droomen van vernuftige dagbladschryvers, en de vryzinnige grondwet van Belgie, die eene waerheid was.

Indien er iets geschikt konde zyn om de rampen, die de teêrgevoelige ziele der Koningin opvolgenlyk by het verliezen eens dierbaren broeders, eener lieve zuster, eens eerstgeborenen lievelings, eens aengebedenen vaders schokten, te verzachten, dan zeker was het wel de houding, die Belgie nam by de omwentelingen, die op vurige vleugelen des verderfs van Frankryk naer Duitschland overgevlogen waren, en die den laetsten koning van den troon in 't stof dreigden te werpen.

Louisa heeft wellicht meer toegebracht, dan wy wel beseffen, tot het behoud des vorstendoms. Zy toch had de vyanden haers vaders door geene andere wapenen, dan die harer deugden en harer gebeden bestreden. Zy toch mocht den troost genieten, van zich tot de hoogte der vorstinne verheven te hebben, omdat zy de hoogte der christenvrouw had bereikt, en op die wyze het land aen zich en aen haer huis had verbonden. Zy kon op elken stap, dien zy buiten haer paleis deed, zich sprekend overtuigen, dat de Belgen ten minste nog hunne vorsten en vorstinnen wisten te waerderen. Verhevene vergoeding voor haren liefderouw, doch te zwak om haer aen't leven te kunnen hechten!

Tweede afdeeling.

 
Zy kwynt: haer oog staet dof, en bleeker zyn haer wangen,
 
Ofschoon de gloed nog soms haer blos verhoogt.
 
Zy siddert, als zy gade en kroost aen 't hart wil prangen.
 
Terwyl ze stil haer tranen droogt.
 
 
 
Vrouwe Courtmans, belgische Koningin.

Hare ziekte had langs verraderlyke wegen veld gewonnen. Het was besloten, dat zy door hare tegenwoordigheid, door haer woord, door haren blik de ouders, die zy aenbad, in

hun ballingschap zou gaen troosten. De lichaemspynen zyn niets voor my, sprak zy en wilde naer Engeland; maer haer wil werd weldra door de marteling overmeesterd. Zy werd genoodzaekt naer Ostende te keeren; die verblyfplaets werd haer door de geneesheeren aengeraden.

Louis-Philippe had Louisas hand niet in zyne stervende hand mogen drukken, hy had ze nauwelyks mogen zien op 't kasteel van Claremont, dat Leopold zich verhaest had ter beschikking van zynen vader te stellen.

Werd in Belgie eens voor de doodzieke Maria-Theresia, in alle kerken het gebed van veertig uren ingesteld, ook thans, dat men 't gevaer kende, waerin zich 't leven harer waerdige achterkleindochter bevond, ging een algemeen gebed ten hemel: de kinders en gryzaerds, de maegden en de huismoeders, de stedeling, die haer gekend had en de schamele landman of de weeze, die zy ondersteund had, allen baden voor haer.

Menigen vreesden sedert lang voor de Koninginnne. Zy alleen, die te Palermo in ballingschap geboren, vroeg tydig den ramp gekend had, scheen nu met den dood, als met den Engel der bevryding, bevriend: zy alleen was niet angstig.

Haer ging immers een hooger licht op in de hoop, haren vader spoedig weêr te zien. Dit schouwspel is overheerlyk geweest: ja grooter, eindeloos grooter dan elke andere vorstelyke plechtigheid was hare inhulding ter onsterfelykheid.

Het was te Ostende, dat Louisa zich voor de laetste mael, ten zaligen inslapen zoude bereiden: want geheel haer leven was eene heilige stemming tot dit plechtige vaerwel. Ballinge van der wiege af, zoude zy thans, op de grenzen haers ryks, hare aerdsche ballingschap eindigen.

Hier past geene redenaerstael. Het bloote verhael haers doods spreekt voldoende tot den Belgischen harte.

Een stuk eenigszins van officiëel en aerd achten wy hiertoe best geschikt. De heer Cuvillier-Fleury, oud-leermeester der fransche prinsen, vertrok van Ostende, om aen Frankryk byzonderheden over den dood der Koningin mede te deelen: zy luidden in dezer voegen:

‘De Koningin der Belgen is ontslapen gelyk zy geleefd had, in eene onverstoorbare kalmte; want dit zoo warme hart, dat zoo levendig voor alle edele aendoeningen klopte, ging met eenen vasten geest en eene verhevene rede gepaerd. De plotselinge overkomst binnen Ostende der koningin, hare moeder, der hertoginne van Orleans en der hertoginne van Saksen-Coburg, hare zusteren, en der prinsen, hare broederen, moest haer de gedachte inboezemen, indien zy die niet reeds had, dat een ernstig gevaer haer leven bedreigde. Zy vestigde een kalm oog op dat gevaer, en men zag andermael, op min dan twee maenden tyds, in dezelfde familie, dat schouwspel herhaeld eener stille dood, zonder klachte, met eene stoïsche eenvoudigheid en eene christelyke onderworpenheid aenvaerd, ginds, in de ballingschap, hier op den troon; de vader, dier laetste proeve toelachend met de rustigheid des braven mans; de dochter, tot hare uiterste ure die zending van verhevene zelfverloochening, die den grond harer deugden uitmaekte, vervullend, en in anderen, ook al stervend, eene hoop zoekend te onderhouden, die zy zelve verloren had. Aldus heeft de Koningin der Belgen hare loopbaen gesloten, zacht jegens den dood, gelyk zy 't gedurende haer gansch leven geweest was(1), en tot den laetsten stond onledig met hare zending op der aerde: beminnen en vertroosten.

Den 10en, stond doctor Gueneau de Mussy en de gewone geneesheeren H.M. verslagen wegens de onverwachte verer-

gering der ziekteteekenen, die de overkomst der koningin Amelia en der prinsen hadden doen verhaesten; ziekte, gedurende de eerste dagen verminderd ten gevolge van 't zoo zeer verlangde samentreffen. De koningin moeder werd verwittigd, dat het gevaer voor hare dochter nakend was: zy mede werd gelast haer de vermaning der onmachtige en wanhopende wetenschap mede te deelen. Wat voorzichtigheid ook de koningin moeder daertoe aengewend hadde, de geliefde zieke begreep die zeer wel, en bereidde zich met eene wonderbare tegenwoordigheid van geest, om hare plichten van moeder en christene te vervullen.

De abt Guelle hoorde hare biecht aen, en in bywezen des konings, der prinsen harer zonen, der princesse harer dochter en der gansche familie, bediende hy der Koninginne de HH. Sacramenten.

Hierna riep zy hare drie kinders tot zich, en zegende hen. Elk harer broederen en elke harer zusteren, de hertogin van Orleans, de hertogin van Saksen-Coburg, de hertog van Nemours, de prins van Joinville, de hertog van Aumale en de hertog Alexander van Saksen-Coburg bekwamen opvolgenlyk een byzonder vaerwel, onder vorm van samenspraek, even als of de stervende dier scheidinge hadde willen ontnemen, wat zy smartelyks en onwederroepelyks hezat. “Ik heb willen vertrekvaendig zyn, (sprak ze) maer ik wanhope niet. Vertroost u, ik gevoel dat er nog leven in my is...” De avond verliep in dusdanige gesprekken; de nacht was angstvol. Omtrent den vieren 's morgens, scheen er geene de minste hoop meer; de Koningin lag in haer uiterste. Koning Leopold en koningin Amelia hadden hare koetse niet verlaten. De prinsen en de princes werden geroepen. De doodstryd begon. Hy was zacht, en liet der stervende al hare verstandelyke vermogens, al haer rein zelfgevoel, ten einde toe wakker gehouden over de smarten

harer familie, terwyl zy hare eigene vergat. Zy las met den abt Guelle de gebeden der stervenden, omhelsde nog eens hare kinders, en als hare stem uitgedoofd, als hare oogen onder 't naderen des doods zich reeds oversluierden, verzocht zy de hand des Konings, hield ze in de hare vast, en kuste ze. Eenige oogenblikken later, was zy niet meer, en hare kamer weêrgalmde van snikken.’

De zwarte rouwvaen werd langzaem op de gemeentetorens geheeschen. Wat indruk bracht die te wege? Wy Belgen schryven toch voor geene vreemden. O, dat onze landgenooten zich in die rampzalige oogenblikken herplaetsen - dat zy in verbeelding nog eens, gedurende verscheidene dagen dat sombere klokkengebom in hunne ooren hooren weêrgalmen; want wy gevoelen het maer al te wel: onze uitdrukkingen, ons tafereel zouden eindeloos verre beneden het gevoel blyven, dat in die oogenblikken van niet onverwachten, doch niet min diep gevoelden rouw geheel Belgie doorrilde.

Dat zy zich mede in die plechtige stonden verplaetsen, toen de sterfelyke overblyfsels dier moeder der armen langs de yzeren spoorbaen van Ostende langzaem naer de hoofdstad des ryks werd overgevoerd.

Eene stem verhief zich by den plechtigen lykdienst in tegenwoordigheid der groote staetscorpsen, onder de gewelven der kerk van SS. Michiel en Gudula; het was de stem eens priesters, met al de majesteit van den godsdienst omkleed. Als een andere Mozes van Sinaï dalend, op welks bergtop de Heer te midden van donderslagen had gesproken, overheerschte de redenaer de menigte. Rondom die lykbare lag het Belgische volk diep neêrgebogen als of des hemels donder het getroffen hadde. Geen wereldsch woord kan der heilige welsprekendheid tegenovergesteld worden.

‘De Heere, sprak de priester, nam zulk een welgevallen in haer, dat hy haer op het uiteinde des ryks heeft willen

zien sterven, opdat zy, als op de armen der bevolking gedragen, door onze provinciën henen, tot aen 't door haer gekozene graf gevoerd, by dien doortocht allen harten den indruk haers heiligen levens en doods onuitwischbaer mocht inprenten.

Vergeten wy nimmer dien langen voortslependen rouwstoet, die plechtige doodskoets, die omsluierde rykskroon, die verlichte lykkapel, waer alle oogen henenvlogen, en 't ontelbare volk, toegesneld om by dien doortocht te knielen, te bidden en te weenen, traeg doortrekkend; die priesters, die kerkoversten elkander dit kostbare pand, met de gebeden en zegeningen der kerk overleverend.

Vergeten wy nimmer dat treurige, verhevene oogenblik, waer de Koning, omringd van zyne zonen, van de prinsen van Frankryk en Duitschland, van de vertegenwoordigers der vreemde mogendheden, de ministers, de groote corpsen van den Staet, de bezonderen der natie, eene tallooze, onafzienbare, diepstilzwygende menigte, voor de achtbare lykkiste nederboog, en te voet, blootshoofds, door de smarte diep aengedaen, achter dien zegewagen des doods stapte, welks gang men statelyk vertraegde, als of men vreesde te spoedig den gedolven wordenden grave en der ure des laetsten vaerwels te genaken.

En later, in der nederige kerk, aen den voet des tabernakels en des outers van Maria, waer de Koningin rusten wilde, zagen wy die andere koningin, die moeder, die christinne, die martelares, die Maria-Amelia, gelaten en rechtstaende: en wy allen, als wy haer aenschouwden, dachten aen de moeder der zeven weën, en herhaelden in den stille: Stabat Mater!’

Waer het staetkunde geldt, kan het volk zich bedriegen; de ingewikkelde belangens der politiek laten zich niet zelden verschillend beoordeelen. Menig zelfdenker kan daerby een verschillend standpunt kiezen, en tot eene andere slot-

som komen, dan zyn buerman. Beide kunnen ter goeder trouwe zyn, en hemelbreed in hunne gevoelens verschillen; maer overal waer het er op aenkomt, om de deugd, de menschenliefde, de weldadigheid eener vorstinne te beoordeelen, mist het volk nooit: hierin wordt het immers als een goed kind, door 't innige gevoel voorgelicht. Ook is 't op goeden gronde, dat men, met éenen adem, der ontslapene koninginne den naem van ‘moeder der armen’ tot grafkrans heeft geschonken.

Haer vermogen ook aen 't hof was te sterker, daer zy zich aller eigenlyk gezegde staetkunde onttrok: zy trad enkel als koningin op, om den vaderlandschen plechtigheden, waerin zy verscheen, de bevalligheid eener uitmuntende vrouwe by te stellen; zy poogde enkel invloed op haren vorstelyken gemael uit te oefenen, waer zy hem wilde bewegen ten doelmatigen gebruike van het schoonste voorrecht der kroon: het recht van genade te doen.

Wy kunnen niet uitweiden in menigen trek, die haren aerd en hare deugd kenschetst, ook in de vroegste vaeg haers levens: dan reeds gaf zy blyken van bescheidenheid, kloekmoedigheid, godvrucht en kinderliefde.

Geene bloote staetkunde had de twee vorstelyke echtgenooten samengebracht. Louis-Philippe had prins Leopold vooral leeren achten, toen deze gewetensvol zyne benoeming ten troone van Griekenland dacht te moeten weigeren(1); die zelfde achting zetelde onbegrensd in Louisas harte.

Sedert haer verblyf in Belgie, werd het stille kasteel van

Laken haer bovenal dierbaer: verhevene geesten hebben altyd de stille natuer bemind. Daer leefde zy met den gade harer keuze en met haren kinderen, en, ja, eenigszins met harer afwezige moeder, aen wie zy dagelyks eenige woorden schreef, en voor wie zy zich uitstortte als voor het beeld der Voorzienigheid op aerde. Daer beoefende zy de kunsten, en offerde Gode in de menschlievendheid.

Wat invloed hare ingevingen onder die beide betrekkingen op den Koning verworven hebben, laet zich licht vermoeden.

Lang voor de sluiting der eindelyke vrede in Belgie (1839), had de kiem van wetenschap en kunst zich gelukkig beginnen te ontwikkelen: een weldadige bloei strekte zich uit van den verbeterden landbouw tot de officiëel ingerichte kampstryden van middelbaer en hooger onderwys, van de voortgezette tentoonstellingen van beeldende kunsten

en nyverheid tot het vaderlandsche oprichten van gedenkteekenen en standbeelden.

Sedert lang had de koningin in het ryk van België haer zedelyk ryk willen vestigen. Zy had het lot der slachtofferen uit de veldtochten van 1831 door de blyken haers medelydens verzacht. Byna onmiddelyk na hare aenkomst in ons midden, zag men haer maetregels nemen ter oprichting van scholen en kostscholen, waerin de arme meisjens te eener tyde in het uitoefenen van maetschappelyke deugden opgeleid en tot handwerken en vlyt geoefend werden.

Er is zelfs een slach van scholen, waervan Belgie het bestaen te danken heeft aen hare evangelische liefde. De dagbladen brachten der koningin dagelyks de tyding van eenig onheil, veroorzaekt door gebrek aen zorg, die de buiten huis werkende lieden hunnen kinderkens niet konden toedragen. Ter voorziening dier rampen, en tevens ter vroege opvoeding van geest en harte der 2 tot 6-jarige kleinen opende hare zegenryke hand de bewaerscholen.

Ook in de kinderkribben nam zy werkdagig aendeel; zoo als thans belgische vrouwen zich, door eenen heiligen naijver aengespoord, pogen tot vorstinnen der menschlievendheid te verheffen(1).

Wie weet niet, hoe Louisa met hare uren te woekeren wist ter bevordering van het goede; hoe zy, buiten de plichten van vorstinne, gade en moeder, nog oogenblikken wist te vinden voor 't kunstigste naeldenwerk? gelyk eene dichterlyke princes der oudheid veredelde zy die bezigheid der burgermeisjens: zy deed meer, zy heiligde die bezig-

heid, doordien zy er de vrucht van bestemde voor liefdadige tentoonstellingen.

Haer edele vader verheerlykte eens zyne jeugd door het redden zyner natuergenooten, vuer en water ten trotse; de edele dochter volgde steeds het menschlievende voorbeeld haers vaders(2).

De Voorzienigheid heeft haer gedurende hare regering overvloedige gelegenheden aengeboden, om den haer ingeschapenen trek ter weldadigheid te kunnen voldoen. Veel heeft Belgie geleden door de yselyke verwoestingen der choleraziekte; veel, door den hongersnood gedeeltelyk uit de mislukking der aerdappelen geboren: wat zy in die noodlottige jaren der redding harer onderdanen verricht heeft, wat zy toen te eener tyde den arme gegeven en Gode geleend heeft, is slechts voor enkelen, gelast met het uitdeelen harer giften, geen geheim.

Men heeft gezegd: de koningen heerschen in den name des Heeren: dat is, welbegrepen, waer en klaer. De koningen heerschen in der daed in den name van den Vorst der vorsten, van hunnen Opperrechter zoowel als van dien des volks. Zy zyn dus verplicht, willen zy den naem, in wien zy heerschen, waerdig zyn, hunnen meester eenigszins te weêrspiegelen, en dus op hunnen troon de rechtvaerdigheid en de volksliefde doen zetelen: dewyl immers (zoo als 't reeds in de aloude blyde inkomsten dezes lands wordt aengeduid) het volk niet voor den vorst, maer de vorst voor het volk bestaet.

In dien zin, ja, zyn de vorsten de onmiddelyke afgezanten, de vertegenwoordigers der Godheid zelve, in dien zin

ook duert de heerschappy eens goeden vorsten niet alleen zoo lang, als zyn naem in het hart der landgenooten voortleeft, maer hy overleeft zelfs het uitsterven des volkstams, wiens vader hy eens, naest Gode, was.

Moeten wy hier byvoegen, dat, even als by 't verlies van voortreffelyke burgers, de achting, de eerbied, de liefde, die eens op der ouderen hoofd rusteden, op die hunner kinderen overgaen? De deugden eener moeder zyn ook voor hare kinders onder die betrekking niet verloren. In de afstammelingen van vorsten is zulk recht in der daed een goddelyk recht, dat alle eeuwen door zal erkend worden; terwyl het monarchische recht thans niet meer als goddelyk herkend wordt.

Belgie, waer om zoo te zeggen, het volk Louisa met zyne liefde gezalfd heeft, en haer in het graf, erkentelyk, tot onsterfelyke zielenbeheerscherin ingewyd heeft; Belgie is diep van die waerheid doordrongen, en heeft het doen blyken in die woelige dagen, waer gansch Europa tot op zyne grondvesten wankelde. Alle standen onzer maetschappy hebben zich toenmaels om den koning en zyne geliefde gemalin geschaerd, en Belgies troon is door Europas schokken zelfs vastgezet.

Toen nu ons vaderland vernam, dat de vryzinnige, godsdienstige koning haer ter plaetse, die zy in haer leven zoo bemind had, en waer zy thans rustte, eene kerk stichten wilde, werd de natie diep getroffen en besloot deel te nemen aen een denkteeken, dat de liefde des konings haer oprichten wilde. Men weet op wat loffelyke wyze de natie dien besluite getrouw bleef. Hoog en laeg heeft het zyne bygebracht ter volvoering dier nationale onderneming. Zulk schouwspel was een zegeprael voor de godsvrucht. Hier verbroederde elke godsdienstige gezindheid, hier gevoelde zich ieder Belg genoopt den troon op 't grafaltaer te vestigen.

Had de stem van gewyde redenaren 't geluid der rouwklokken in onze tempels vervangen, nu was de tyd daer, waer ook de poëzie haer offer zou brengen met al de tooverkracht, met al de schoonheid der tale. De koninglyke academie van Brussel gelastte zich met den oproep daertoe. Beide volksbeschavingen, de Fransche en de Nederduitsche zouden hier gezamentlyk zingen en zuchten. Hoe schitterend was de uitslag niet van die pryskampen!

‘In trouwe, schreef een der mededingeren, het is der dichteren zending overwaerdig, de deugd, het zy dan in een hutteken of op den troon, te huldigen: die zang doet toch zynen harte goed, en laet den begeesterde iets van 't voortreffelyke geluk der deugd zelve smaken; eene onsterflykheid die elke andere doofstraelt!’

Het gelukte den heere Adolphe Siret, van Gent, den eersten palmtak der fransche poëzie weg te dragen: zyne zinspreuk luidde:

 
‘Aimer et consoler, voilà toute sa vie!’

De volgende uitboezeming des zangers staet diep in onzen harte geprent:

 
Sombres caveaux des rois, splendides ossuaires,
 
Où les morts couronnés duns leurs riches suaires
 
Conservent les lambeaux du vain faste des cours,
 
Des fantômes royaux solitudes peuplées,
 
Tombeaux de marbres d'or, orgueilleux mausolées,
 
Gardez, gardez vos morts, dans vos sombres séjours.
 
 
 
Elle ne viendra pas sous vos voûtes funèbres,
 
Dormir son long sommeil dans vos froides ténèbres
 
Jusqu'au jour radieux qui doit la réveiller.
 
Ce n'est pas près de vous, ombres encor royales,
 
Ce n'est pas sous les pieds des vastes cathédrales,
 
Ce n'est pas près de vous qu'elle vient sommeiller.
 
 
 
Je veux aller là-bas, là-bas dans le village
 
Près des pauvres aimés qui furent mon partage,
 
O Léopold, c'est là que je voudrais dormir,
 
Dit-elle en embrassant la main qui lui fut ehère;
 
Dans ce dernier baiser se ferma sa paupière,
 
Et ce dernier baiser fut son dernier soupir.

De vlaemsche zangers hadden zich nog by geene andere gelegenheid ter hoogte, die zy hier bereikt hebben, verheven. Teder en edel gevoel doorstroomde hunne zangen. Niet zonder diepe aendoening, hebben de Belgen vernomen, dat ook een Rotterdamsche dichter zich in den rouwstoet der Belgische broederen gevoegd had. De heer Bogaers had de harp op eenen echt vaderlandschen toon gesnaerd:

 
Neen, Belgies fiere harpenaren,
 
Zoo rijk begaafd met dichtergeest,
 
Niet gij slechts zult de gouden snaren
 
Doen galmen op dit somber feest!
 
De vreemdling - tranen op de wàngen -
 
Komt zangen mengen in uw zangen
 
En in den treurtogt naast u treên:
 
De stof, de bronwel van uw smarte,
 
Hoe dierbaar ook aan 't Belgisch harte,
 
Behoort den Belgen niet alleen.
 
 
 
De vorstenstaf moog roemrijk pralen,
 
Voorbij de rijksgrens heerscht hij niet;
 
Maar laat de deugd haar luister stralen,
 
Dan kent de hulde geen limiet.
 
Waar ook zijn eerste zon mogt gloren,
 
Elk voelt zich haar vazal geboren,
 
Wiens hart in 't goede zich verheugt.
 
Rouwt, Belgen! om uw Koninginne;
 
In de eedle, minlijke vorstinne
 
Betreurt heel de aard een beeld der deugd.

Die zoo zong, neen, dat was geen vreemdeling, dat was een letterzoon der Nederduitsche tale. Het onafscheidbaer lettervaderland heeft den lauwer, dien de heer Bogaers op het graf van de eerste koningin der Belgen geplukt heeft, dankbaer toegejuicht.

Terwyl wy deze regels schryven, brengt ons een dagblad de tyding, dat eene vreemde vorstin eene kostelyke kroon

heeft overgezonden, om op het graf der koninginne geleid te worden.

Alle burgers, alle kunstenaers hebben der zalig ontslapene hunne hulde toegewyd. Het doek, het marmer, het medaillebrons zal den nageslachte hare trekken overdragen. Menig kunstschepper werd door den algemeenen rouw met verhevene gedachten bezield.

Wy willen enkel de treffende schildery van Verheyden in 't geheugen dergenen terugroepen, die in september laetstleden, de tentoonstelling van schoone kunsten bezocht hebben.

Men zag van de hoogte van Haeren, die het eerste plan vormde, den rouwstoet met het lyk der koningin de vlakte van Montplaisir doorsnyden. Op het uiterste van den gezichteinder verhief zich het paleis van Laken. Hier op den voorgrond knielden moeder en grootmoeder met weemoedige blikken; de vader des huisgezins, die zoo even eenen reuzigen boom geveld had, rustte droefgeestig op zyn houweel. Allen wendden hunnen blik naer de met floers omhangene rouwkoetsen, uitgenomen een lief dochterken, dat zorgenloos met eenen schootvol frisch geknakte weidebloemkens speelde. De vrouwen hadden het herfstelyke nagras gemaeid, dat zich achter de zeissen uitbreidde. De halfontbladerde boomen, de herfstelyke grouwe lucht verspreidden de weemoedigheid over het prachtige gewrocht, dat een heerlyk bewys opleverde van des schilders poëtisch gevoel.


Vorige Volgende