|
| |
| |
| |
XVII
Jacob de Meyer.
Blinke uit de fakkel trouw ontstoken
Door onzer vaedren nyvre hand:
Te lang reeds treurde zy verdoken;
Zy overglanze 't vaderland!
Zy plaetst, wat eeuw by eeuw vervlogen,
Die weder glansryk voor onze oogen,
By 't deinzen van der tyden nacht.
Zy blyven kindren, die door pennen
Der wyzen, de eer niet leeren kennen,
De daden van het voorgeslacht.
De wieg aller volken verschuilt in het duister: dit plechtig geheimzinnige is den vindingen des volks dienstig. Van daer de dichterlyke verhalen, die men al dadelyk ook in onze geschiedenis ontmoet, wanneer het halfhistorische tydvak niet alleen reuzen ziet optreden, maer zelfs reuzenachtige peerden, die aen 't buitegenwone beeld hunner ridderen beantwoorden.
Zoo vertoont zich voor onze oogen, in een dichterlyk kleed, de beroemde roman der onvergetene vier Aymons-of Heemskinderen, die ongetwyfeld zyn bestaen aen echte ge- | |
| |
beurtenissen te danken heeft, maer die, door de verhitte verbeelding opgeluisterd, tot verbazende evenredigheid is uitgezet.
Zoo ziet men vlaemsche trouw, standvastigheid en heldenmoed reeds in de fabelachtige gevallen van Lyderik de Buck, als deugden van ouds der natie eigen, verpersoonlykt.
Maer de Sage of wonderdadige volksvertelling, uit een dichterlyk gevoel geboren, hoe aengrypend zy ook moge wezen, voldoet weldra by doorgezette ontwikkeling des volks, den strengeren geesten niet, die voor alles de naekte waerheid willen kennen, en de geschiedenis, aenvanglyk de vertellende grootmoeder voor het latere geslacht, tot eene stellige, beredeneerde wetenschap willen brengen.
Al vroeg, toen nog het heilige wonder der drukkunst niet bestond, toen er nog weinigen, vooral onder de wereldlingen of leeken, met de niet min wondere schryfkunst bekend waren, had men zich in onzen lande op het aenteekenen en byeenverzamelen der gebeurtenissen toegelegd. De Chronyk werd in de kloosters geboren - de Chronyk, die dag voor dag het voorgevallene verhaelt, gelyk men ze nog in onze almanakken, by uittreksel uit de dagbladen, ontmoet. Zy werd gelyktydig en onder een dak met de legende afgeschreven, en even als deze, volgens den geest der eeuw, met verdichtingen doormengeld.
Reeds had Costers kunst byna eene halve eeuw de fakkel des onderzoeks ontstoken: maer nog niemand was er door de Voorzienigheid in onzen lande geroepen om de echtheid onzer chronyken op den toets te stellen.
Jacob de Meyere (bekend onder den latynschen naem van Meyerus) was de man tot die schoone taek bestemd. Te Vleteren (een paer uren van Belle, thans in Fransch-Vlaenderen gelegen) werd hy in 1491 geboren. Vleteren is een arm dorpjen, en zyne ouders zullen er niet ryk geweest
| |
| |
zyn. Een welgegoede geestelyke raedde des jongelings vernuft. Jacob, in kloosterscholen ter latynsche tael-en letterkunde opgeleid, werd door dezen geestelyke, die hem beschermde, naer Parys gezonden om er de scholen van wysbegeerte en godgeleerdheid te bezoeken. De Meyere wist zich, te midden eener te dikwyls woelige jeugd, als een echte Vlaming te gedragen: want hy stelde zyne zelfswaerde hooger dan allerlei uitspattingen, ten minste boven alle tydverspilling.
Wie weet, wat aldaer zyn zucht naer een vaderlansch offer deed ontwaken? Wellicht was 't in 't aenschyn van dien Louvre, waer Philippe-le-Bel de dochter van onzen grave Guido, de ongelukkige Philippine, verraderlyk deed opsluiten, dat de Meyere de grootheid des vlaemschen volks, ter vaderlandsche wrake opgestaen, hoorde miskennen? Wellicht hoorde hy er Artevelde, als een lagen weêrspannigen bierbrouwer verguizen, en besloot hy, de arme scholier, eenmael hunne nagedachtenis te wreken.
Na loffelyk volbrachte stúdiën stelde zyn beschermer hem voor, Italië te bezoeken. Met eenen schat van kennissen verrykt, der latynsche tael-en letterkunde volmachtig, wachtte hem te Rome kunstvermaek en eer. Maer reeds dan schynt zyn kiemend ontwerp bestaen te hebben: de vaderlandsche chronyken op den toets te stellen; het kleine dorpjen, waer hem zyne ouders afwachtten, gold hem meer dan de eeuwige stad met al hare pracht, met al hare wonderen. De kennissen die hy te Parys had ingezameld, wilde hy voor 't vaderland benuttigen.
Even als zyn beschermer, behoorde zyn peter tot den geestelyken stand, dien de Meyere ook verkoos. In afwachting, dat hy de noodige bouwstoffen tot eene geschiedenis van Vlaenderen wyd en zyd mocht verzameld hebben, ontsloot de kundige latynist eene studieschool binnen Ypere,
| |
| |
waer hy buitengewoonen byval ontmoette. In St.-Donaeskerk te Brugge tot kapellaen benoemd, richtte hy aldaer eene dergelyke school in, en werd zelfs de lettervriend van den doorluchtigen Rotterdammer, Erasmus. Nu ontwaekte zyne letterzucht te zamen met zyne vaderlandsliefde levendiger dan ooit in de stad, waer de namen van Breydel en Pieter de Coninck nog op de lippen der chronyklezeren niet gestorven waren. Vreemd aen de godsdiensttwisten, die eerlang ons ongelukkig land zouden beroeren, was de liefde voor de vaderlandsche geschiedenis hem de godsdienst, dien hy beöefenen en van zyne smetten zuiveren wilde. Hy besloot zyne lessen voortaen niet meer alleen tot zyne schoolleerlingen te bepalen, maer die tot alle zyne lezers uit te strekken. Hy zou de talryke oirkonden door steden, kasteelen en kloosters bezeten, waer die perkamentschatten niet gewaerdeerd wierden, opsporen, nagaen en tot zyn werk benuttigen, al moest er ook zyn gansch leven aen besteed worden.
Wie zal ons verklaren met hoevele moeilykheden en tegenkantingen de yverige reiziger te worstelen had? Men begrypt gereedelyk, dat de kloosters zyn habyt gemakkelyker welkom groetteden, dan de kasteelen en de steden. Zyne godvrucht, die zich dikwyls in latynsche hymnen lucht gaf, was bekend; maer de vaderlandsche pelgrim, die den reisstok in de hand had genomen om de waarheid uit den put des tyds te doen verryzen, heeft zich ongetwyfeld niet zelden de mededeeling van charters zien weigeren, die over sommige zaken van steden of groote huizen een gevreesd licht konden werpen.
Tot dus verre was de geschiedenis schier uitsluitend door de belanghebbenden in dorren chronykstyl opgesteld: thans zoude een onpartydige rechter optreden, en eeniger wyze tusschen het verledene en de toekomst zetelen. Het verledene zou hy beoordeelen - ten minste naer waerheid
| |
| |
vermelden, en hierdoor lessen voor de toekomst bereiden. Waerlyk eene schoone taek!
Hy liep drie eeuwen de denkbeelden eener gezonde critiek vooruit: hy bezat den moed om de echtheid der gebeurtenissen uit loutere bescheeden op te sporen. De archieven waren voor hem de hoofdbron dier wetenschap, die den mensch tydgenoot maekt der verledene eeuwen.
Ondertusschen bereidden zich ook voor Belgie langzamerhand de gewichtigste gebeurtenissen. De zaem staetkundige en godsdienstige vuerberg Duitschlands begon in de ingewanden der aerde te ontwaken: de hervorming had heuren eersten kreet aengeheven, die eerlang van de oevers des Rhyns tot die der Schelde wêergalmen moest. Meyere beval de kerk aen God, en wydde zich by voortduer aen zyne taek.
De perkamenten, die in 't stof gezonken lagen, zocht hy rusteloos op, de langvergetene schriften doorlas hy; en telkens als de hemel hem de verrassing eeniger ontdekkingen had vergund, keerde hy naer zyne haerdstede terug, om, als 't ware, op zynen schat te broeien, alles nauwkeurig te wikken en te wegen, het echte van het valsche te scheiden, en de lyn uit te slaen, die voortaen het ryk der waerheid van 't ryk der middeleeuwsche fabelen af zou perken.
Wat ontbrak er nog zynen wenschen? Die ruste vol waerdigheid, die den zelfdenker, verre van de wereld, te inniger met de waerheid, die dochter Godes, vertrouwd maekt, en hem toelaet het tooneel des verledens weder voor onze oogen op te trekken. De kapellaen van Sinte-Donaes werd tot pastoor van Blankenberge, een dorpjen even nederig als zyne geboorteplaets, benoemd. Schoon hy zich meest te Brugge schynt opgehouden te hebben, om er, te midden der letterschatten in die oude stad aenwezig, zyn groot werk voorttezetten, zal hy zeker menigmael, aen
| |
| |
't strand des Oceaens te Blankenberge eenzaem, met God en zyne godsdienstige ziele gezeten en er zich in vaderlandsche bespiegelingen verdiept hebben. Daer heeft hy vast menigmalen voor zyn dierbaer land tot hem gebeden, die het lot der volkeren in zyne hand houdt. De zestigjarige gryzaerd, gebroken door den arbeid, nog meer dan door de jaren, stierf zachtekens in 1552.
Het was hem niet vergund zyn werk te voltrekken: het loopt van den jare 446 tot het einde der regering van Karel den Stoute (1476); en verscheen later (1661), dank zynes neefs zorgen, doch door de spaensche censuer verminkt! Zy dorst de klauwen slaen aen den arbeid des mans, die even standvastig als belangloos, der waerheid alleen offerde, en zich zelfs afkeerig van elker opdracht toonde, uit vreeze, dat zulks zyns geestes onafhanglykheid wellicht had kunnen verdacht maken. Hy verklaerde immers, dat hy alle fabelen als zoo vele klippen schuwen wilde, en dat hy de pen niet uit prael- maer uit waerheidzucht had opgevat.
Het eerbiedwaerde gebeente des latynschen letteroefenaers, des doorgeleerden studiemeesters, des godvruchtigen priesters, des ridderlyken historiekundigen werd te Sint-Donaes met een grafschrift vereerd, dat men thans vruchteloos zou zoeken.
Den vader der vlaemsche geschiedenis ryst geen enkel eeresteentjen; maer een der afstammelingen der geleerde Godefroys (vroeger wetenschapswege erfelyke archivisten van Ryssel), de heer Ch. Godefroy te Parys, houdt zich sedert verscheidene jaren bezig met eene vertaling van Meyerus' latynsche jaerboeken van Vlaenderen, die hy met aenteekeningen verryken zal.
Hierdoor zullen ook de Franschen algemeener met Meyerus bekend worden, en, bezitten ze zyne onpartydigheid, hem meer dan eens recht laten wedervaren, wanneer hy by 't nagaen der staetkundige oneenigheden tusschen Vrank- | |
| |
ryk en Vlaenderen ontstaen, den afkeer niet vermaskert, dien hy voor vreemde vorsten gevoelde, telkens dat zy ons door de tusschenkomst der van hun afhangende graven, wilden overmeesteren. Zwaer weegt in de weegschael der geschiedenis het oordeel des eerwaerden mans, die een priester der geschiedenis was. Hy aenzag haer als de zuster der poëzy, welke de namen der helden voor den ondergang bewaert, de voetstappen des menschdoms nagaet, en van welke Helmers getuigt:
Hij kent haar Godheid niet, die 't juk haar wil doen dragen.
Neen, onweêrstaanbaar sterk als Niagara's val...
Blyft zy, steeds ongeschokt, des aardrijks leermeestres,
Uw regtster, volken, en, monarchen, uw godes!
|
|
Auteursrechtvrij