Volksleesboek voor middelbare en lagere scholen en Vlaemsche huisgezinnen
(1854)–Johan Michael Dautzenberg, Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 139]
| ||||||||||
XV
| ||||||||||
[pagina 140]
| ||||||||||
klaer ingezien, wat onze voorgangers sedert eeuwen groots en edels gedacht en verricht hebben, dan zouden wy ons zelven moeten verachten, indien wy geene pogingen deden om hen te evenaren. Te hunnen tyde was de luchtgesteltenis zeker niet gunstiger dan heden. Overigens weet een ieder, dat Engeland geenen lachenderen hemel heeft, dan Belgie, daer een onzer vrienden, die vorig jaer de groote expositie te Londen bezocht, ons zeide, dat hem in de nevellucht van dit eiland, de zonne toescheen als een rood ouwel op grauw papier. Niet te min bloeien daer dichters en wysgeeren van alle slach, en de vindinggeest staet er op den hoogsten trap. Men herinnere zich ook, dat de luchtgesteltenis niet altyd en by voortduer voordeelig op den geest werkt, anders moesten Griekenland en Italië ons, gelyk die landen het voor twintig eeuwen deden, nog hedendaegs op onsterflyke kunstwerken vergasten. Zoodra de geschiedenis ons het verledene zal opgehelderd hebben, en wy het tegenwoordige met een waerheidminnend oog zullen onderzocht hebben, zullen wy ook onzen landaerd naer waerde schatten: dan zullen wy onzen geboortegrond roemryk vinden, en ver zyn van te blozen over 's lands geringe uitgestrektheid. Het oude Athene, hoe klein, schittert nog heden, als een lichtpunt van kunstbeschaving boven de uitgebreidste steden der oudheid uit. Wy mogen het ter eere van dien landaerd zeggen, dat men te allen tyde de vernuftige mannen, die uitvonden of verbeterden, hier als werktuigen der Voorzienigheid heeft aenschouwd, om der maetschappy nieuwe voordeelen toe te brengen. Ten minste was het by ons niet, dat in 1604 Jan Pieter Ovenson, doctor te Aix, als tooveraer doorging om eene proeve op de harmonie der toonen gedaen te hebben, en uit dien hoofde opgehangen werd. Het landsbestuer heeft 1851 in Brussels hoofdstraten, | ||||||||||
[pagina 141]
| ||||||||||
dus welberaden, eene reeks tafreelen laten ophangen, om ons met de voornaemste mannen en hunne uitvindingen bekend te maken. Het was by gelegenheid der Septemberfeesten; men wilde den doorluchtigen voorouderen hulde bewyzen en hunne namen en daden vereeuwigen in het aendenken der tallooze menigte, die jaerlyks tot die feesten ylt. Het is mede nog niet lang geleden, dat Frankryk zyne eertitels in het vak van nyverheid heeft opgeteld. In het justitiepaleis, in de groote wandelzael gezeid des pas perdus hingen de volgende opschriften. Het zal wel niet noodig zyn de ongegrondheid aen te wyzen der aenmatiging van nummer een. De Franschen immers hebben de drukkunst niet uitgevonden:
Men ziet het van 1440 tot 1849 haelt Frankryk negen groote nyverheidsontdekkingen aen. Wy zullen ons vergenoegen met eerst eenige uitvindingen op te geven, die meer stoffelyk zynde, over 't algemeen van byzonder belang zyn voor 't volk, dat er nog dagelyks de vruchten van plukt. Uit dien hoofde stippen wy vooreerst aen: de ontginning der koolmynen te Luik door Lambert Hullos van Plainevaux, en wel omtrent het midden der elfde eeuw. De Houille- | ||||||||||
[pagina 142]
| ||||||||||
kolen dragen nog den naem huns eersten vinders Hullos, en schynen ons van een zoo doorslaend belang voor de nyverheid, dat wy over die in Vlaenderen te weinig gekende ontginning een bezonder hoofdstuk schryven. Eene tweede uitvinding, klein in schyn, maer groot in nut is die des haringkakens. Willem Beukels van Biervliet en Jacob Kien van Oostende hebben zich hierin eene onsterfelyke kroon verworven. Sedert 1397 eerst, is de haringvangst voor Holland en Belgie van onberekenbaren voordeele geweest; ja, men kan met eenen franschen schryver beweren, dat de kunst den haring te zouten den grondslag tot Amsterdams grootheid leide. Een vroeger minacht, onvruchtbaer land is door die in schyn zoo geringe uitvinding tot eenen ryken ontzachlyken staet opgegroeid. Keizer Karel de Vde besefte zoo wel het gewicht en het gevolg dier vinding, dat hy zich met zyne zuster, de koningin van Hongaryen, naer Biervliet begaf, om het graf des beroemden haringkakers met zyn bezoek te vereeren, en hem, zoo men zegt, een standbeeld te doen oprichten. De twee voorgaende uitvindingen, of liever ontdekkingen zyn werkelyk voor 't volk van 't allerhoogste belang. Eene invoering, die men als eene weldaed vooral voor arme menschen mag aenschouwen, vinde hier eene geschikte plaets. Een burgemeester van Bergen in Henegouwen, Philippe de Sivry ontfing in 1587 van eene persoon uit den gevolge des pausselyken legaets eenen aerdappel. De Sivry zendt het volgende jaer twee knollen met hunne vrucht aen Charles De l'Ecluse, doctor van Rodolph den IIden en bestuerder des keizerlyken plantengaerds te Weenen; hem valt de eer te beurt, die kostelyke vrucht in onze gewesten ingevoerd te hebben. Clusius getuigt dit zelf (Rarior. plant. hist. pag. lxxxi). Anderson zegt elders, dat de Engelschen tot midden der | ||||||||||
[pagina 143]
| ||||||||||
xvide eeuw geen groensel kweekten, maer dat men hun uit Vlaenderen salade, wortel, koolen, radyzen en andere dergelyke eetwaren bezorgde. Dan, de aerdappels zyn niet alleen een smakelyk voedsel voor de behoeftigen; de weelde verbant ze niet van hare tafel. Maer schynt eenige uitvinding enkel voor de weelde gemaekt te zyn, zoo kan zy toch op den gemeenen man eenen heilzamen invloed hebben. De pracht en de weelde der ryken verschaffen den armen dikwyls het dagelyksche brood. De akkerbouw, waerover wy elders uitweiden, is voorzeker niet op Vlaenderens grond uitgevonden; maer is er op aerde wel een land, waer de vlyt en de kunst den gronde, der zee ontwoekerd en in polders omgeschapen, rykere schatten ontlokt, als het land van Waes? Dat gewest, wiens naem van Woestine of Woestyn ontleend is, is nu het landbouwkundige Europa door, bekend. Waer heeft men sedert onheuglyke tyden weliger vlas geteeld? Waer heeft men uit de vezels dier plant kunstigere weefsels en damasten saemgesteld dan in Kortryk en in Vlaenderen? Was het brabandsche laken niet in de xiiide en xivde eeuw vermaerd? Waer haelden Frankryks koningen hun goudlaken van daen? Men weet, dat batist, dit fyne vlaslinnen eerst in 't begin der xvide eeuw te Nyvel in Braband gemaekt is. In Vlaenderen wrocht men in xvde en xvide eeuw de allerschoonste tapyten, welker vinding uit Azië kwam. Brugge en Audenaerde munteden in die tapytwerken uit, en de vermaerde manufacture des Gobelins is door den beroemden brugschen werker Jans in gang gezet. Te Mechelen vond men de kunst uit, het leder met gouden figuren te vercieren omtrent de xvde eeuw. Naderhand werden in die stad of te Brussel de kostelyke kantwerken uitgevonden, die thans nog aen duizende meiskens en | ||||||||||
[pagina 144]
| ||||||||||
vrouwen het onderhoud verschaffen, en overal wegens hare fynheid en keurigheid gezocht worden. Men heeft ook in België sedert de vroegste eeuwen de kunst gekend het yzererts tot metael te smelten, en dit verder te bewerken. Die kunst is tot zulker hoogte gestegen, dat wy ons verplicht achteden haer een byzonder hoofdstuk in te ruimen. Het klokkengieten was al vroeg gekend, maer een volledig klokkenspel te gieten, dacht men tot hiertoe te Aelst uitgevonden te zyn in 1487. Uit eene mededeeling, die wy van eenen geleerden advokaet dier stad ontfingen, blykt, dat de beyaerd, dien men in 't jaer 1487 dacht gegoten te zyn, aldaer reeds vroeger bestond. Trouwens, men leest in het onder't archief van Aelst berustende register, genoemd het boek met den haire, fol. 309, in de beschryving der Blyde Inkomst van Hertog Philip's eenigen zone, die binnen dier stad op sinte Laureys in oogstmaend 1468 plaets greep: ‘Item, de dry wachters spelden op de borstweire van den belfroite ende den beyaerder beyaerden op de klocken, ende mynen voorzegde heren gaven elcker partye eenen rynschen gulden.’ Welke bezieling stelt die beyaerd niet den meesten onzer groote steden by! Dit wondere luchtorgel schenkt den vlaemschen feesten en kermissen eenen gansch bezonderen aerd. De vreemdeling, die Belgie bezoekt, staet er door verrukt. Het brugsche klokkenspel verbaest hem door zyne allerschoonste harmonie. Geen wonder, dat de bekende fransche dichter Victor Hugo, toen hy den beyaerd van Mechelen eerst vernam, eenige dichtregels heeft uitgestort. De Vlaming heeft er te allen tyde een wonder behagen in gevonden, en zelfs dan, als hy de grenzen zyns vaderlands overstapt, en Fransch Vlaenderen doorreist, schynt het hem toe, dat hy zyn land niet heeft begeven; en niet gansch ten onrechte. Zoo hervindt hy onder andere te Bergen sinte | ||||||||||
[pagina 145]
| ||||||||||
Winox de vlaemsche tael en den vlaemschen beyaerd nog in wezen. In 't Luikerland mengde men het eerst roodkoper met zink en verwierf aldus het geelkoper, dat het goud zoo nabykomt in kleur en in glans. Hebben wy eerst ingezien, dat onze voorzaten steeds met nyverheid den akker beploegden, kool en erts ontginden, metalen bewerkten en allerhande stoffen ter kleeding vervaerdigden, dat zy zich nimmer als slaefsche navolgers, maer meestal als uitvinders, als verbeteraers, in elk vak vertoonden, dan zullen wy met geen minder genoegen opmerken, dat zy uit dien hoofde in handel en nyverheid geenen minderen roem wisten te verwerven, dan in kunsten en wetenschappen. Het edele Huis Vander Beursen, dat drie beurzen in zyne wapens had, stichtte in de XIVe eeuw te Brugge het eerste gebouw, waer de kooplieden zich in verzamelden om hunne handel-en geldzaken te verrichten. De meeste europische steden, die zulke verzamelplaetsen openden, gaven er den naem van Beurs aen. Indien Stevin reeds een ervaren boekhouder was, waren het ook Belgen, die in 1763 te Parys de eerste handelschool daerstelden. Is het niet even loffelyk, dat in de XIIe of in de XIIIe eeuw te Damme reeds een zeewetboek opgesteld werd? Herinnert men zich niet gaerne, als er van landkaerten spraek is, Mercator van Rupelmonde, dien Keizer Karel de Ve in grooter achting hield? Ortelius van Antwerpen heeft geene mindere vermaerdheid in de aerdrykskunde, vermits men hem den bynaem van Ptolemaeus zyner eeuwe gaf. Moeten wy tevens niet fier zyn, dat Vlamingen in 1449 de Assorische eilanden ontdekten, en dat men zelfs gegronde gissingen heeft, dat die Vlamingen, lang voor Columbus, | ||||||||||
[pagina 146]
| ||||||||||
Brazilië in America bezocht hebben? Peter Hennepin van Ath ontdekte in 1686 den Mississipi, eenen der voornaemste stroomen der nieuwe wereld. In de XVe eeuw ontdekte een Vlaming Geeraert Leroy het eiland Madagascar. Wy willen van de vermaerde reizigers uit onzen lande niet eens gewagen; hunne eenvoudige naemlyst zou ons te verre leiden. Werktuigkundigen heeft ons land te allen tyde bezeten. Rennekin Snalem, in 1648 te Luik geboren, is de uitvinder des beroemden kunstwerks te Marly, dat het water der Seine 500 voet hoog doet klimmen en naer het koninglyke Versailles leidt. De Gentenaer Lieven Bauwens, die eene bezondere melding dient te bekomen, voerde het eerst op het vaste land de werktuigen in, om het katoen te spinnen in den jare 1798; meer dan eene halve eeuw vroeger, had men in Limburg de eerste fabrieken opgericht van fyne lakens. De meermalen te noemen Stevin van Brugge heeft in de XVe en XVIe eeuw verscheidene ontdekkingen in de statistiek en de waterwerkkunst opgeteekend, die mede zynen naem onsterflyk maken. Het is zeker der aenstipping waerd, dat de geleerde kruidkundige De Lobel in zyne historia plantarum seu stirpium, die in de XVIe eeuw het licht zag, den Vlamingen de uitvinding der warme broeikas toeschryft. In Vlaenderen alleen, zegt hy, vindt men meer soorten en verscheidenheden van planten, boomen en gewassen dan in Engeland, Frankryk, Italië... Is het minder belangryk te lezen, hoe Cornelis Drebbel voor Jacob den Ie, Koning van Engeland, eene schuit bouwde, die onder het water met roeiriemen kon voortgestuwd worden, en die boven andere personen twaelf roeiers bevattede? Drebbels schoonzoon vond naderhand een vocht uit om de lucht in die duikelaers te verfrisschen. Van C. Drebbels kunstig muziekinstrument, dat | ||||||||||
[pagina 147]
| ||||||||||
van den op-tot den ondergang der zonne van zelf speelde, zullen wy niet eens spreken. Wy konden nog uitweiden over de uitvindingen, die Belgie in de krygskunst zag verschynen, maer wy herinneren onze lezers enkel aen het helsche springtuig, of aen het met buskruid en andere brandstoffen gevulde schip, in 1585 te Antwerpen vervaerdigd en tegen de brug gericht, welke de Spanjaerden beneden die stad over de Schelde geworpen hadden. Merkwaerdiger schynt ons en gewichtiger voor der burgeren welzyn het bevelschrift Baudewyns van Constantinopelen, dat in de XIIIe eeuw de gelykheid van maten en gewichten in Vlaenderen voorschreef. Minkelers, geboren te Maestricht, professor der Scheikunde by de Leuvensche Hoogeschool, vond het middel uit, de luchtballen met waterstofgas te vullen, en de veel belangrykere verlichtingswyze door middel van dat gas, in 1784. L. Berquen of Van Bercquen van Brugge gaf de huidige waerde aen den diamant; want hy vond in den jare 1476 het middel uit, denzelven te snyden, te slypen en te polysten. Wy herkennen nogtans, dat de Vlaming, die na het midden der XVIe eeuw de kap der windmolens beweeglyk maekte, en naer alle winden deed draeien, der menschheid eenen grooteren dienst heeft bewezen, dan L. Berquen met zyn diamantsnyden. De windmolens, die hier te lande door de kruisvaerders ingevoerd werden, stonden eerst op eenen zelfden wind gevestigd, en konden dus met geene andere winden malen. Het spreekt van zelf, dat wy ons by een zeker aental uitvindigen door Belgen gemaekt, bepalen moeten, en dat wy, b.v. in een vak, dat allen inwoneren des landes even belangryk zyn moet, slechts eenige namen kunnen opgeven | ||||||||||
[pagina 148]
| ||||||||||
van verdienstelyke mannen. De ontleed-heel-en geneeskunde heeft wonderen van vernuft aen te wyzen, en wy noemen slechts Andreas Vesalius, wien Brussel een schoon gedenkstuk opgericht geeft, en zynen stad-tyd-en kunstgenoot J.B. Van Helmont, die het zoo verre in de wetenschappen gebracht had, dat hy, van tooverkunst beschuldigd, in de gevangenis geworpen werd. Antoon Nuck, J. Bega, Nysten en Vander Zande zyn uitvinders van belangryke verbeteringen in genees- en heelkunde. Maer welke moeder zoude 't ons vergeven, indien wy hier niet eerbiedig den naem van Jan Palfyn neêrschreven? Te rechte wydde 't Collegium medicum te Gent hem op 't einde der vorige eeuw een marmeren gedenkteeken in de sinte Jacobs kerke dier stede. - Te rechte bezong hem onze vlaemsche dichteresse Vrouwe van Ackere, - te rechte is zyne geboortestad bedacht den uitvinder van een belangryk chirurgisch werktuig een standbeeld op te richten. Wanneer wy van Stevin spraken, hadden wy Gregorius van sinte Vincent, in 1584 te Brugge geboren, niet moeten vergeten wegens zyne aenbelangende uitvindingen in de wiskunde. Wy durven nauwelyks het eigentlyke perk der Schoone kunsten binnentreden, waer zoo vele doorluchtige mannen schitterend uitmunteden, zonder hier andermael van Dirk Mertens van Aelst, Costers waerdigen kunstzoon, te gewagen, die het eerst in't jaer 1501 grieksche letters in zyne vermaerde drukkerye gebruikte. Niet ongeschikt zal 't zyn hier by te voegen, dat de schryfpen, waervoor by de ouden een klein riet, Calamus geheeten, gebruikt werd, hier te huis behoort. De hedendaegsche schryfpennen van ganzen zyn in de viie eeuw uitgeducht door Pepyn van Landen, Bestuerder van 't gewest Braband. Het voorgaende laet duidelyk genoeg de nietigheid der kleingeestige bewering inzien, die voorgeeft, dat onze | ||||||||||
[pagina 149]
| ||||||||||
luchtgesteltenis eenen nadeeligen invloed op onze geestvermogens uittoefene. Niets oefent nadeeligeren invloed op de beschaving uit, dan verwaende onwetendheid. Apelles' en Zeuxis' kunst, die zich schilderend eenen onsterflyken roem verwierven, ging aen een groot gebrek mank. Hunne kleuren waren niet duerzaem genoeg om tot eene verre nakomelingschap over te gaen. Hoe de Van Eycken den kleuren duerzamen glans bystelden, willen wy hier uiteenzetten. Even als alle doorluchtige ontdekkingen aen hunne vinderen meestal betwist werden, heeft men die der olieverw aen't vernuft der Van Eycken willen ontzeggen. Men heeft gepoogd die uitvinding aen zekeren Theophilus, eenen priester die op't einde der xe eeuw over de kleuren schreef, toe te wyzen. Zy, die zich opzettelyk met dit vraegstuk hebben opgehouden, leeren ons, dat ook vòor de Van Eycken de schilderkunst met olieverwe beoefenbaer was, maer dat er vele moeielykheden aen kleefden, die niet toelieten doelmatig gebruik er van te maken. Ook had men die schilderwyze enkelyk aengenomen voor 't beverwen van muren, zuilen, blazoenschilden, kisten en kasten; niet te min hadden de schilders uit het Noorden de voordeelen, die de olieverw kon aenbieden, erkend, en het gebruik tot de ondergeschikte deelen hunner tafreelen er van uitgestrekt: draperyen, verguldsel, plooien werden in olieverw uitgevoerd. De beelden, handen, en in 't algemeen alles wat zekere uitvoerigheid vereischt, werd met waterverw gemaeld. De Van Eycken vonden 't vernis, dat men gebruikte, om er er de tafereelen in waterverw mede te dekken, onvolmaekt, en legden zich op diens verbetering toe. Zy stelden zich derhalve voor, de meest droogbare olie te ontdekken en bepaelden zich tot de lyn- en notenolie zonder eenigszins der eene de voorkeur boven de andere te geven; tenzy misschien in zekere gevallen aen de laetste uit hoofde harer | ||||||||||
[pagina 150]
| ||||||||||
vloeibaerheid, harer lichte kleur, want te zelfder tyde moesten zy trachten haer zoo spoedig droogbaer en zoo veel mogelyk kleurloos te maken. Zy moesten er die hoedanigheid te meer in zoeken, daer noodlottige voorvallen hen overtuigd hadden, dat zy op de werking der zon niet mochten rekenen ter verbleeking van dit vernis. De grootste moeielykheid bestond niet in't droogbaermaken van't zelve, men kon dit bereiken met het langer te doen koken; maer die vertraegde bewerking moest het dikker en hooger van kleur maken. Het zy genoeg hier vast te stellen, dat de Van Eycken de hinderpalen uit den weg hebben geruimd, die de onvolmaektheid der stoffelyke uitvoering aen den genie stelde. Zy openden eerst eene onbekende kunstbaen, brachten den schildertrant met olieverw uit den beperkten staet, die ze ten gebruike van kladschilders bepaelde, tot eenen graed van volmaektheid, die nog heden de algemeene verwondering opwekt.Ga naar voetnoot(1) Hoevele vindingryke mannen in de plaet- en stempelsnydekunst zouden wy niet kunnen noemen? Volgens den geleerden Lambinet, zoude Israël van Mechelen, by de Franschen Jean de Malines genaemd, die als schilder en graveerder omtrent het jaer 1450 bloeide, aenspraek hebben op de eer, de graveerkunst uitgevonden te hebben. Twee Luikenaers, Gilles du Marteau en Jean Warin hebben, de eerste als uitvinder der kunst à la manière noire, de tweede als verbeteraer der penninggravuer verdienden lof behaeld. Zullen wy nu nog een woord over de toonkunst wagen? Was 't niet Francon, leeraer te Luik, die in de xvie eeuw de uitvinder was der volgens maet geschikte muziek? Onze | ||||||||||
[pagina 151]
| ||||||||||
voorouders hebben die hemelkunst niet alleen op heuren goddelyken troon herplaetst, maer ook door hunne uitvindingen de lessen vergemakkelykt, terwyl hunne onderwyzers zich over heel Europa verspreidden. Sedert eenige jaren hebben zich de zangmaetschappyen in Belgie op eene schier verbazende wyze ontwikkeld. Van de hoofdstad tot het nederigste dorp, van de stadsschool tot het conservatorium heeft zich de zang, als eene levende volkspoëzie, verspreid. De weêrgalmen van Schelde en Maes hebben die des Rhyns leeren beantwoorden. Zangpryskampen en festivals bebben Duitschers en Franschen ter kunstverbroedering naer Belgie gelokt. Weinigen onder ons echter weten, dat het eerste denkbeeld voor zulke groote zangfeesten aen eenen belgischen toonzetter, aen Gossec, toebehoort. In der daed, hy richtte eerst het feest te Parys, ter eere van 't Être suprême gegeven, op eene verbazend breede schael, in. Men schryft, zegt Fetis, by 't beschryven van dit feest, den Duitscher de eerste gedachte der groote vereenigingen van artisten toe, met doelwit van toonkundige opstellen door talryke chooren en orkest te doen uitvoeren; naer mag men die eere niet voor eenen Belg, voor Gossec terugeischen, die symphoniën en hymnen door zestienhonderd muzikanten deed zingen?Ga naar voetnoot(1) Ten slotte zullen wy van een onsterflyk werk gewagen, dat men als den leiddraed in de geschiedenis mag aenschouwen. Alles gebeurt in den tyd en in de plaets; de chronologie of tydrekening, en de geographie of aerdbeschryving zyn de twee oogen der geschiedenis. Hier uit zal men van zelf begrypen, van welk belang het werk L'art de vérifier lesdates | ||||||||||
[pagina 152]
| ||||||||||
is. De benedictyner Monnik Dom Franciscus d'Antinne, van Gourieux, in het bisdom Luik, in 1688 geboren en in 1744 overleden, ondernam het, en bracht het ten einde. Hy rechtvaerdigt het gezegde: geleerd als een Benedictyner. Met genoegen staen wy by dit onschatbaer voortbrengsel onzes landgenooten stil, en willen dit hoofdstuk, waerin de vermaerde mannen uit alle oorden des ryks samen optreden, by dezen name laten berusten. In sommige uitvindingen, waerin de genie onmiddelyker als schepper optreedt, voelt men, om zoo te zeggen, den adem des eeuwigen Scheppers; in andere, die wy ontdekkingen zouden mogen noemen, geldt de mensch maer als samensteller. Dit past vooral op de ontdekkingen in 't vak van nyverheid, wier moeder, volgens de ouden reeds, de nood is. In een hoogst belangryk historie-en staetkundig verslag, den minister van Binnenlandsche zaken toegezonden door de Commissie, belast met het voordragen eener wet op de brevetten,Ga naar voetnoot(1) zegt de verslaggever met recht; ‘Al de nyverheid, die tegenwoordig onze weelde en onzen hoogmoed uitmaekt, berust op de uitvinding van het voorledene.’ Ondertusschen blyft Belgie ook hedendaegs niet ten achter by Engeland, Frankryk en andere landen, om het veld der ontdekkingen en opsporingen uit te breiden. Dit getuige elke nyverheidstentoonstelling, die by ons plaets grypt. Eene doelmatigere inrichting der wet op de brevetten spreekt luid genoeg ten voordeele des belangs, dat het staetsbestuer in de vernuftige pogingen der Belgen stelt, om in onze wetenschappelyke eeuw gelyken tred met andere natiën te houden. | ||||||||||
[pagina 153]
| ||||||||||
Werpen wy eenen aendachtigen blik op alle vernuften, die onzen landaerd verheerlykten, hoe warm welt ons dan de boezem omhoog! hoe fier verheft zich onze belgische ziel ter Voorzienigheid, die dikwyls eenen mensch uitkiest, niet alleen om zyn eigen huis te verryken, zynen landaerd te verlichten, maer ook om de weldaden zyner vinding over het gansche menschdom te verspreiden! Zoo vallen, voor het stael, de rype halmen neêr;
Ons voedt het kostbaer graen, de plant bestaet niet meer.
Konden wy onze gevoelens van dankbaerheid jegens den Albestierenden vurig in de harten onzer landgenooten overgieten, hoe zoude het dan heel anders met onze nationaliteit by sommigen onzer landgenooten staen! Het is niet te min troostend te weten, dat reeds over eenige jaren eene brugsche Rhetorica (volgens de oude gewoonte dier dicht- en tooneelmaetschappyen om vaderlansche prysstoffen uit te schryven) den dichteren voorstelde de Belgen, beminnaers van Kunsten en Wetenschappen te bezingen. De eerste lauwer viel den dichter Blieck te beurt. Wy kunnen niet beter sluiten, dan met zyne slotregels: Ja, kunst en kennismin bezielt myn vaderland.
Wel hem, wien in de borst die zuivre neiging brandt.
Zy slechts kan in den ramp nog zoet genoegen baren;
Zy slechts dien woesten storm, die tuimeldrift bedaren,
Te lang, te lang, eilaes! 't verderf der maetschappy.
Dat heerschzucht, vuig belang, dat snoode kuipery
Zich lusten by 't vertoog van uitgeplonderde oorden:
Aen haer, aen haer de vreugd van rooven, branden, moorden;
Aen ons het rein genot, het edel geestvermaek!
Blaek dan, gewyde zucht tot kunst en kennis, blaek,
Verspreid alom uw gloed! Dan heerschen met de vryheid,
Geleerdheid, welvaert, rust en algemeene blyheid.
|
|