Volksleesboek voor middelbare en lagere scholen en Vlaemsche huisgezinnen

[p. 82]

IX
Godfried van Bouillon⁽¹⁾.

Hier valt de veder der historie
Der gryze fabel in den schoot.

Wanneer gy den Berg van 't Hof in Belgies hoofdstad bereikt, dan vertoont zich in 't hemelblauw vooreerst de dom der kerke van Caudenberg, en als gy eenige stappen voorttreedt, verheft zich, als ter bescherming diens tempels, een heerlyk bronzen ruiterbeeld. Het minste kind zal den vreemdelinge verklaren, dat het onlangs ter eere Godfrieds van Bouillon is opgericht.

Wy twyfelen niet, of onze landgenooten over 't algemeen zyn met de hoofdtrekken van Godfrieds aerd en moed bekend; wy zullen dan ook enkel eenige regels neêrschryven, die wellicht niet allen bekende byzonderheden zullen bevatten.

Onze held, weet men, stamt van Karel den Groote af, en schittert, gelyk die heerlyke vorstengenie, uit de middeleeuwen tot ons over. De Voorzienigheid had den afstam-

(1) De eigenlyk vlaemsche naem is Godevaert, Godeveerde of Godevrede.

[p. 83]

melinge des keizers niet alleen edel bloed geschonken, maer ook edele hoedanigheden, die van dien bloede getuigden: ook verzuimden zyne ouders niet, om, als eene tweede Voorzienigheid, hun kind zoo wel naer ziel als naer lichaem tot eene volmaekte ontwikkeling te brengen. Wat waren de dappere graef Eustachius de II^de en de vrome Ida aen hunnen zoon gehecht! Het eerste levenslicht ontfing hy omtrent 1060 in een zuidbrabansch dorp, Bazy geheeten. Reeds vroeg beantwoordde Godfried van Bouillon (dus genaemd naer 't kasteel van dien name, als 't rykste zyner bezittingen) de hooge verwachting zyner ouderen.

Zyn moederlyke oom Godfried, bygenaemd met den bult, een heldhaftig kryger, verheugde zich in zyne toekomst, en benoemde hem tot zynen erfgename. Edoch, nauwelyks nam de dood zynen gids en beschermer weg, of hebzuchtige vyanden dachten nu gemakkelyk den op zich zelven alleen staenden jongelinge zyne bezittingen te ontrukken: de zeventienjarige held dwong ze tot den aftocht.

Vele andere moedige feiten voorspelden den wereldroem, die hem eens omschitteren zou. Zoo overwon hy in een rechterlyk tweegevecht eenen voornamen, machtigen vorst; stiet by eenen bloedigen stryd, de punt der ryksbanier, hem door zynen keizer Hendrik den IV^den toevertrouwd, dezes mededinger in de borst, en drong by eenen aenval door denzelven keizer op Rome gewaegd, de eerste binnen de eeuwige stad.

Zulke buitengewoone diensten moesten van den keizer eene beloning ontfangen: Godfried werd hertog van Neder-Lotharingen.

De wekstem eens eenvoudigen, doch welsprekenden monniks was in Europa opgegaen: eene kerkvergadering beantwoordde zynen wensche, en riep de geheele christenheid zamen om het heilige land op de ongeloovigen te wreken,

[p. 84]

ten einde aldus de baen naer 's Heilands grave voor de pelgrims vry te maken, de boeien der christene slaven te verbreken, en de steeds verder reikende macht der Muzelmannen in te korten. Het doel was edel, en, ja, vaderlandsch. Waren de christenen immer aen dit doel getrouw gebleven, er zou heden maer een gevoelen ter eere dier kruisvaert bestaen, en het kruis zoude ook in die gelegenheid het zinnebeeld der ware vryheid, dat is der christelyke broederliefde, gebleven zyn.

Op den roep: God wil het! aerzelde onze Godfried niet, mede het kruis op te nemen. Door 't afstaen en verpanden zyner bezittingen, bekwam hy 't vermogen om manschappen aen te werven en zich van 't noodige tot zulken verren tocht te voorzien. Spoedig vloeiden Franschen, Duitschers, Noord- en Zuidnederlanders onder zyne kruisbanier te zamen; terwyl, buiten twee zyner broederen, menige doorluchtige ridders en prinsen onder hem stonden; het genoege, indien wy slechts des konings broeder, graef van Vermandois, Bohemond van Tarente, Tancredo, de graven Robert van Vlaenderen en Baudewyn van Henegouwen opnoemen.

Wel had reeds vroeger eene saemgeraepte volkshorde den weg naer Palestina genomen, doch volslagen gebrek aen krygs- en regeltucht had onders dezen meer dan drie mael honderd duizend hun graf in dit land doen vinden.

Opgetrokken aen 't hoofd eens legers van zeventig duizend voetknechten en tien duizend ruiters, nog onderwege door eene groote macht aengewassen, wist Godfried krygs- en regeltucht te handhaven.

Nicea, eene door natuer en kunst versterkte vesting werd eerst belegerd. Ter ontzetting nadert de Sultan met een talryk heir. Men wordt slaegs. Gelyk de Engel des verderfs waert Godfried, met Godes geest bezield, door des

[p. 85]

vyands benden, en, na wonderen van kracht en moed verricht te hebben, dryft hy die benden op de vlucht.

Nicea behoort den christenen: ten verderen optocht vertakt zich hun leger in twee afdeelingen. Het kleinste, onder Bohemonds bestuer, in een dal gekomen, wordt onverwachts door den Sultan bedreigd: hoog stygt de nood; maer Godfried ylt zynen kruisbroederen te hulpe, en de vyand is verplicht hem zyne legerplaets over te laten.

Ook de gewichtige stad Antiochië had moeten bukken: wie zal ze te herwinnen wagen? Alleen de overmacht. Vyf en twintig duizend Turken omcingelen dezelve om ze uit te hongeren. Eene onbeschryflyke ellende is er't gevolg van. Met eenige dapperen en braven, waeronder de bisschop Adhemar verdient genoemd te worden, blyft Godfried de beschermengel des legers. Hy spreekt, gebiedt: men waegt eenen uitval, en, als door den wind der woestyne, wordt de vyand weggevaegd.

Door al die stryden, waerin de legerheer ook niet zelden door de forsche kracht zynes arms uitblonk, was't Christenheir allengskens op een gering getal versmolten.

Eindelyk gelukte het dezen de heilige stad Jerusalem in verrukking en met tranen in de oogen te begroeten. Een eerste aenval werd afgeslagen. Alles wat het verdelgzieke vernuft der menschen in dien tyde, zoo tot aenval als afweer, had uitgepeinsd, werd nu by een geregeld beleg aengewend.

Na vyf weken daerin doorgebracht te hebben, was de Goedevrydag van den jare 1099 aengekomen. Dien dag, om den dood des Heilands den christenen zoo heilig, zou het kruis van Jeruzalems tinnen weder glansen. Men streed tot den ure, waerop Jesus den geest gaf. De houten beweegbare toren, van waer Godfried zyne bevelen gaf, wordt tegen den muer gevoerd: de valbrug des torens zinkt ne-

[p. 86]

der, en, met het zwaerd in de vuist, beklimt hy, met zynen broeder Eustachius, en twee doornyksche broeders, Ludolf en Engelbert, de wallen des verlosten Jeruzalems. Godfried, de even vrome als dappere held, bejammerde hevig de gruwelen, waer de goddelooze woede van velen, des christennaems onwaerdig, by dien zegeprael, in uitspattede. Hy deed wat hy mocht, om ter plaetse, waer Christus al stervende voor zyne vyanden had gebeden, der stem der menschenliefde gehoor te verschaffen. Vervolgens schoot hy zelf 't harnas uit, en, na de stad blootvoets rond gegaen te hebben, begaf hy zich naer't Heilige graf.

Tien dagen na die overwinning, riep het leger Godfried tot koning uit, der stad en deslandes. Doch ‘het past geenszins den christene daer eene goudene kroon te dragen, waer Jezus eene doorene droeg’, zoo sprak de held, en aenvaerde enkelyk den titel van Hertog en Beschermer van 't Heilig Graf.

Eene laetste krygsbeproeving wachtte hem. Hem bleven maer twintig duizend man over. De Sultan van Egypten twyfelde niet, of 400,000 der zynen zouden dien christenen gemaklyk den voet op de borst zetten. De zegepalm, dien de groote Belg ook ditmael plukte, maekte hem meester van het Heilige land.

Na een jaar met wysheid geregeerd, na zynen nieuwen onderdanen een wetboek geschonken, na verscheidene godvruchte stichtingen opgetrokken te hebben, leide Godfried (op 18 januari 1100) het matte hoofd ter ruste, en sliep zachtekens in.

Van zynen vader had hy onverschrokkenen heldenmoed, van zyner moeder onwankelbare godvrucht geërfd. Is Karel de Groote de verhevenste keizer der middelleeuwen, Godfried van Bouillon is derzelver grootste christenridder.

Turenne en de Ruiter traden in beschaefderen tyd in zyn glansend voetspoor.

[p. 87]

Van hem mogen wy, Belgen, zeggen wat een dichter van den grooten zeeadmirael zingt:

Myn zoon, zoo ge immer zwerft in vergelegen oorden,
Daar hoort een onverlaat, die, bassend op zyn niet,
Op Neêrlands grootheid schimpt, op ons zyn zwadder schiet;
Uw ziel zy op den worm in toorn niet straks ontstoken;
Noem slechts de Ruiters naam, en Neêrland is gewroken!

Welke zyn de stoffelyke gedenkteekens, die Belgie van zynen grootsten Christenheld bezit? De vonte zyner geboorteplaets, waerin hy gedoopt is, volgens de getuigenis der inwoneren van Bazy, op eene oude overlevering gegrond; als mede een geschilderd glasraem in Antwerpens hoofdkerk, dat Godfried in volle krygstoerusting, met verslagene Turken aen zyne voeten liggend, vertoont. Dit glasraem is een gedenkteeken wegens 't kapittel van kanoniken, dat de held in St Michiels kerk te Antwerpen stichtte, vóor dat hy de reis naer 't H. Land ondernam - een kapittel eenige jaren later naer de hoofdkerk overgebracht.

De christenredenaer Schrant, die in 1820 eene merkwaerdige lofrede op Godfried van Bouillon schreef, roept uit: ‘En zulk een man was uw landgenoot, Belgen! en zulken manne hebt gy nog geen standbeeld opgericht!’ Die wensch is bekroond.

Ons staetsbestuer heeft den helde van Torquato Tasso die godvruchtige hulde toegebracht. Op een tydstip, waer onze geschiedenis uit haren langen sluimer ontwaekt is, hebben wy beitels dier historische pennen waerdig gevonden. De beeldhouwer Simonis heeft zynen naem op 't ruitersbeeld van Godfried mogen stellen; wy verwachten nog het opschrift, dat er op zal gebeiteld worden, en dat door de Academie reeds vastgesteld is.

By het plechtige inwyden van dit bezielde brons, stortte

[p. 88]

een onzer dichteren onder anderen zynen boezem in volgende toonen uit:

O tempels! die by ons den schedel hoog blyft dragen,
Ziet hier den grootsten held der schitterendste dagen

Van 't ridderlyke christendom:

Ontwake uw klokakkoord met forschen zegebom!
Hem voert het vaderland op trotschen zegewagen

In 't feestlyk Brussel om,

En Godefriede brengt 's lands donder wellekom.

In hem verbroedert zich de naem van Wael en Vlaming;
In hem omkranst de naem van Belg één Vaderland,

En fier op de eigene eerbenaming,

Reikt Breydel Godefriede, al jubelend, de hand.

Van uwer wiege week, o Godfried, 't laetste duister:
Een moeder drukte u hier aen 't hart by 't teêr gefluister:
Ge ontsloot uwe oogjens hier voor Godes blyde zon.
Aen Belgie blyft die eer: uw naem is onze luister.
Achilles gold een heir: gy geldt een Pantheon!

Rekende ons staetsbestuer het zich ten plichte, aen Godfried een welsprekend brons op te richten, ook voor zyn eenvoudig, door de eeuwen eenigszins geschonden graf te Jerusalem heeft het gezorgd. Belgie heeft eenen kunstenaer, als eenen pelgrim, derwaerts gestuerd om het te herstellen; en aldus ten volle bewezen, dat het dierbare gebeente van groote mannen, waer het ook moge rusten, den Vaderlande blyft toebehooren.