|
| |
| |
| |
VII
Ontginning der koolmynen.
O zie den nyvren Belg! hy slaaft van dat de morgen
Hem wekt, tot de avond komt en eind maakt aan zyn zorgen;
Nooit troont het zinvermaak hem van den arbeid af;
Want werken is zyn lust, en ledigheid hem straf.
Heeft hy zyn taak voleind, hy kiest een nieuwe weder,
En de yver maakt hem ligt wat andren drukt ter neder.
Maar ook de welvaart komt, die nooit de vlyt verlaat,
En giet haar schat op hem in ryklyke overmaat.
Wy staen versteld by de aenhoudende vlyt der vlaemsche inwoneren, die de oppervlakte hunner gewesten tot eene voorbeeldelooze vruchtbaerheid opgevoerd hebben, tot dus verre, dat de vlaemsche akkerbouw heinde en veer met roem bekend is; maer mogen wy en de vreedzame landlieden onze hulde schuldig blyven aen zeker gedeelte van Luiks en Henegouws bevolking, dat, als 't ware den akkerbouw te gemakkelyk, te onbelangryk acht voor zyne taeigespierde armen, en by voorkeur in en uit de ingewanden der aerde schatten wroet en opdelft?
| |
| |
Ligt het niet in den aerd veler menschen, dat zy, als hunne voorvaders, liever met tallooze moeilykheden worstelen, dan een eentoonig leven leiden; zelfs ook dan, wanneer zulk leven hun gewis veel zonniger en bloeiender zou toeschynen?
Te vergeefs zult ge den zeevaerder op het drooge willen vestigen; het bruisende stormende smaragd des oceaens trekt hem oneindig sterker aen, dan het stille en rustige groen van bosschen en weiden: ‘de koevloer (zal hy schertsende zeggen) ligt ons te vast en te hard, wy zyn het wemelen en wiegelen onzer notenschelp te zeer gewoon, en de dans met den storm verlevendigt ons bestaen te lustig, dan dat wy onze zee tegen uw zand zouden ruilen!’
Hebben schipper en visscher gedurig met twee vyanden te kampen, namelyk: met water en lucht; bewonderen wy deshalven hunnen hardnekkigen moed; welke bewondering moeten wy hem dan niet schenken, die het bestaet, levenslang te stryden met de vier grondstoffen der oude wysgeeren: met aerde, met water, met vuer, met lucht?
De mynwerkers in 't algemeen, de koolmynwerkers in 't bezonder trotsen de gevaren dier vereenigde en tegen hen saemgezworene vyanden.
De aerde tracht onophoudelyk hunne werken omverbonzend neêr te zakken, en de steunen, welke zy haer tegenstellen, te verbryzelen.
Het water, dat naer de onderaerdsche holten nederzygt, en er soms met een woest geweld in nederstort, overstroomt werken en werkers.
Het vuer verslindt de koolputten, die met zorgeloosheid ontgind worden.
De lucht eindelyk, die zich met verschillende, in de mynen vaek van zelfs ontstaende gas vermengt, bederft, en is niet langer inadembaer, of ontvlamt met eene verschrikkelyke ontploffing.
| |
| |
Ziet daer des mynwerkers vereenigde vyanden, die te duchtiger zyn, daer zy hem dikwerf overvallen, zonder hem eenigszins van hunne tegenwoordigheid te verwittigen. De mynwerker, die van kindsbeen af met alle gevaren vertrouwd is, neemt ongelukkig juist daerom niet altyd de noodige maetregels om ze te bestryden of voor te komen.
Dewyl duizenden onzer waelsche broederen uitsluitelyk de helft huns levens onder de sombere oppervlakte der aerde doorbrengen om ons van brandstof te voorzien, zal zeker menig onzer verlangen te vernemen, hoe bovengenoemde vyandige machten door het menschlyke vernuft bestreden en, ja, grootendeels verwonnen worden. Wy denken gaerne, dat men uit dien hoofde de byzonderheden, waer wy in treden, niet langwylig zal vinden, te meer, daer de daeruit te bekomene kennis, wellicht schaers onder de Vlamingen verspreid, hen voor 't hun bescheidene deel de Voorzienigheid zal doen bedanken, en hun het aendeel der waelsche bevolking in 's lands algemeene welvaert te beter zal doen waerderen.
De zakkingen des gronds voorkomt men door houten staken en steunen, door metselwerken of aenvullingen.
Men weert zich tegen het water door middel van reusachtige kuipwerken et sluitduigen.
Men tracht de onderaerdsche ophoopingen des waters door het peilen met drilboren te vinden, om ze te vermyden, of langzaem en voorzichtig naer den algemeenen put of waterbak af te leiden, waer het vocht door stoomtuigen, die dikwyls eene kracht van twée honderd en meer peerden bezitten, uitgepompt wordt.
By eene welgeregelde ontginning, worden de koolbeddingen zelden ontstoken; wanneer de brand er ongelukkig in ontstaet, kan hy evenwel beperkt en gebluscht worden, indien men te verhinderen weet, dat de lucht er henen stroome. Nog onlangs heeft men in ons land een voorbeeld
| |
| |
gehad van eenen brand sedert ruim twintig jaer in eenen koolput voortdurend. Thans spuit men met machtige stoomtuigen water of waterdamp in zulke brandende putten, om er het vuer te blusschen.
Men heeft het ook in het aenleggen der werken en in het verdeelen der luchtgangen zoo verre gebracht, dat de schadelyke stikstof zich niet meer gelyk voordezen op zekere plaetsen kan samenhoopen, dewyl men de lucht, door middel van sterke tochtverwekkende waeiers, in gestadiger beweging tracht te houden. Edoch op plaetsen, waer de lucht nog inadembaer is, ontploft zy somtyds zoo schrikverwekkend, dat zy eensklaps vyftig en meer arbeideren het leven ontneemt. Die gaszwangere luchtontploffing blyft tot op heden de ergste vyand der mynwerkeren, ofschoon de doorluchtigste geleerden (gelyk een von Humbold en een Davy) samen met de vermaerdste mannen in het vak, sedert jaren de oplossing dier levensvrage opsporen.
Onze regering houdt heure bezondere aendacht op dit punt gevestigd, en heet iedere poging welkom, die eenige verbetering aen de Davy'sche zekerheidslamp kunne bybrengen. Voor de uitvinding dezer lamp vielen er veel meer onheilen voor dan tegenwoordig. De vlam dezer lamp is omgeven door een zeer fyn en dicht gevlochten metalen rolnet, dat het licht genoegzaem doorlaet, zonder nogtans de vlam in rechtstreeksche aenraking met de buitenlucht te brengen. Men heeft in onzen tyde het netwerk en den oliepot verbeterd, en zelfs rondom de vlam der lamp eenen breeden glasring met het hoogere net, dat tot trekschouw dient, verbonden. Dringt de stiklucht nu ook binnen het net, ontvlamt ze daerin, dan kan de werker ze blusschen, eer de vlam met de algemeene lucht in aenraking kome.
Men kan nauwelyks begrypen, met welke lichtvaerdigheid vele werklieden in de onderaerdsche gangen en mynen
| |
| |
te werke gaen. Tegen alle verbod, ontsteken zy, wanneer zy zonder opzicht zyn, menigmael hunne pyp, ofschoon wel bewust, dat eene enkele vonk reeds duizenden het leven gekost heeft; zy vertrouwen licht en los op hunne gelukster, en stellen aldus zich zelven en hunne medewerkers in levensgevaer, om het misselyk genoegen te hebben een pypken onder de aerde te rooken.
Indien men zich door het voorgaende eenigszins eene gedachte kan vormen der moeielykheden en gevaren, die de mynenontginners te overwinnen hebben, dan zal men ook geerne eenige bezonderheden betrekkelyk den onderaerdschen oponthoude dier belangryke volksklasse zien uit een zetten.
Welaen, begeeft u te dezen einde naer het Luikerland of naer Bergen of Charleroy in Henegouwen. Bevindt gy er u 's morgens vroeg of 's avonds laet, dan ziet ge van rechts en links zwarte kaboutermannekens aenkomen, die zich afzonderlyk, getweën of gedrieën met langzamen tred naer de koolputten begeven. Wy zeggen kaboutermannekens en niet zonder reden; wie van jongs af de helft zyns levens onder aerde slyt, en met kneuzingen en builen zoo dikwerf naer boven klimt, wordt geen reus. De regering zou haer volledig getal jong krygsvolk moeielyk uit eene gemeente, hoofdzakelyk uit mynwerkers bestaende, samenbrengen.
Volgt nu eenen dier zwarte venten, die, al smoorend of zingend, naer hun hol optrekken.
Gy ziet daer voor u twee hemelhooge schoorsteenen ryzen. De eene rookt, de andere niet. Daer is de opening, die hem naer de onderaerdsche kamers en zalen geleidt; daer staen de stoomtuigen, die dag en nacht duizende tonnen water en kool uit eene diepte van zes honderd tot achttien honderd voet voor den dag brengen. Langs twee wegen kunt gy tot die duizelige diepte dalen. De kortste en gemaklykste, maer ook tot nu toe de gevaerlykste weg is die
| |
| |
langs de groote koolschacht. Gy springt in de ton en drie minuten later, komt gy behouden beneden aen, indien namelyk het kempen plattouw niet breekt, indien de ton u niet te ruw tegen de wanden slingert, of indien u geen losgaende steen het hoofd verplettert. Wie voorzichtig en wel gespierd is, die volgt zynen gids langs den ladderput, na dat hy eene zekerheidslamp aen zyne hoofdkap gevest heeft.
Die put of schacht is door ongelyk afstaende vloerkens of verdiepingen in zyne gansche hoogte gescheiden. Elke verdieping bevat eene schuinsstaende ladder zoo lang als de ruimte het toelaet, en aen den voet van iedere ladder draeit gy op den vloer om, en daelt eene nieuwe sportenreeks af, tot gy de werken, die ge bezichtigen wilt, bereikt.
Wanneer de koolbeddingen vlak liggen, kunnen zy vergeleken worden met de ongelyk op elkander volgende verdiepingen eens huizes, die hier eenen voet, ginds tot zes voet hoogte hebben. Dikwerf volgen de koolbeddingen de richting en de golving des bovenaerdschen gronds.
Zyt ge nu twintig of vyftig ladders diep gedaeld, zoo voelt ge wellicht eene kleine vermoeienis in schenkels en knieën. Slaet dan de eene of andere galery der onderaerdsche wereld in; hier zyn straten en straetjens, die in alle richtingen loopen, en gy hebt waerlyk uwen gids hier wel noodig. In plaets van den blauwen hemel, hebt gy een steenen dak boven uw hoofd, dat u dwingt in eene gebogene houding vooruit te stappen en wel op te passen, dat gy u by uw schemerlicht, niet hoofd en elbogen, tegen steen of steun botst.
Eindelyk zyt gy op de plaets gekomen, waer de mynwerkers met hak en houweel de kolen van vloer en dek losmaken. Men laedt kool en gruis op yzeren wagens, met kleine wielen voorzien, welke men op verplaetsbare spoor- | |
| |
wegen voortstoot tot beneden de groote schacht, waer het machtige stoomtuig dit gewicht naer boven tilt.
Hebt gy u een kwartier of een half uergaens van de schacht verwyderd, dan is het raedzaem, stillekens weder de ladder te zoeken en, kunt gy 't doen, naer boven te klimmen. Maer gy zyt denkelyk zoodanig vermoeid en ontzenuwd, dat gy u dit mael liever in eenen ledigen koolwagen laet ophyschen, dan de opvaert langs de ladder te beproeven.
Denkt eens hoe ge zoudt te moede zyn, lieve lezers, indien gy in eenen adem drie en vier malen achtervolgens den grooten toren van het Brusselsch stadhuis tot aen het zyn spits vercierende Sint-Michielsbeeld toe, moest bestygen, en wel indien de steenen trap zoo hoog liep. Nu verschilt eene drooge trap nog al merkelyk van eene gladde, vochtige ladder, waer handen en voeten te gelyk by noodig zyn.
Heeft men reeds honderde uitvindingen en verbeteringen by de ontginning der koolmynen allengskens aengebracht, de noodzakelykheid van het stygen en dalen uit en in de putten te vergemakkelyken, laet zich uit het voorgaende licht gevoelen.
Een mynwerker is vooral door dit lastige dalen en klimmen op zyne vyftig jaren zoo sterk versleten, dat hy niet meer in staet is aen zyne broodwinning te geraken. Die eens zoo wakkere man is dan hoogst rampzalig; want men leert op dien ouderdom niet licht een nieuw ambacht, en hoe zoude hy immers na den zuren arbeid nog vyftien honderd of meer voet kunnen opklauteren?
Onlangs heeft België eene schoone verbetering onder dit opzicht in een paer mynen bewerkstelligd, eene verbetering, die als zy eens overal zal ingevoerd zyn, het dierbare leven van duizenden verzachten en verlengen zal.
Verbeeldt u twee of meer boven elkander geplaetste en samen gehechte wagens in klimmender en even zoo veel in
| |
| |
dalender beweging. Elk tal gebonden aen een byzonder plattouw en gehecht aen eenen gemeenzamen draeiboom, windt beurtelings op en af, en kan eene kool-, hout- of menschenvracht voeren. Elke loodrechte wagenrei is boven gedekt door eenen valscherm, die, in geval van touwscheuring, wederzyds en plotselings met zyne wagens vastklampt in de houten geleïsporen. Deze sporen regelen ten allen tyde het evenmatige stygen en dalen der vrachten.
In dier voege zullen de wagens zonder schok in minder dan drie minuten uit eene diepte van 1800 voet naer boven, of omgekeerd, vliegen, steeds beveiligd door den scherm tegen afvallende steenen, en tevens, indien een touw toevallig scheurde, vast- en opgehouden zyn.
By zulke verzekeringmiddels mogen de werklieden voortaen hun leven aen de veilige wagens zonder angst toevertrouwen, zy zullen zonder vermoeienis en met tydwinst moedig aen hun werk tyen en langs denzelfden weg weder vrolyk naer het hemellicht kunnen terugkeeren.
Men begrypt ook, dat de ryke bezitter van eene mynvergunning dagelyks verbeteringen ten beste zyner werklieden verzint. Trouwens, de belangens van werker en meester zyn zoodanig in elkander versmolten, dat des eenen welzyn des anderen voorspoed is. Met frissche menschen kan men in eene gezuiverde lucht tweemael meer werk verrichten, dan met afgematte in eenen stikkenden dampkring.
Wie is 't nu niet met ons eens, wanneer wy zeggen, dat de mynwerker by dorp- en stedeling verdient geschat te worden? Wat zouden fabrieken en werkplaetsen zonder steenkolen verrichten, en hoe zou men heden zonder die brandstoffe het noodige yzer smelten? Zyn het niet de mynwerkers, die onzen dagelykschen pot doen koken, die ons verwarmen in het gure jaergetyde en den meesten steden gaslicht schenken, nevens den stoom eene der nuttigste uitvindingen onzer eeuw, waervan de laetste helft
| |
| |
waerschynlyk den naem van uitvindingseeuw zal billyken.
Wy schatten, dat er in België alleen jaerlyks 50 millioenen hectoliters steenkolen ontgind worden, en dat men wellicht nog wel twee duizend jaren lang diezelfde hoeveelheid ontginnen kan. Dit behoefde hier aengestipt te zyn om onzen lezeren allen angst te benemen omtrent het eindelyke gebrek aen brandmiddelen.
Intusschen mogen wy gerust den Heere des heelals onzen vurigen dank toesturen, daer hy onzes landes ingewanden even mild als zyne oppervlakte heeft gezegend.
Zoo blyv' dan nyverheid en zeden,
Door wyze wetten toegepast,
Door allen hartig aengebeden,
'T plantsoen, waerop de welvaert past.
Zy 't heil van d' eenen, 't heil van d' ander,
'T belang van beiden schrage elkander,
Als overvloed zyn halmen biedt!
Zoo bloeit weêr Neêrland als voorheen,
En 't nageslacht moog' rechter wezen:
Wy schrikken voor dat vonnis niet!
(Nierstrasz, de Nederl. Nyverheid, 1820.)
|
|
Auteursrechtvrij