|
| |
| |
| |
VI
De akkerbouw.
Spreekt frissche tuinen, frissche velden,
Door plant en vrucht alom bezield;
Wilt Vlaendrens weelde luid vermelden,
Die immer stand en wasdom hield.
Hier klotsten eertyds woeste golven;
Daer huilden hongerige wolven;
Ginds oversloegen bosschen de aerd!
Zoo ver, zoo ver uwe oogen snellen,
Hoort ge alles de eer eens volks vertellen,
Welks yver 't goud der oogsten baert.
Wat ten allen tyde ons vroegbeschaefd vaderland boven de trotschere en machtigere buervolken verhief, is voorzeker zyne uitmuntende bebouwing des akkergronds. Vlaenderen geniet onder dat opzicht eene aloude en schitterende vermaerdheid. Daer zyn op aerde wel vruchtbaerdere oorden en mildere luchtstreken, gewis; maer moeielyk, onmogelyk wellicht, zal men by gelyken grond en hemel
| |
| |
rykere oogsten kunnen aenwyzen. Hier vergt en dwingt des menschen onvermoeide arbeid der moederaerde heure kostbaerste schatten af. Hier zyn de beste spaden, ploegen en eggen, de krachtigste peerden, de schoonste melkkoeien. Hier is de grond, waer ons stoffelyk welzyn hoofdzakelyk op berust.
De vreemde schynt dus meer dan eene rede te hebben, om, wanneer hy, by zomer of herfst, onze velden en weiden aenschouwt, ons te benyden; maer de vreemde heeft ongelyk, indien hy ons werkelyk benydt; hy trachte in aenhoudend geduld en taeie vlyt ons landvolk te evenaren, en mogelyk zal hy veel ryker loon inoogsten.
Het is den onbedorvenen menschen steeds een innig genoegen, wanneer zy in der daed of maer bloot in der verbeelding tot de eenvoudige landbezigheden terugkeeren. By veeteelt en akkerbouw immers waren de menschen steeds eenvoudiger en oprechter; en dus, indien wy het zeggen durven, dichter by hunnen oirsprong, dichter by hunnen Schepper! De edele, eenvoudige zeden, de echte levenswysheid des aertsvaderlyken voortyds gingen in de steden veelal verloren. Daer schiep men onnatuerlyke, kunstige noodwendigheden; ook vindt men daer thans in plaets van wysheid, zoogezegde geleerdheid; in plaets van doorzicht, spitsvinnigheid; en geest in plaets van gezond verstand; daer vervangen schriften en boeken de wonderen van hemel en aerde, en dagbladen het zelfdenken. Als beuzelachtigheden gelden daer des levens bestemming en hoofddoel; ja de gewichtigste en heiligste plichten zyn er al te vaek een voorwerp van spot en twyfel. Wien zal het deshalven bevreemden, wanneer hy den onsterfelyken Gentenaer, die verscheidene kroonen op zyn hoofd vereenigde, die zoo menigen troon in zyn ryk ‘waer de zonne niet in onderging’ besteeg; wanneer hy dien ontzachlyken vorst verdrietig zynen prachtigen hoofdsteden ontvluchten,
| |
| |
en den landelyken oponthoude eens kloosters de voorkeur geven ziet? Of, vindt men dit besluit eens keizers in monnik omgeschapen, als overdreven, eenigszins ontoereikend om ons gezegde te staven, men sla de oogen op onze schatryke, der wereld gansch overgegevene stedelingen: waer vinden zy in het schoone lentgetyde, zoetere rustplaets dan op hun landgoed? Hunne marmeren zalen in de steden zelven pronken op nabootsingen van fraeie veldgezichten, opdat zy ten minste in schildering zouden mogen genieten, wat hun in der natuer ontzegd is. Ja, de eenzaemheid, de eenvoudigheid des landelyken levens overtreffen verre de woeligheid en gemaektheid, de eerzucht en verfynde wellust der steden. Wie natuerlyk en waer zyn kan; wie niet behoeft te lachen, waer hem het harte wee doet, dat is een mensch in den vollen zin des woordes. Maer hy, die het wezentlyke voor den schyn, de gezondheid voor eene modedracht, de huislyke tevredenheid voor des huizes glans, het genot voor het geld, en de eer voor de roemzucht opoffert, dat is een slaef, al woonde hy ook in het prachtigste paleis der eerste hoofdstad der wereld. En helaes, wie kan binnen de stadsmuren de eenvoudigheid en de waerheid, wie mag er de oirspronglyke deugden der ziele vry en vrank vertoonen?
De landman schynt door zyne bezigheden in den schoot der natuer uitverkoren door den hemel als een bevoorrechte onder zyne wereldgenooten. Dat voorrecht bewyst nogtans niet, dat hy zich altyd beyvere ‘met het pond, dat God hem toevertrouwde’ steeds behoorlyk te woekeren, dat is, hetzelve te verdubbelen.
De onwetendheid berooft hem niet zelden van zyne beste voordeelen; het bygeloof versmoort zyn gezond verstand; ruwheid en dierlyke driften verbannen by hem de natuerlyke eenvoudigheid; ach, al te dikwerf gelykt hy aen 't vee, met hetwelk hy zyn land beploegt; want te zelden gevoelt
| |
| |
hy eenig verlangen naer hooger genot, naer veredeling van geest en hart.
Enkel zorgen voor 't stoflyke welzyn, voor eten en drinken, voor woning en kleeding, neen, dat moet niet alleen des menschen bezigheid zyn. Zyn hart met deugden, zynen geest met nuttige kundigheden vercieren, dat is des menschen christenplicht. Zorgen de dieren niet insgelyks voor hol of nest, voor voorraed of voedsel? En heeft Jezus niet gezegd, dat Gods woord ook tot des menschen leven noodzakelyk is, als hy getuigd heeft: ‘de mensch leeft niet van den broode alleen?’
Slaen wy dus, onzes alouden roems als landbouwers indachtig, hand aen 't werk, bebouwen wy met den hardnekkigsten yver en met benutting elker, door ondervinding bekrachtigde, verbetering, ons vaderlyk erfdeel. Voedsel, woon en kleeding moeten eerst in 't zweet onzes aenschyns verdiend worden; maer wanneer er in den nooddruft des lichaems voorzien is, kan de geest vry en werkzaem handelen. Dan kan de inwoner der stroohut zoo wel als die des marmerpaleizes aen de nuttige ontwikkeling zyner verstandelyke vermogens arbeiden, opdat hy door het wel besteden zyner rede, te waerdiger schepsel Gods worde, en als dusdanig eens rekening van zynen levenstyd voor zynen Schepper en Rechter aflegge.
Heden wordt de landman niet meer gelyk vroeger, als een geboren lastdier aenzien door hen, die aen het staetsroêr zitten. De tyden zyn, God dank! ver van ons, toen hy aen den grond, als aen eene galei, geboeid was. Hy wordt niet meer als vroeger ten voordeele der zoogezegde werklooze standen aengerand en uitgeschud. In dezen gevalle zal men der eeuw den vooruitgang niet betwisten.
Onze staet richt niet alleen in alle dorpen scholen op, om der landjeugd het beste middel ter geestontwikkeling aen de hand te geven, hy heeft ook alles in 't werk gesteld om
| |
| |
ter bevordering van landbouw, van veeteelt, van bloemkweekery en nyverheid krachtdadig mede te werken. De bekwame ploeger en zaeier, de knappe en eerlyke werkman, zoowel als de geleerde, de kunstenaer of de krygsman ontfangen jaerlyks aenmoedigingen en pryzen, ja, eervolle onderscheidingen. Onze regering immers deelt niet in 't algemeene by sommige kortzichtigen nog heerschende vooroordeel, dat onderwys en beschaving den mensch ontevreden maken met zynen stand; zoo dat de verlichting de voorbereidingschool tot eeuwige omwentelingen, in zaken van geestelyk of wereldsch bestuer zyn zoude. Het goede gevolg dier hoogere aenwakkering laet zich reeds bespeuren in de tentoonstellingen van landbouwgereedschappen en grondvoortbrengsels, die tegenwoordig niet alleen in Brussel, maer in de meeste steden des landes plaets vinden.
Niemand wil achteruitblyven, zoodra de verbetering aenschouwelyk gemaekt wordt; en het algemeene welzyn zal steeds aengroeien door de beterbegrepene bebouwing der gronden, door de doelmatige keus der te mesten dieren, door de beredeneerde opzoeking der beste graensoorten en voedselgewassen.
De Vlaming, de Belg behoeft geenszins naer de goudlanden van Californiën of Australiën te reikhalzen; het goud zyner korenvelden weegt het verlokkendste metael op: hy staet in der daed boven de meeste zyner naburen in het vak van akkerbouw; maer vergeten mogen wy ondertusschen niet, dat onze grond op verre na nog niet zoo veel opbrengt, als hy zou kunnen opbrengen. Daerom is het noodig, dat wy ook hierin het spoor onzer voorouderen volgen, die zich bedaerd en met rype rede alle beproefde uitvindingen te nutte hebben gemaekt; en juist door hunne gestadige zucht naer vooruitgang, den akkerbouw hunner gewesten op zulk eene hoogte gebracht hebben.
| |
| |
Het ware voorzeker den lezer een belangryk onderwerp voordragen, konde men hem van den beginne der wereld tot op onze dagen de langzame ontwikkeling des landbouws in eene reeks tafreelen ophangen. Ongetwyfeld heeft er al menige opmerking moeten voorafgaen, eer de mensch op de eenvoudige gedachte gekomen zy, den geopenden gronde de vergaerde zaden toe te vertrouwen. Hy wie de trage ontwikkeling van den menschlyken geest aendachtig gadeslaet, kan zich hierover niet genoeg verwonderen; want hetgene wy van kindsbeen af zagen, en dat ons zoo natuerlyk en eenvoudig toeschynt, heeft vaek eeuwen ondervinding en nadenken van het voorgeslacht geëischt.
Het zy genoeg hier aen te stippen, dat eerst by de uitvinding des akkerbouws de zonne der beschaving is kunnen opryzen; dat Kaïn in de heilige Schrift reeds een akkerbouwer genoemd wordt; dat ten tyde Abrahams, Egypte door zyne grondvoortbrengsels reeds vermaerd was, en dat Grieken en Romeinen die uitvinding zoo hoog doen opklimmen, dat zy aen goden wordt toegeschreven; by de Grieken aen Ceres, by de Romeinen aen Saturnus.
Maer hoe hoog men ook des landbouws begin doe opklimmen, deszelfs volmaking kan men op verre na niet zoo hoog stellen.
Toen in den jare 1528, de Spanjaerden het eerste mael in Peru (Zuid-America) kwamen, vonden zy er noch ploeg, noch lastdier, en nogtans bebouwden er de inwoners den grond. Zy doorwoelden den akker met houten schoppen, en strooiden het graen in gaten, die zy met eenen stok maekten. De negers van Senegal op de westkuste van Afrika, doorhakken het veld met hunne zwaerden; en de oude inwoners der canarische eilanden, by de westkuste van het noordelyke Afrika in de Atlantische zee, delven den grond met ossenhoornen om. In Egypte vindt men reeds vroegtydig den ploeg, zoo als ook by de Chinezen;
| |
| |
maer die ploeg was in den aenvang op verre na zoo volkomen niet als heden; hy was vooreerst slechts een kromme, gespitste boomtak, waeraen men ossen spande; het spits drong in de aerde, terwyl het kromme omhooglopende einde in de handen des voermans vastgekneld werd.
Heden gebruikt men in sommige streken, waer de grond licht is, ploegen met vier kouters. En wellicht zullen onze nakomelingen eens verwonderd zyn, dat wy met onze tegenwoordige verbeterde ploeg-, en egge- en zaeiwerktuigen nog zoo zeer achteruit zyn; zoo als wy verwonderd opzien, wanneer wy lezen, dat tegenwoordig vele volken niet eens de zeisse kennen, maer hun ryp graen wortelings uit den gronde ryten. Onze dorschvlegel is ook nog niet overal in zwang. In Frankryk en Italië zyn nog plaetsen, waer men eene soort van slede tot dorschen bezigt, en toch bestaet er reeds sedert 1700 een dorschwerktuig, waermede drie mannen gelyktydig zoo veel graen kunnen dorschen, als achttien met gewone vlegels. Sedert dien heeft men nog kunstigere tuigen uitgevonden, die men echter niet veel gebruikt, omdat de meeste menschen aen den ouden slenter houden, en zeggen: ‘zoo hebben vader, grootvader en overgrootvader gedaen en zoo doen ook wy.’ Maer die zoo spreken, bewyzen, dat zy eerder tot het redelooze, dan tot eenig edeler, voor beschaving vatbaer geslacht, behooren; trouwens, hadden onze voorouders zoo slim als zy geredeneerd, dan ploegden wy nog altyd met een kromhout, eenen ossenhoorn of een zwaerd voort, en wy maeiden onzen oogst met stierribben af.
Neen, voorwaer, onze voorouders waren zoo onnoozel niet, als deze oolikers: zy toch hebben ons duizend verbeteringen in alle vakken overgeleverd; buitenkyf, indien eene welkdanige verbetering ergens met dank dient aengenomen te worden, dan is het gewis by den landman: by
| |
| |
hem toch is alle verbetering, alle voortgang op onderzoek en ondervinding gegrond.
Gaerne toch zingt elke vaderlandsche borst de volgende schoone verzen na van den te vroeg ontslapenen Ledeganck - verzen tot de inleiding behoorend eens onvolmaekt geblevenen dichtstuks, getiteld: Vlaenderen, en waerin hy hulde brengt aen den scheppenden geest onzer vaderen, in't onderhavige vak:
O vaderland! o Belgie in den krans
Van kostbre peerlen, die in hellen glans
Uw' naem omflonkeren als glorielichten,
Blinkt eene, voor wier gloed alle andre zwichten;
Ze is als de zon aen uwen starrentrans,
En dus tot haer moet zich de lofzang rigten.
Haer naem klinkt schoon, als die eens grooten mans:
Menapië weleer, en Vlaendren thans.
Menapië weleer. O ja, die beemden
(Schoon zy reeds lang naer paradyzen zweemden),
Die daer, gelyk een zee van golvend graen,
In vruchtbren bloei en ryken wasdom staen;
Die eeuwen her den opgetogen vreemden,
Gelyk een wonder, met verbazing slaen,
Die waren, eer zy hooger licht aenschouwden,
Slechts diepe en metelooze, donkre wouden.
Het is om dien vruchtbren bloei en ryken wasdom niet enkel te handhaven, maer zoo veel mogelyk uit te breiden, dat ons Staetsbestuer der tentoonstelling van landbouwvoortbrengsels eene eereplaets naest die der Nyverheid vergund heeft. Dergelyke feesten den landbouwe gewyd zyn ware volksfeesten; en by uitnemendheid geschikt, om allen, die het met volk en vorst welmeenen, by die plechtigheden tot vrolyken dank te stemmen. Zy toch kunnen niet zonder aendoening zien, dat die plechtigheden verhoogd worden door het uitreiken van eereteekens den mannen bestemd, wier landbouwkweek by die tentoonstellingen de aendacht
| |
| |
gaende maekte. Wie ziet niet geerne eenen vredelievenden vorst den landbouw met luister omkleeden?
Het was voor een dergelyk landbouwkundig feest, gevierd in Dixmude in 1849, dat eene daer wonende vaderlandsche dichteresse een fraei gedicht uitboezemde, dat ten feestdissche werd voorgedragen, en eene elektrieke toejuiching verwekte. Onder de uitgenoodigden bevonden zich, buiten den gouverneur der provincie, de minister van 't Inwendige en die van Openbare Werken. Men zal hier met genoegen de slotcoupletten dier uitboezeming lezen, welken ons Staetsbestuer, door het aenbieden van verscheidene fraeie boekdeelen aen Mevrouwe van Ackere, op eene eigenaerdige wyze recht heeft laten weêrvaren.
Gegroet, gy, mannen, burgervaderen,
Die over 't land de teugels houdt;
Gegroet, gy, die met vreugd in de aderen
Op onze feestgenieting schouwt.
Gy hebt de landbouwkunst verheven,
Om Vlaendrens handel kracht te geven
Wat ryke toekomst, die ge ontsloot!
Zy zal het burgerheil verhoogen.
Uw harte loone uw edel pogen:
Waer landbouw ryst, daer vlugt de nood.
Nooit zal de Belg het bloed verzaken,
Het edel bloed van zyn geslacht,
Dat door alle eeuwen 't volk deed blaken
Voor nyverheid en heldenkracht,
Maer woog eens 't harnas zynen schouderen,
Nu moog' hy in 't genot verouderen
Der landrust, verre van den rouw,
Terwyl in 's lands vertooningszalen
Zyn geest en kunst en kennis pralen,
In elke vrucht van d'akkerbouw.
Laten wy ons niet aftrekken van de nuttigste en tevens gezondste bezigheid. Trachten wy door verdubbelde zorg- | |
| |
vuldigheid onzen naneven den verworvenen roem van bekwame landbouwers ongeschonden achter te laten.
De hemel schenke den dierbaren vaderlande den gulden vrede, en den veldlinge by noodigen yver en lust de deugden, die hem alleen gewetensrust en tevredenheid geven kunnen!
|
|
Auteursrechtvrij