|
| |
| |
| |
V
Een blik op belgies grondgebied.
Het Eden rees omhoog, waer eens de baren brandden...
Het rees op 't zandig vlak van onafzienbre heiden,
Uit poelen die alom hun pestend gift verspreiden,
De vreemdling ziet het aen, en luidkeels roept zyn mond:
‘God schiep geheel deze aerd, de Belg schiep Neêrlands grond.’
De onrustige geest, die thans in alle standen algemeener dan in de voorgaende eeuwen heerscht, brengt niet zelden te wege, dat wy de lieve tooneelen die ons omringen, over het hoofd zien, om onze blikken naer voorwerpen uit te schieten, die voor ons achter gebergten schuilen, of ver over zee pronken. Hoe menigmael haekt men niet naer de vermaerde natuertafreelen van Zwitserland, naer de zonnige uitzichten op Napels en Constantinopel, naer de oirwouden van Amerika, of de met palmen versierde streken des morgenlands?
De reiszucht wordt niet ten onrechte met de roemzucht
| |
| |
vergeleken. Gy bezit een stil en genoeglyk bestaen; doch de roemzucht ontwaekt in uw harte; gy ontrukt u weldra aen het benydenswaerde leven, en maekt jacht op eene fortuin, die gy wellicht nooit of nimmer zult bereiken; gy zyt omringd van lachende heuvels, vruchtbare weiden, golvende korenvelden en lustbelovende boomgaerden, en niettemin, vergetel dier milde hemelgaven, ontscheurt ge u uit reiszucht aen't dierbare vaderoord; en waerom? om na ontelbare vermoeienissen, hier of daer eenig gezichstpunt vol verrukking te aenschouwen, dat wellicht even schoon, even verlokkend rond uwe voorvaderlyke woonplaets te vinden was.
Die waerheid wordt door hen bestadigd, die de gansche wereld omgevaren hebben, en dikwerf op hunne oude dagen verwonderd staen, dat er zoo vele zienswaerde plaetsen in hun eigen land liggen, doch welke de nieuwsgierigheid en de onachtzaemheid hunner jeugd hun belet hebben gade te slaen.
Hoe vele plekken toch liggen niet onbezocht en miskend in ons Belgie, die zeker met meerder recht onze aendacht verdienen, dan vele afgelegene landschappen en vergezichten, waer deze of gene reisbeschryver ons door zyne schilderende penne henenlokt!
Welke zin en ziel innemende oevers begrenzen de Schelde en de Leye! Waer liggen gras-en bloemenrykere beemden weliger uitgebreid, dan in heure onafzienbare valleien? Waer weêrkaetst de vlasbloem het hemelblauw zuiverder, waer wiegelt de gulden oogst den landbouwer lachender tegen, waer verheft zich met vollere fierheid de reuzige hopstaek, dan in de beide Vlaenderen, vooral in den lande van Aelst? Komt de vreemdeling niet jaerlyks uit de verste gewesten op onze kusten de zee aenstaren, en heuren heilzamen invloed op zyn lichaemsgestel beproeven? Ligt hier niet, gelyk paerlen aen een slingerend snoer, dorp aen
| |
| |
dorp, en stad aen stad gebonden? En welk leven, welke beweging heerscht er niet alom in de zindelyke steden, waer de meeste inwoners den landbouwe vreemd blyven? Welke nyverheidstak vindt niet sints eeuwen in Vlaenderen zyne beoefenaers, zyne voortzetters, zyne verbeteraers?
Tusschen Schelde en Maes in het Noorden onzes koningryks ligt eene onafmetelyke vlakte, die weinig schittert, maer hoogst bekoorlyk is voor hem, die er nader mede bekend is. Weîgronden, afwisselend met moeren, poelen en heiden vormen de van ouds vermaerde Kempen. Het rundvee dier streke herinnert ons aen de heerlyke voortbrengsels uit Holland, en de kempsche boter is gelyk die van Dixmude, 't land door bekend. Wie gevoel bezit voor't eenvoudige schoone der natuer, voor de stille zondagrust, en de Kempen bezoekt en onderzoekt, is er voor ingenomen. Daer worden de voorvaderlyke zeden en deugden getrouwer dan elders bewaerd, en misschien is het juist dit vasthouden aen den goeden ouden tyd, dat de ziel des reizigers aen de geurige vlakten der Kempen sterkst vastboeit. Dat gewest, (zoo hopen wy ten minste, dank zy onzen verre vooruitzienden en krachtig medewerkenden staetsbesture) zal jaerlyks rykere hooi- en graenoogsten ten beste des landes opbrengen.
Te Limburg aen de Maes en opwaerts langs den stroom verandert de grond van gedaente.
Wy zullen maer ter loops gewagen van de onderaerdsche gangen en doelwegen, die den mergelberg van Maestricht naer Luik in vele richtingen doorkruisen, en die den nieuwsgierigen en geleerden bewondering inboezemen en stoffe tot nadenken opdringen.
In 't Luikerland doet zich weder een gansch nieuw tooneel op. Men zou er met den psalmist in verrukking kunnen uitroepen: ‘Hier huppelen de bergen als rammen en de heuvels als lammeren’ (Ps. 113, 4.) Wie het geluk
| |
| |
heeft een lustreisjen te voet te doen van Luik naer Spa en Remouchamps, of opwaerts de Maze naer Namen, Dinant en de grotte van Han, die kan wanneer hy geheugen (of wat hetzelve hier zegt, een harte) heeft menigen avondstond voor zyn huisgezin verlevendigen met beschryvingen, die alle hoorders aen zyne lippen klemmen; bezit hy in plaets van geheugen de gave der teekenkunst, welnu, dan kan hy eenen schat van schetsen medebrengen, die voor hem de weelde eens in den schoot der natuer volop gesmaekt, ook aen zynen haerd vernieuwen, en anderen in dit genot eenigzins laten mededeelen. Waerhenen gy uwe blikken wendt, dagen er schilderachtige plaetsen in overvloed, de eenen bevalliger en nieuwer dan de anderen. Al heerscht ook in 't Luikerland niet alom de bekende rykdom des vlaemschen akkers, het werd door de milde hand des Scheppers op eene andere wyze wel bedeeld. De hoogten zyn er door allerlei fruit bekroond, en tusschen Luik en Hoei behangt de wingert de oosterzyde der heuvelen. In goede jaren wint men er eene tamelyke hoeveelheid wyn, die waerlyk niet te versmaden is, al kost hy niet half zoo veel als gewoone buitenlandsche. De ingewanden der Luiksche gebergten zyn ryk aen steenkolen en aen allerlei erts; ook staet dit gewest in velen opzichten aen het hoofd der belgische nyverheid.
Doch bepalen wy ons liever tot eene algemeene beschouwing der natuer, die door torenhooge schoorsteenen, door vlammende hoogovens, rookende smissen zooveel van hare aengeborene bekoorlykheden verliest, als zy in stoffelyke belangens aenwint. Een landschap van stoomwolken en stoomgeraes verwyderd, is vast oneindig lieflyker en aenminniger: daerom volgen wy, als wandelaers, als nieuwsgierige reizigers met levendiger genoegen den kronkelenden loop der rivieren, die in 't Luikerland waerlyk iets betooverends hebben.
| |
| |
De weg van Namen naer Dinant volgt de Maes op, en is een der treffendste, dichterlykste streken, die ons land ten toon spreidt. Rotsen van de wonderlykste vormen ryzen wederzyds langs den loop der Maes, en bieden den weidenden oogen de verrukkelykste uitzichten. Geene woorden kunnen de echt romantische schoonheid dier landstreke weêrspiegelen.
Hier is het gesteente met bosschen bedekt, ginds stygt hetzelve naekt opwaerts, loopt dikwyls spits toe, steeds in oneindige schakeeringen van blauw, wit, grys of zwart schitterend. Elders vormen de woeste rotsen diepe en vreemde scheuringen, waer of wilde planten welig uit opschieten, of een kreupelbosch opgroent. Niets is cierlyker dan de eiloofranken, die op vele plaetsen kransgewyze van de rotsen afhangen.
Op zes uren afstands van Dinant ligt de wondervolle grotte van Han en wel in eene woeste en naekte landouw, verre van alle maetschappelyk leven; men zou zeggen, dat de Schepper aldaer een zyner geheimnisvolste meesterstukken aen het oog der nieuwsgierigheid heeft willen onttrekken. Daer is wellicht op den ganschen aerdbol geen onderaerdsch juweel, dat het onze opweegt; maer ook hierin zoo als in vele andere zaken, hebben wy tot hiertoe de kunst niet gekend, om ons zelven en 't onze buiten 's lands naer weerde te doen gelden; een verzuim, dat niet altyd van schuld vry te pleiten is.
Bezit de Belg niet een ander juweel, dat hem de goede God ook voor eeuwen schonk, waerop hy alleszins fier moest zyn, maer des hy zich zoo lang geschaemd heeft, omdat een onwetende vreemdeling er meê spottede? Denkt men niet, van de beschouwing dezes stoffelyken wonders tot die eens onstoffelyken opryzend, aen de dietsche moedertael?
Dan, zetten wy ons tochtjen voort.
| |
| |
Hier zyn wy reeds in het Ardennenwoud, dat verder op met zoo vele heerlykheid den altyd gragen blik verlustigt. Wel is waer, ons luxemburgsch gebied heeft weinig wel aengebouwd land, maer daertegen vele naekte bergen en rotsen, uitgestrekte bosschen, heî- en steengrond. Gerst en rogge, haver en boekweit worden er slechts in geringe hoeveelheid gewonnen; brand- en bouwhout is er in overvloed. Een groot getal eiken, beuken, esschen, olmen, berken en dennen groeit hier welig, en vormt met de ertsmynen en leigroeven den rykdom dier streke. Kleine, maer sterke peerden en koeien, en alom gunstig bekende schapen en varkens, allerlei wild, zoo als herten, evers, hinden, hazen en konynen, zonder de wolven te tellen, visschen en gevogelte vergoeden eenigzins de schaerschheid der edele graensoorten. Heerscht in de Ardennen noch de rykdom, noch de weelde der andere gewesten, ook de ellende, die elders by den grootsten overvloed afsteekt, is en blyft er onbekend. De menschen wonen hier niet zoo dicht naest en boven elkander als in onze woelige steden, zy hebben meer ruimte, en kunnen er met minder moeite des levens eerste behoeften voldoen. Wanneer de verkeering met die hooggelegene streek van Belgie door de ontworpene spoorbaen vergemakkelykt zyn zal, dan halen zeker alle inwoners onzes ryks er hun onbekrompen voordeel uit.
Dan zullen wy mogen beweren, dat wy, vereenigd door de wyze verordening des bestuers, eerder dan wie het zy, op ons eigen zelven bestaen kunnen. Dan zal elk dankbaer Belg gaerne den vlaemschen dichter toejuichen, die onder andere, van onze yzeren wegen zong:
Wy, Belgen, zingen 't wonderpad
Dat zooveel weldaên baerde.
'T smelt eens elk land tot ééne stad,
En tot één land heel de aerde.
| |
| |
Die baen strekk' de yzren armen uit
Langs Belgies verste wegen!
Brittanje! uw vruchtbre kunstenspruit
Drupt van onschatbren zegen.
Zyn wegen en rivieren niet
'S lands zenuwen en aderen?
Wat, dat hun voller leven biedt?
Door stroom bezielde raderen.
Keeren wy op onze stappen terug; wy moeten nog eenen blik werpen op het groote, schoone en ryke gewest, dat ons land grootendeels van Frankryk scheidt, alvorens wy naer de hoofdprovincie en naer de hoofdstad des landes terugwillen. Het zuiden van Henegouwen bezit nog eenige uitgestrekte bosschen, elders verdunnen en verdwynen zy van jaer tot jaer. Ryke koolbeddingen strekken zich van onder Charleroy tot boven Bergen uit, en vertoonen zich dikwerf tot by des gronds oppervlakte. Ofschoon allerhande nyverheid hier tot den hoogsten bloei opgroeit, denke men echter niet, dat de landbouw er verzuimd worde. In Charleroys omtrek alleen staen een twintigtal hoogovens, waerin het yzererts uit Namen en Henegouwen tot ruwyzer gesmolten wordt. Indien alle ovens brandden, konden zy gemakkelyk in een jaer tyds 100 millioenen kilogrammen yzer opbrengen. Sedert langen, langen tyd is Charleroy wereldvermaerd wegens zyne glasovens, en tegenwoordig bestaet er in Oignies eene spiegelglasfabriek, die maer eene enkele andere als weêrgâ op aerde kent. Smederyen van alle soort schynen daer uit den grond op te wassen. Leikuilen, oneindige rotsen, geschikt tot kalk en bouwsteenen, marmergroeven en paveilegeringen vindt men er in groot getal.
Gaen we van de Sambre naer de hoofdplaets der provincie over, daer vinden wy mede een voornaem gedeelte der bevolking in volle werkzaemheid by de ontginning der
| |
| |
koolputten. Overal loopen er yzerwegen en vaerten naer alle richtingen, om de opdelvingen te vervoeren. Henegouwen is van het eene einde tot het andere in levendige betrekkingen van nyverheid met heel den lande. By Doornik, langs het strand der hoogere Schelde, brandt men den wydvermaerden kalk, wiens vervoer in snelheid met den loop des strooms wedyvert.
Hier wordt het beste belgische porselein gebakken, ofschoon ook elders in deze provincie gelukkige pogingen in dit vak aengewend zyn. Katoenspinneryen en weveryen zyn hier sedert vele jaren in beurtelings op en afnemenden bloei, zoo als ook de bewerking kostbarer tapyten en kanten, welke laetsten nogtans algemeener in Vlaenderen, Mechelen en Brussel vervaerdigd worden.
De grond is over 't algemeen in het westersche gedeelte dezer provincie vruchtbaerst; de beemden langs den vermaerden stroom hebben reeds hier het vlaemsche pronkgewaed aengetrokken, en hebben in Doorniks omstreken een allerbevalligst voorkomen. Doornik zelf, langs beide zyden der Schelde uitgestrekt, is eene der stilvriendelykste plaetsen onzes lands, en weet den ingeborene zoowel als den vreemde als 't ware met bloemenbanden omstrikt in zyne hechte muren te sluiten.
Dan, onze vluchtige reis, die ons slechts toelaet onvolledige schetsen optenemen, zal den lezer wellicht reeds langwylig toeschynen; daerom spoeden wy ons met de gevleugelde stoomkoetsen naer Brussel terug, waer de koning met zyn hof, met zyne ministers en 's ryks hooge ambtenaren zyn verblyf heeft gevestigd. Brussel is niet alleen de perel Brabands, maer ook die des ganschen landes. Hier zyn de wandelingen rondom de stad zoo kieskeurig aengelegd, dat zy den eisch der moeielykste kenneren alleszins bevredigen. De warande, door paleizen en prachtige gebouwen omgeven, en dicht by het heerlyke konings- | |
| |
plein gelegen, is zomer en winter de verzamelplaets aller inwoneren. Hier, waer eeuwenoude boomen uit het voormalige, eertyds tot aen Brussel uitgebreide, Soniënbosch nog zoo welig groeien en bloeien, hier ontmoeten zich dagelyks alle standen der maetschappy. De afgeleefde ouderdom slyt er zyne aengenaemste uertjens, en het pas geborene wichtjen wil er met de huppelende gebroederkens henen. De Brusselaer mint de wandelingen zyner bolwerken en zyner groene dreef, maer de warande heeft te rechte zyne geliefkoosde voorkeur. Het valt geenszins in ons bestek eene beschryving der merkwaerdigheden der hoofdstad mede te deelen, dat zoude ons te verre leiden; wy waren dan immers verplicht geweest by elk heerlyk gebouw, by elke schoone kerk stil te staen, en dat mogen we niet, vermits wy alle belangryke kerken, kasteelen en stadhuizen van Belgiën over 't hoofd gezien hebben. De Brusselaer schat, mint zyne vorstelyke stad wellicht te zeer, daer hy te vaek derzelver schoone omstreken niet kent. Duizende inwoners hebben nooit in hun leven het Terkameren bosch gezien, dat maer een kwartier van den sluitmuer ligt, en weten niet veel te vertellen van Vorst, Uccle, Boschfort, Auderghem, Jette of Laeken. Hoe weinigen hebben naer Tervuren of Waterloo een uitstapjen gedaen! En toch wat lieve wandeling ligt er van Brussel naer Vilvoorden langs
de oude deftige vaert op Boom! Langs de eene zyde lacht van den heuveligen grond vooreerst het koninglyke paleis van Laeken, en dan volgt wel twee uren lang het eene lustgoed op het andere; de heldere vaert verlaet uwen weg niet, maer scheidt u van de prachtige weide, die op genen kant tot aen Vilvoordens staetsgevangenis en kerk zich vlakjens uitstrekt. Die groene vlakte werd in 1834 door den spoorweg in twee gesneden. Hier namelyk heeft het belgische staetsbestuer de eerste yzersporen gelegd, waerop wy thans van de eene stad tot de andere vliegen kunnen.
| |
| |
Braband door drie rivieren, verscheidene vaerten en yzerwegen doorsneden, biedt den handel en der nyverheid alle gemak. Zyn grond is byna overal uitmuntend vruchtbaer. Het Soniënbosch boven Brussel en het bosch van Heverlee by Leuven zyn zeer merkwaerdig, en verdienen de bewondering van allen die voor natuerschoonheden gevoel bezitten.
Hebben wy door deze luchtige schets in eenig gemoed den lust opgewekt om zich ter plaetse te verzekeren, dat ons Belgie duizende gezichtspunten daerbiedt, die in eenvoudige schoonheid met meer vermaerde klassische uitzichten wedyveren kunnen; hebben wy door dit medegedeelde onzer overtuiging het gevoel wenschlyker fierheid in eenigen vaderlandschen boezem boven de door vreemdelingen er ingeënte, vaek blinde bewondering des buitenlands doen zegepralen, dan zyn wy in der daed voor onze zwakke poging ryklyk beloond. Ons land, zoo als het is, verdient alleszins de liefde, die wy hem toedragen; en het is zeker, dat een hart door vreemd vergift moet verkankerd zyn, indien het om zyn land, om zyn schoon geboorteland bloost, of dit ten minste onder meer dan eene betrekking achter anderen durft schuiven.
Kent uw land, en gy zult het beminnen; kent de zeden zyner inwoneren en gy zult hunne reine eenvoudigheid naer waerde schatten; kent de tael zyner gewesten, en gy zult uwe achting en liefde in woorden uitdrukken, die ook by den vreemde weêrklank zullen vinden.
Hierop toch is ten volle toepasselyk, wat Nierstrasz zong in de Dithyrambe, den roem des grooten Rubens toegewyd:
Verga de dwaes, die 't bloemtapeet
Van zyn geboortegrond vergeet,
En dartlen gaet in vreemde lustwaranden,
Of die een sprankel gouds uit vreemde mynen wroet,
Als hier de diamant hem toeblinkt aen zyn voet!
|
|
Auteursrechtvrij