Verhalen uit de geschiedenis van België

[p. 87]

XXII.
Keizer Karel de V.^e
geb. 1500 † 1555.

Onthouden wy wel den 24 february 1500; op dien dag werd te Gent, in 't Prinsenhof, een groote keizer geboren. Philip de Schoone, Maria van Burgondiës zoon, en Joanna van Spanje, bygenaemd de Zinnelooze, waren zyne ouders.

Indien sommigen onzer landgenooten de droevige taek op zich genomen hebben, vele groote geesten des lands te verkleinen, wy zullen onsdaeraen niet schuldig maken. Het lof-overdryven echter is hier mede een kwaed; ook beweeren wy niet, dat Karel zonder feil of vlek was, dat hy geene menschelyke zwakheden had, of geene politieke fouten beging. Geenszins! En wie onzer zou toch zoo iets van zich zelven durven getuigen? Maer is er wel sedert Karel den Groote grooter keizer dan deze Gentenaer in Europa opge-

[p. 88]

staen! Wat scherpzinnig vernuft, wat taei geduld, wat moedig beleid zyner tydgenooten kan men boven 't zyne stellen? Bovendien had Karel eene uitstekende deugd: hy beminde zyn leven lang den geboortegrond, kende, en vereerde de zeden en de tael der Vlamingen, en zeide, van hun sprekende: ‘'t Zyn goede onderdanen, maer slechte slaven.’ Hy beschermde alom de Belgen: ook hebben de Spanjaerden hem deswege meer dan eens hunne jaloersheid doen gevoelen. Zoo, 't is waer, behandelde hy streng, overstreng zyne vaderstad om haren opstand, hoe billyk misschien deze in den grond was: doch 't was eerder uit doorzichtige staetkunst, dan uit blinde gramschap dat hy zoo te werke ging. En al ware 't ook bloot uit gramschap geweest, een vader die, in overspannen gevoel, een kind mishandelde, niet zonder reden maer buitensporig tegen hem opgestaen, is eenigszins verschoonbaer.

Zoodra die vorst de hand aen 't roer sloeg, had hy het noodlottig vooruitzicht, dat hy gedurig in onderhandelingen zou moeten zyn, of oorlogen, wilde hy niet een gedeelte zyner staten verliezen. Ook was gansch zyn leven eene aeneenschakeling van beweging, stryd en worsteling.

Hield hy zich in de Nederlanden op, dan schokten in Spanje onlusten zynen troon; was hy in Spanje, dan waren de Vlamingen niet altyd rustig.

Als erfgenaem der koningryken Napels en Sicilië, behoefde hy de vriendschap van den Heiligen Vader,

[p. 89]

die hem aendreef om strenge maetregelen tegen de Hervorming te nemen: van den anderen kant kon hy de hulp der hervormde vorsten niet missen tegen Soliman, die hem bestreed.

Walsey, eerste minister van Hendrik den VIII.^e van Engeland, stond naer de pauselyke kroon, en moest door Karel tegen Frans den I.^ste, Frankryks koning, gewonnen worden. Karel had het geluk zynen leeraer Adriaen van Utrecht tot die hooge kerkelyke waerdigheid te zien klimmen.

Onder Karels bestuer bloeiden in België nyverheid en handel. Er waren te dier tyde nergens zoo volkryke en beschaefde steden als ten onzent.

Wanneer de beruchte zeeroover Barbarossa uit zynen overwonnen ryke verjaegd was, en Karels oorlogskunst den wettigen bezitter weder op Algiers troon had gesteld, verloste de keizer dertig duizend christene slaven uit de gevangenschap dier stad. Die heldhaftige, ja, wat meer zegt, menschlievende handelwyze wierp eenen luister op zyne zegeprael, die onverdoofbaer zyn hoofd omstraelt.

Nadat hy de magt van Frans den I.^ste gekortwiekt, den woeligen geest der Spanjaerden geboeid en den opstand te Gent gedempt had; nadat hy Duitschland tegen over Turkye verzekerd, Tunis onderworpen en de Hervorming bestreden had, was Karel moede en mat, aen ziel en lichaem verbroken. Ook legde hy te Brussel in 1555, ten voordeele zyns zoons den scepter af, om zich naer Spanje in een klooster te begeven.

[p. 90]

Als Napoleon, sloot hy het drama zyns levens op eene geheimzinnige, wonderlyke wyze; met het onderscheid nogtans, dat onze Karel zyn verblyf in 't klooster uit vrye keuze genomen had. Het is twyfelachtig of elk ander einde dien twee keizerlyke geniën hetzelfde belang zou bygezet hebben, dat wy nog heden in hen beiden stellen. Want het buitengewoone, het sagen- of fabelachtige bevalt ons, grooten en kleinen kinderen, dikwerf eindeloos meer, dan het verhael van goede of slechte daden uit het dagelyksche leven. Wy zinspelen op den dood onzes grooten heerschers, als wy zeggen:

Wanneer de zon van haren purpren troon
In 't westen daelt, is zy nog grootsch en schoon.