Verhalen uit de geschiedenis van België

[p. 75]

XIX.
Karel De Stoute.
(1477.)

Roekeloosheid.

Philips des Goeden zoon was een regte waeghals. Op hem mag men het woord des Bybels toepassen: ‘Wie het gevaer bemint, zal er in omkomen.’

Karel de Stoute was gestreng, maer in vele gevallen regtvaerdig, zelfs edelmoedig. Hy vergaf meer dan eens zyne vyanden, die om genade smeekten. Gent en Mechelen kunnen zulks getuigen. Hy verbood de tweegevechten, leidde een zuiver leven; en wanneer hy niet oorlogde, zat hy zelf te gerigt, en verwierf er den eerbied en de liefde zyner onderdanen.

[p. 76]

De roekeloosheid was 't hoofdgebrek van dezen vorst. Helaes, een enkel gebrek, eene enkele ondeugd kan den grootsten held, even als iederen mensch, te gronde helpen. Hertog Karel, wiens bezittingen zeer uitgestrekt waren, wenschte koning te zyn. Lodewyk de XI.^e, een der trouwelooste fransche koningen, bereidde den al te driftigen hertoge allerhande moeijelykheden en hinderlagen.

De stad Luik had van dien koning grooten onderstand ontvangen, wanneer zy tegen Karel te velde was getrokken; maer Karel gelukte erin Lodewyk gevangen te nemen. De hertog bewees den koning, dat hy zyne looze treken kende: hy dwong dien de inneming der hem genegene stad Luik by te woonen; doch die straf ging den franschen valschaerd niet zeer ter harte. Koelbloedig zag deze de stad plunderen, uitmoorden, neêrbranden. Ja, toen die fransche verrader, die de Luikenaren ten opstand aengemoedigd had, van den verbolgenen hertog gevraegd werd, hoe men de stad behandelen moest, antwoordde hy droog weg: ‘Wie de vogels verjagen wil, moet hunne nesten verbranden!’

Die raed, zoo men zag, werd maer al te getrouw gevolgd. Nadat Luik verwoest lag, bleef de wraek van Karel den Stoute onvoldaen: ook de streek rondom Franchimont moest met zwaerd en vuer vernield worden. En waerom? O gruwel! omdat zes honderd dappere krygers van Franchimont, tot den laetsten man toe, voor de vryheid huns lands gevochten en den eeredood gewonnen hadden.

[p. 77]

De paus van Rome hield den hertoge zyne onmenschelyke handelwys voor oogen, en deze gaf teekenen van berouw over zyne euveldaden.

Ongerustheid beheerschte bestendig Karels geest. De kryg was hem tot eene tweede natuer geworden. Hy wilde zyne bezittingen tot aen de Alpen uitstrekken en bevocht de Lotharingers en Zwitsers, doch niet straffeloos. Zy vielen hem dapper op 't lyf. Voegen wy hier by, dat Karel in den slag by Morat in Zwitserland, zynen wereldberoemden diamant verloor, die op meer dan derdehalf millioen franken geschat werd: een boer, die hem had gevonden, verkocht dien voor eenen daelder! Wie denkt hier niet aen de aloude esopische fabel van den haen en den edelsteen? Beide, de boer en de haen, miskenden den prys van den blinkenden steen; gene had liever eenen daelder; deze, eene geerstenkorrel.

Karel zag zich, na verscheidene mislukte oorlogen, verpligt, met zyne sterk verdunde manschap in zyn land van Burgondië te keeren. Hy lag in zyuer hoofdstad Nancy, toen hem de hertog van Lorreinen, door den sluwen Lodewyk ondersteund, in 1477 aenviel. Karels heir was oneindig zwakker dan dat van zynen tegenstrever; ook rieden al zyne veldheeren hem het gevecht ten strengste af; maer hy gaf alleen zyner roekeloosheid gehoor.

Verpligt met zyn strydpeerd in eenen stroom te springen, werd hy aldaer van eenen dooven edelman, die hem niet kende, vervolgd en ge-

[p. 78]

dood. Eerst drie dagen na den slag, ontdekte men zyn zwaer ompanserd lyk, dat zyn arts en zyn geheimschryver herkenden.

Wy hebben gezien, dat de hertog van Burgondië niet zonder gebreken was: niet te min was hy een lam vol goedaerdigheid, vergelykt men hem met den sluwen vos, die op Frankryks troon zat, en tegen wien hy had te worstelen.

Men kan moeijelyk een gevoel van medelyden onderdrukken, wanneer men het rampzalig einde van Karel den Stoute overdenkt. Maken wy ons de waerschuwing te nutte, die zyn einde ons voor oogen brengt:

Roekloosheid is zwaer gebrek:
't Breekt u vroeg of laet den nek.