Beknopte prosodia der Nederduitsche tael

4^o Het rym.

Het rym of de gelykklank der eindsilben van twee of meer versregels bestond in de oude poëzie der Grieken en Romeinen niet. De Arabers kennen het rym sints de vroegste dagen; men mag nogthans niet aennemen, dat het rym door hen by de europische volken zou zyn ingevoerd; deze hebben by mangel aen eene bepaelde silbenmeting zelven het rym kunnen aenwenden ter kunstige vorming hunner gedichten.

Zoo lang de dietsche volken in hunne verzen de silben meer telden dan maten, was hun 't rym onontbeerlik. Maer toen men later opmerkte, dat de dietsche

[p. 26]

tael niet alleen eener strenge silbenmeting vatbaer ware, maer dezelve ook eischte; toen men in Duitschland begon de verssoorten der ouden in duitscher tale na te bootsen: toen gevoelde men er tevens, dat het rym ontbeerlik was, en men verwierp hetzelve by de vertalingen der grieksche en romeinsche versmaten. Men behield het rym slechts in kleinere, luchtigere verssoorten, bezonders in de zangen (lyriek), waer het voor oor en gevoel aengenaem is.

Voor twee eeuwen heeft men in Holland hexametra gebouwd, die verre boven de hoogduitsche gelyktydige proeven uitsteken. Huygens heeft ons twee stukken nagelaten, die ons bewyzen, dat hy de tael ook voor de oude vormen vatbaer kende. Wy willen van de latere proeven niet gewagen. Nederduitsche Grammatica en Prosodia wemelen heden nog van dwalingen en onzin. De eenvoudigste waerheden worden het moeijelikst erkend, deshalve punctum! en tot het rym terug!

Wanneer twee of meer woorden van hunnen laetsten geklemden silbenklank af gansch gelyk luiden, dan ontstaet het rym. b.v. fluit, tuit, spruit; fluiten, tuiten, spruiten; fluitende, tuitende, spruitende.

Men onderscheidt mannelike en vrouwelike rymen. Het manlike rym verbreidt zich enkel over eene geklemde slotsilbe van twee of meer woorden, b.v. macht, nacht, pracht, gedacht, uitgebracht; zuer, natuer; morgenrood, marteldood, enz. - Het vrouwlike rym strekt zich over twee silben, welker eerste geklemd is, terwyl de laetste toonlos is, b.v. leven, streven, gegeven, verheven, nederzweven; roeme, zonnenbloeme; zwygen, verkrygen, enz.

Aenm.: vloeyende (dactylische) rymen gelyk engelen, strengelen; keuriger, en zwevende rymen, gelyk leerstand, weerstand, zyn min in gebruik.

Eene hoofdvereischte des ryms is zyne reinheid: by eene juiste uitsprake beslist het gehoor alleen over deszelfs juistheid. Er worden nogthans ook onechte rymen veroorloofd, waer de uitspraek der gewesten soms een groot verschil aenduidt, b.v.

1^o De scherplange ee en oo op de zachtlange, als keel (z.l.), op tooneel (s.l.), breeder op neder, gehoond (z.l.) op beloond (s.l.) mogen op oogen.

2_o - s op - sch, - ts. - ds, - tsch; st op - tst, - sd, - scht; - ngt op - nkt; - t op - d, dt; - g op ch; - gt op - cht, enz.

[p. 27]

Zoo rymen: hy ligt op gedicht; los, bosch, geklots, trotsch, Gods; gy leest, wreedst, gevreesd; klinkt en zingt;

3^o Ar op er, als: ontfermen, erbarmen.

Wie nauwkeurig is, zal zich zoo min mogelik vryheden veroorlooven, en het past niet, dat leerlingen met veel vryheden beginnen. Ook veroorlooven zich de goede dichters niet de rymen: eid - yd; ouw - auw; of ind - iend, als kind, bedient.

De rymwoordenboeken duiden overigens de geöorloofde rymen aen; het is maer jammer, dat tot hier geen volledig rymwoordenboek onzer lale bestaet.

Over het gebruik van 't rym, over deszelfs aenwending in den verbouw zal ik ook niet uitweiden. Het hangt van den dichter af, of hy de rymen op elkander laet volgen gelyk aa - bb; of hy ze doe kruisen gelyk ab - ab; of hy ze plaetse als ab - ba, of hy het zelfde rym 2, 3, 4 en meermalen herhale, enz.

Men moet echter zorgen, dat de rymen niet door meer dan twee of dry versregels gescheiden zyn.

Ziet daer, geliefde lezers, jeugdige dichters, het noodzakelikste, dat ge weten moet over den versbouw. Ik hoop, dat myne bewerking zich welig verspreide door het lieve vaderland, dat deze prosodia in hoogere en middelbare leergestichten bestudeerd worde, kortom, dat men niet meer aen het bouwen ga, vooraleer men de verschillende stylen ken. Het zy zoo!