Nummer elf (onder ps. Maurits)

[p. 121]

‘Hij lijkt sprekend op zijn vader’

‘Ik heb mijn middel toegepast,’ zei Voirey een paar dagen later, terwijl hij weer heel plotseling voor George en Lena stond. George kreeg een kleur als vuur en gesticuleerde heftig achter de rug van zijn vrouw om toch de mond te houden.

‘Welk middel?’ vroeg Lena nieuwsgierig, terwijl ze hem de hand gaf.

‘Och, ik sprak laatst met George over het beste middel van geldbelegging’

‘O, zo,’ zei ze onverschillig. Dat liet haar nu geheel koud! Maar George klaarde op.

‘En tot welke conclusie ben je gekomen?’ vroeg hij. Voirey haalde met geringschatting de schouders op.

‘Niet veel zaaks. Vooral niets nieuws. Het beste is nog zoals de ouwe lui doen.’

‘En dat is?’

‘Mijn God, weet je dat niet? O.n.r.o.e.r.e.n.d.e. goederen. Huizen, meneer. Goede huizen op goede stand. Ik heb het perceel hiernaast gekocht.’

‘Wat blief?’ riep Vermey ten uiterste verwonderd.

‘Waarom niet. Qui veut le fin enzovoort. Nu, wie huizen wil hebben, dient ze te kopen of te bouwen.’

‘En ga je er wonen?’

‘Precies geraden, Lena.’

‘Je eigen huis is veel mooier en groter. Je vermindert dus. De lui zullen het vreemd vinden.’

‘Ik hou mijn andere huis ook aan.’

‘Maar dat is pure geldverspilling,’ riep Lena boos. ‘Wat een idee om zoveel geld weg te gooien.’

Doch Vermey knikte goedkeurend met het hoofd en zei: ‘Maak jij je er niet nodeloos druk om, Lena. Hij heeft er natuurlijk iets mee voor dat hij ons nog niet zeggen wil.’

Hij voor zich, vond het inderdaad een mal idee. Een Amerikaanse buitensporigheid, alleen te verwachten van lieden die eigenlijk met hun geld geen raad wisten.

‘Wel, wat zeg je van mijn wondermiddel?’ vroeg Voirey, toen ze samen alleen waren.

‘Een paardemiddel is het zeker.’

‘Het schijnt je niet erg te bevallen.’

‘Ik vind het overdreven. Het is alsof men een paard koopt om een hoefijzer te hebben.’

‘Jij wist toch geen ander middel om de meid weg te krijgen.’

‘Nee, maar...’

‘Welnu, zanik dan niet. Ik heb het huis gekocht en de jongelui de huur opgezegd.’

[p. 122]

‘Tegen wanneer?’

‘ Als ze toch verhuizen moesten, zeiden ze, dan maar zo gauw mogelijk.

Ik zei dat ze op staande voet konden gaan als ze wilden. Over een paar dagen komt het huis leeg.’

‘En dan?’

‘Dan ben ik van idee veranderd. Ik hou het niet voor me zelf maar verhuur het aan... soliede, getrouwde mensen.’

Hij dreef met het gevalletje weer de spot. Dat hoorde Vermey duidelijk aan zijn stem en het hinderde ook nu. Wat drommel, als hij het zo bespottelijk onbeduidend vond, waarom kocht hij er dan een heel huis voor?

Ze zaten een ogenblik zwijgend bij elkaar.

Toen zei Vermey: ‘Ik begrijp nog niet dat je er zoveel moeite en geld aan hebt besteed.’

‘Niet?’

‘Nee! Als je er over spreekt is het altijd op een ironische manier, net of je die pogingen van mijn vroegere snaar een kinderspelletje vindt dat niets te beduiden heeft.’

‘Het is, werkelijk, ook niet anders.’

‘En om het te beletten...’

‘Zeker, zeker, ik koop om het te beletten een huis van achttien mille, dat ik niet nodig heb en waarvan ik me zo gauw mogelijk denk te ontdoen.’

‘Maar dat is dan toch verduiveld gek.’

‘Toch niet. Ik vind het gebeurde een kinderspelletje, maar ik ben overtuigd dat het op ernst zou uitdraaien en dan werd het een ernst die Lena ongelukkig zou maken.’

Vermey kreeg een kleur als vuur.

‘Dat is een beledigende vooronderstelling.’

‘Dan moet je me maar uitdagen; twee pilletjes en de zaak is gereed.

Ik zeg je mijn overtuiging.’

‘Die geheel vals is.’

‘Die volkomen gegrond is. Jij bent geen man om lang voor zulke vuurtjes te staan. Nu gaat het nog goed. Maar laat Lena haar bed eens moeten houden weken achtereen.’

‘Och, maar zou je dan denken dat ik...?’

‘Waarom zou ik dat niet denken? Je bent wel bij die oude vlam van je geweest, de avond van je engagement.’

Bleek keek Vermey voor zich, zó trof hem dit onomwonden standje en verlegen beet hij zich op de lippen.

Toen hij niets zei, stak Voirey heel bedaard een verse sigaar op en vervolgde:

‘Je moet je maar niet aantrekken, old fellow! Je bent nu eenmaal niet anders. Wil je het tegendeel bewijzen, mij goed! Voorhands wantrouw ik de aanhoudende kracht van je weerstandsvermogen.’

[p. 123]

‘Ik zou het toch werkelijk niet hebben gedaan,’ zei Vermey met overtuiging.

‘Het is mogelijk, maar ik durfde het er niet op te laten aankomen. Ik wil Lena niet ongelukkig zien.’

Hij zei dat laatste met zoveel kracht en doordrijvende overtuiging dat Vermey verwonderd opkeek, en toen op het gezicht van Voirey een haast dreigende uitdrukking zag die hem verraste en ergerde tegelijk. Die zoveel scheen te zeggen als: wanneer jij haar ongelukkig mocht maken, krijg je met mij te doen. Een boos woord lag hem op de lippen en achter dat woord stak het verlangen neef Jan eens te vertellen dat het geluk van Lena een zaak was waarmee deze zich niet had in te laten. Doch George kon met Voirey niet gaan twisten. Hun zaken lieten geen slechte verhouding toe. ‘Enfin,’ zei hij zuchtend, ‘het is nu in elk geval gedaan. Dat is althans één vervelende omstandigheid minder in de wereld.’ Ze gingen van elkaar af of er niets was gebeurd en wat Voirey aangaat, was dat zo. Maar bij Vermey bleef een onaangenaam gevoel achter dat hem bitter stemde en veel terug deed keren van de reeds lang verdwenen onplezierige indruk die de persoon van Voirey vroeger op hem maakte.

Yps was er overbluft van. Zij wist wat er was gebeurd; haar toean had het haar verteld. Het huis moesten zij over een paar dagen uit. Het was gekocht door de neef van Vermey's vrouw! Nu was zij erachter! Nu wist ze waarom hij niet wilde met haar! Hij wilde wel, maar hij durfde niet! Het was die vrouw die hem in bedwang hield, voor wie hij bang was. Die vrouw met haar geld en haar familie hielden ‘Sors’ vast en dáárom was hij niet brani geweest met haar mee te gaan en dáárom durfde hij zelfs niet uit de verte naar haar kijken. Zij zocht zich een plaatsje achter de pagger, waar zij ongezien door een kier tussen de bamboe kon gluren over het achtererf van Vermey. Ze zag er Lena heen en weer dribbelend, haar huiselijke bezigheden doende en nu en dan onderhandelend met kippenkooplui, vruchten- en groentenverkopers, Chinezen met allerlei goederen enzovoort.

Rustigjes, nu en dan een woord wisselend met haar naaister, die op de grond huishoudgoed zat te verstellen, deed Lena haar zaakjes met een gemoedelijke zeemansgang als gevolg van haar gevorderde zwangerschap. Haar ontzaglijke blonde haardos was slechts aan het hoofd met een blauw lintje samengebonden. Ze zag er zo gezond uit nu weer, als ooit tevoren en ze voelde zich heel opgewekt van humeur, heel gelukkig en tevreden over het heden en de toekomst.

Wel een kwartier lang zat Yps onbeweeglijk aan de andere kant van de pagger. De ogen, door de kier glurend, blonken als karbonkels in het donker gezicht. Dat was dus haar vijandin, de vrouw die haar de man onthield op wie zij, Yps, volgens haar begrippen alle rechten had, althans in de omstandigheden welke de andere, de wettig gehuwde doorleefde.

[p. 124]

Maar dat gunde zo'n njonja blanda haar niet. Nog liever liet zij het huis onder haar wegkopen, zodat ze als een hond haar eigen deur werd uitgejaagd!

Verwonderlijk gauw, naar het Vermey toescheen, werd hij van zijn buurvrouw verlost. Op een ochtend toen hij naar zijn kantoor ging, zag hij dat er in het huis van Voirey aanstalten werden gemaakt tot het opladen van goed.

Bij zijn terugkomst in de namiddag vond hij zijn vrouw niet, als gewoonlijk, aan de theetafel.

‘Mana njonjah?’ [‘Waar is mevrouw?’], vroeg hij.

Maar geen der bedienden wist het, tot eindelijk een het vermoeden opperde dat mevrouw berangkali di sebelah [misschien hiernaast] was.

Vermey keek over de pagger, zag Lena werkelijk in het lege huis en riep haar goedendag.

Zij hief haar handen omhoog, zonder eens zijn groet te beantwoorden, geheel onder de indruk van een schandaal dat ze ontdekt had.

‘Het is verschrikkelijk!’ riep ze hem toe.

‘Wat?’

‘Wel, zoals ze dit huis hebben verwaarloosd en uitgewoond.’

‘Ja, als men en garçon leeft.’

‘Maar zó smerig hoeft niemand een huis te bewonen en dan die bijgebouwen! Ik ben in de kamer van de meid ook geweest. Dat is me een boeltje! Je moet voor de grap eens komen kijken.’

‘Weet je wat?’ riep Vermey lachend terug, ‘kom jij maar liever hier en schenk me een kop thee. Ik ben er niets nieuwsgierig naar.’

‘Voor de aardigheid moet je eens komen.’

‘Ik ga me lekker maken voor de aardigheid,’ bleef hij weigeren en liep hard naar binnen.

Het stuitte hem tegen de borst met zijn vrouw de kamer binnen te gaan waar Yps had gewoond. Het was nu uit en het was heel goed zo, eigenlijk.

Maar toen hij een uur later op het erf naar zijn planten keek, was het hem net of hij iets miste. Hij zag nu vrij rond over het erf van het naaste huis. Er was niemand. Er werd niet gekucht en gehemd noch zachtjes gezongen. Hij hoefde niet op te passen dat zijn blikken niet in een onbewaakt moment daarheen dwaalden. Het was niet nodig zich erg trots en ongenaakbaar te houden, want het gevaar bestond niet meer. Het achtererf was leeg en verlaten.

Bij al zijn goede voornemens om trouw te blijven aan... zijn positie en zijn vrouw had het toch in stilte zijn ijdelheid gestreeld dat ‘die meid’ zich nu zoveel moeite voor hem gaf en niet afhield, hoe ruw hij haar ook had bejegend.

Er was over hem een gevoel gekomen van spijt en teleurstelling, waarover hij zich te goeder trouw verwonderde en dat zijn zelfvertrouwen een harder stoot toebracht dan de woorden van Voirey hadden gedaan. Dan

[p. 125]

moest hij dus neef Jan weer als gewoonlijk dankbaar zijn!

Later begon hij daaraan weer te twijfelen. Indrukken gingen bij hem niet diep. Hij was er te oppervlakkig en te egoïstisch voor. Na een dag of wat waren spijt en teleurstelling verdwenen en nu zou hij het weer met alle kracht hebben ontkend dat die ooit bestaan hadden. Het was verbeelding geweest, anders niet. Een zaak van gewoonte, dacht hij, die op z'n hoogst bewees dat men ook aan het onaangename en vervelende gewennen kan.

Van Yps hoorde of zag hij niets en na een maand, toen het huis aan de ideale mensen, die Voirey zich had gedroomd, verhuurd was, dacht hij ook in het geheel niet meer aan haar.

Zo leefden zij weer rustig en gelukkig, met zorg en tederheid voor Lena en haar positie, voor George en de zijne.

Tot hij op een middag van zijn kantoor werd geroepen.

Hij wist al wat het was: reeds een dag of wat tevoren was ze onwel geweest en de dokter had gezegd dat ‘het’ komen kon als het wilde, maar dat het nog wel enige dagen duren kon ook.

Nu zou ‘het’ dan wel komen!

Uit de verte zag hij het coupeetje van de dokter op zijn erf staan en de huurwagen van de vroedvrouw die het eigenlijke werk zou doen. De dokter had men er pour acquit de conscience bij, ook omdat het netjes stond, vond Vermey en vooral, ‘omdat men toch nooit kon weten.’ ‘U komt juist op tijd,’ zei de dokter, lachend toen Vermey, die het huis was omgelopen, de achtergalerij zachtjes binnentrad.

‘Hoedat?’ vroeg hij met domme verbazing en de oude uitpuiling van zijn grote blauwe ogen.

‘Ik feliciteer je, gelukkige vader!’

Vermey bespeurde niets van de ironie die uit de toon klonk. Hij kreeg een erge kleur en vroeg zo mogelijk nog verbaasder: ‘Is het er dan al?’

‘O jé! Het is al haast jarig!’

‘Maak geen gekheid, dokter! Wat is het?’

‘Een jongen en een flinke jongen ook, met een stevig corpus en een paar goede longen. Daar hebt u alle eer van.’

Op zijn tenen sloop Vermey naar de kamer. Allerlei lauwe, gemengde luchtjes kwamen hem tegemoet, waaronder één overheersend van slappe brandewijn met suiker, zo'n zoetig spiritualiënluchtje!

Hij gaf Lena dadelijk een hartelijke zoen. Ze glimlachte en schold hem liefdevol uit voor ‘lelijkerd’, met een uitdrukking van de grootste vergevingsgezindheid op haar gezicht.

Zijn zoon werd hem voorgesteld en het verwonderde hem dat dit zo'n geringe indruk op hem maakte. Hij had zich deze Jan Vermey de Eerste heel anders gedacht, veel ‘menselijker’ en verstandiger.

Maar hij zoende met plichtmatige vaderliefde op de sterk roze vlees- bobbeltjes der dikke wangen en half vragend, half bluffend zei hij tegen de vroedvrouw, die hem zachtjes had gelukgewenst: ‘Het is een ferme kerel, hè?’

[p. 126]

‘Een wolk,’ zei ze. ‘Hij lijkt sprekend op zijn vader.’

Vermey keek haar wantrouwend aan en scheen niet gevleid. Zó weinig ontwikkeld was de jonggeborene niet of zijn ‘oude heer’ had wel gemerkt dat de neus van Lena, van Voirey en van wijlen de oude mevrouw Bruce op z'n klein gezicht een miniatuurtje hadden en er geen sprake was van een der basterd-wipneuzen, die sinds onheuglijke tijden het echte kenmerk waren der Vermey's.

Er was in de eerste dagen een fase van stille drukte en grote tederheid ingetreden.

Voirey was ook gekomen om zijn petekind te zien. Hij had het geen zoen gegeven. Daar liet hij zich alleen mee in als het volwassen en draaglijke exemplaren van het vrouwelijk geslacht betrof.

‘Dat is nu mijn jongen!’ had hij, om te plagen, tegen Vermey gezegd, die hardop gelachen had, maar bij zichzelf hoogst ontevreden was over zo'n verregaande aanmatiging van gezag.

Hij nam daarom dadelijk wraak en vroeg: ‘Moet ik hem nu aangeven als Johannes’ en daarbij sprak hij de naam zo lijzig lang uit dat Voirey kwaad riep: ‘Ben je dwaas! Ik heet Jan en daarmee basta. Waar is nu zijn spaarpot?’

Vermey haalde z'n eigen portefeuille voor de dag.

‘Voorlopig hier,’ zei hij.

Enigszins aarzelend, ook weer om te plagen, gaf oom Jan de vijf mille. ‘Maar dadelijk bij de bank brengen!’

En toen hij in dat opzicht was gerustgesteld ging hij heen en liet zich in geen weken zien, ofschoon hij de eerste tijd geregeld naar de gezondheid van Lena liet vragen.

Onder de indruk van zijn nieuwe huiselijke omstandigheden was Vermey in de eerste dagen thuis geheel vervuld van voorkomende zorgen voor Lena en belangstelling in het kind. Het was hem in het eerst alles vreemd en nieuw. Hij woonde alles bij met de grootste belangstelling. Hij kwam kijken als onder luid en driftig krijsen het kind verzet aantekende tegen de reinigingskuren waaraan het onderworpen werd. Hij zat met belangstelling de eerste pogingen om met het zuigen op streek te raken gade te slaan en keek met verbazing en eerbied naar zijn tengere vrouwtje, dat zo ‘volop’ had en zonder dat hij er iets van bespeurd had op zo'n onverklaarbaar geheimzinnige manier in een ware melkfontein was omgetoverd. Het wonder van het water uit de rots was, dacht hij, daarbij vergeleken een kleinigheid!

Doch heel gauw was hij aan dat alles gewoon en toen acht dagen later Lena, die nogal geleden had, langzamerhand op de been kwam, was het Vermey alsof hij zijn leven lang met het vaderschap eigen was geweest. Zijn overmatige belangstelling week. Hij bemoeide zich nog slechts matigjes met wat zijn kind betrof en terwijl de liefde en toewijding van Lena als het ware met de dag in evenredigheid toenamen, begon Vermey het bezit van een kind als de meest gewone zaak ter wereld

[p. 127]

te beschouwen. Doch voor Lena bleef hij vol attentie. Hij vond dat ze iets bijzonders over haar had gekregen, iets wat hij vroeger nooit had opgemerkt, reiner en fijner. Vooral haar tint was opgeblankt, maar het was juist, vond hij, allemaal zeer te bejammeren. In de gegeven omstandigheden was hij immers tijdelijk een neutrale mogendheid en als zodanig waren alle ontdekkingen van die aard voor hem van geen praktisch belang, integendeel!

‘Verveelt het je niet, zo altijd 's avonds thuis te zitten?’ vroeg hem Lena.

‘Welnee!’ zei hij met overtuiging.

‘Ik begrijp toch wel dat het erg saai voor je is.’

‘Och!...’

‘Nee, spreek het maar niet tegen. Ik ben zo vroeg moe 's avonds.’

‘En dan ga je naar bed; dat is goed ook.’

‘Maar niks prettig voor jou.’

‘Ik lees de couranten en een boek en zo.’

‘Ga ook vroeg naar bed en sta dan vroeg op.’ Maar daarin had hij geen lust. Hij bleef liefst zo laat mogelijk zijn cognacje zitten drinken, tot hij verschrikkelijk slaperig werd. Als hij dat niet deed, dwaalden zijn gedachten te veel en te vervelend af.

‘Of ga eens naar de sociëteit.’

‘Ik zal eens kijken... misschien...’

‘Zie je, ik kan je onmogelijk 's avonds gezelschap houden. Het licht hindert me dan zo!... En ik slaap soms zo weinig 's nachts.’ Ernstig protesteerde hij tegen elke gedachte aan opoffering van haar kant. Dàt mocht in het geheel niet gebeuren. Hij zou wel eens kijken! Misschien ging hij dezer dagen wel eens een avond uit. In geen geval moest Lena zich om hem bekommeren. Zij kuste hem en ging naar haar kamer, terwijl hij een verse sigaar ontstak en zuchtend over de tijdelijke schorsing van een deel van zijn maatschappelijke positie zich uitstrekte in zijn luierstoel.