Hoe hij Raad van Indië werd (onder ps. Maurits)

[p. 325]

XVIII.

Te Batavia was er een tooneel-vertooning door dilettanten. Het gezelschap bestond uit jongelieden, die volgens de strenge eischen van den dienst reeds jaren in het binnenland hadden geplaatst moeten zijn. Maar de Gouverneur was zulk een liefhebber van de kunst, dat in dit geval de roeping het won op het beroep; zij bleven geplaatst aan de bureaux te Batavia en volgden niet hun ware ambtelijke bestemming.

Wanneer Louise, die zoo goed kon tooneel spelen in het dagelijksch leven, ook maar een greintje talent had bezeten om te acteeren op de planken, - zij zou zich zonder eenigen twijfel hebben opgeworpen, als prima donna in dit gezelschap, waar men haar, door de positie van van den Broek, moeilijk had kunnen weren. Doch zij wist, hoe volkomen ongeschikt zij was in dat opzicht, en nu ze niets kon zijn op het tooneel, trachtte ze althans iets te wezen in de zaal. Zij zaten in een der voorste loges; de cavalerist achter haar, en naast en om haar heen oude en jonge aanbidders van de mooie, coquette, toeschietelijke vrouw.

Men vermaakte zich uitstekend. De aardige blijspelen werden zeer goed opgevoerd. In de pauzen waren de gesprekken vroolijk en levendig. De Gouverneur groette Louise zeer vriendelijk en wel tienmalen onder de voor-

[p. 326]

stelling sloeg hij haar met bijzondere en niet onopgemerkte belangstelling gade. Het werd gefluisterd in de zaal, en men zag getrouwde dames het hoofd met verontwaardiging oprichten en met een strakken blik vol ernst en afkeuring voor zich kijken.

Toch werd er niet veel en niet luid gesproken. Men wist, dat de arm van van den Broek reeds ver reikte, en slechts de dames der kooplieden, die minder te vreezen hadden, uitten haar meening tamelijk vrij. Het woord ‘schandaal’ door een harer op vrij luiden toon gezegd, deed alle hoofden in de buurt verschrikt omzien, zoodat haar, die het gezegd had, 't bloed naar het gelaat steeg.

Louise had het niet gehoord, en zij zou er zich ook niets van hebben aangetrokken, al had ze het gehoord.

In de aangenaamste stemming verlieten zij den schouwburg. De luitenant der cavalerie begeleidde Louise naar het wachtend rijtuig met de Sydneyers, waarop tien gulden was afbetaald aan den leverancier.

‘Rijd nog even meê naar huis,’ zei Kees van den Broek luid tot den luitenant, toen deze deed, als wilde hij afscheid nemen. Iedereen kon het hooren in de vestibule.

't Jonge mensch stapte dadelijk in, en ratelend rolde het voertuig weg, tot Kees omstreeks halfweg vroeg of de luitenant zoo goed wilde zijn, z'n vrouw te convoyeeren; hij herinnerde zich plotseling, dat hij noodzakelijk een zijner ambtenaren moest spreken over een den volgenden ochtend vroeg te verzenden diensttelegram.

Ook in dit vriendelijk verzoek werd toegestemd; het rijtuig hield stil voor een ‘gang’, en met een spottenden glimlach om de lippen zagen de twee verder rijdenden de vierkante gestalte van van den Broek in de duisternis verdwijnen.

[p. 327]

Vroolijk stapten zij uit en gingen het huis binnen; hij volgde haar, wat vanzelf sprak, en maitre de la maison. Vlug liep Louise naar haar kamer, die hij ook op de meest gewone manier binnentrad. Ze lachten om het curieus verdwijnen van van den Broek en vooral om diens ‘ambtenaar’, toen Louise's aandacht werd getrokken door een brief op haar cassette.

‘Hé,’ zei ze verwonderd, ‘'n brief!’ En daarna bezorgd: ‘Zou haar iets overkomen zijn? Ik heb gister pas bericht van haar gehad.’

Driftig scheurde ze het couvert open, terwijl de luitenant, die weinig belang stelde in den inhoud van dien brief, een deuntje floot en zijn sabel losgespte.

‘Louise,’ schreef Nanni. ‘Het was niet waar, dat mevrouw van Olm krankzinnig is, en wat in haar brief stond over u en van den Broek was wèl waar. Ik weet thans alles en ik keer nooit, nooit weer naar u terug. Voor de genoten gastvrijheid zeg ik u en van den Broek dank. Verwijten wil ik u niets; gij zult het u zelven nu of later zeker genoeg te doen hebben. Eén ding hoop ik vurig; het is, zulke laaghartige, onzedelijke menschen als gij zijt, nimmer terug te zien.
Nanni.’

De brief beefde in haar handen; haar gezicht was vuurrood; haar oogen fonkelden.

‘Zoo'n ondankbaar brutaal nest!’ riep ze het papier woedend ineenfrommelend. ‘Zoo'n onbeschoft schepsel! Ik zal haar.’

De toean ketjil, gelijk hem de bedienden noemden, stond haar verbaasd aan te kijken.

‘Och,’ zei ze tot hem. ‘Het spijt me, maar ik kan je gezelschap van avond niet hebben.’

‘Waarom niet?’ vroeg hij teleurgesteld en ontevreden.

‘Het doet er niet toe. Ik heb me boos gemaakt over

[p. 328]

'n quaestie met mijn zuster. Ik ben er zenuwachtig van. Ga nu.’

‘Laat ik je tot bedaren brengen.’

‘Neen, ga nu, asjeblieft. Irriteer me niet. Ga maar heen.’

Voor den spiegel rukte zij de donkerroode bloemen uit haar zwarte haarmassa en wierp ze van zich. Hij had een glas water geschonken, en bood het haar aan, maar zij stootte zijn arm terug, zoodat hij den halven inhoud over zijn uniform kreeg. Als een furie liep ze door het vertrek, den kanten sleep van haar fraai kleed scheurend aan de uitstekende pooten der wipstoelen.

‘Ga toch in Godsnaam heen,’ kreet ze tegen den luitenant, die haar met bezorgdheid gadesloeg. Hij ging, en ze reikte hem de hand met een gebaar, dat duidelijk te kennen gaf, hoe zijn aanwezigheid haar hinderde.

Toen hij weg was, kwam ze langzamerhand een weinig tot bedaren. Onbeweeglijk zat ze strak voor zich uit te staren. Ze hoorde een zwaren tred die langzaam de galerij door kwam. 't Was van den Broek, die zijn telegram had opgemaakt.

‘Wat is er te doen?’ vroeg hij, toen zij hem riep.

Zooiets was hij niet gewoon, en verwonderd keek hij het vertrek in het rond, alsof hij er iets bijzonders zocht.

‘Ben je nog gekleed?’

Zonder iets te zeggen, haalde zij den ineengefrommelden brief te voorschijn en reikte hem dien over. Hij fronste de wenkbrauwen en een pijnlijke trek was om zijn mond zichtbaar. Onwillekeurig keek zij hem aan, en het trof haar, dat zijn trekken zoo verouderd waren.

Met een diepen zucht gaf hij den brief terug, en ging zitten. Zoo bleven zij zonder te spreken, minuten achtereen. Kees van den Broek had een zeer reëel verdriet. De soort van vaderlijke liefde, die hij steeds voor Nanni had gevoeld, was naast de herinnering aan zijn eerste

[p. 329]

vrouw, de eenige reine genegenheid, die hij ooit had gekoesterd. Voor zijn zoontje, dat door mama Rivière werd opgevoed en vertroeteld, had hij, zonderling genoeg, nooit iets gevoeld, en de enkele malen, dat hij getracht had, meer als plicht dan uit genegenheid, het kind te naderen, had het zich krijtend van hem afgewend met zulk een sterk sprekende antipathie, dat hij er boos om was. Van Nanni hield hij erg veel, en hij had die genegenheid aangekweekt, omdat hij haar tot de deugden rekende, en die bezat hij niet overvloedig genoeg, om ze te verwaarloozen.

Hij was er door geschokt, en toen hij eerst dacht aan het vroolijk, onschuldig meisje, wier heldere lach, nog haast kinderlijk, door zijn huis klonk, en dan weer aan de uitdrukkingen, die zij daar over hem had gebezigd, - werd zijn koud, cynisch gemoed onaangenaam bewogen en schoten de tranen hem in de oogen. 't Was of Louise besloten had daarop te wachten, als op een sein, want ze barstte los in luid geween.

Een zonderlinge gedachte schoot hem door het hoofd, toen hij haar met een paar gemoedelijke woorden troostte. Als hij haar eens in de armen nam? En dan? Hij dacht erover na, maar die gedachten wekten niet de minste passie bij hem op. Het tegendeel was waar. Er zou dus niets te winnen zijn.

‘Nu, bonsoir. Je moet het je zoo niet aantrekken.’

't Scheen, dat haar gedachtenloop dezelfde richting had genomen als de zijne: in het bonsoir, dat ze hem terug gaf, lag iets van teleurstelling.

Den volgenden morgen zocht ze hem in zijn kamer op. Ze was bleek en had, te oordeelen naar haar vermoeid gezicht, weinig geslapen.

‘Wat is er nu weer?’ vroeg hij, minder met het bezoek ingenomen.

[p. 330]

‘We moeten een andere leefwijze volgen,’ zei ze beslist.

Hij haalde de schouders op.

‘Ga je gang.’

‘Mijn gang alleen is niet voldoende.’

‘Zoo. Nu, ik ben niet van plan uit mijn gewoonten te gaan. Ik heb nogeens nagedacht over dien brief van Nanni. Die moet maar onbeantwoord blijven, dunkt me.’

‘Goed. Maar we moeten een andere leefwijze volgen in het openbaar. Ik heb een plan de campagne opgemaakt, waarover ik je wilde spreken.’

Van den Broek lachte haar uit, maar zij nam er geen notitie van, en ging zitten, welk voorbeeld hij, toch geïntrigeerd, volgde.

Zij zette het plan uiteen, dat ze gevormd had dien nacht. Aan alle dingen moest toch een einde komen, en eigenlijk was ze vrij wel geblaseerd. Wat haar de breuk met Nanni kostte, kon niemand begrijpen. Voor een vriendelijk gezicht, voor een hartelijk woord van het meisje, gaf ze al haar aanbidders, bevoorrechte en niet bevoorrechte, cadeau. Ze kreeg behoefte aan iets, wat ze niet goed kon uitdrukken in woorden, maar waarover zij zich eigenlijk schaamde. Daarom had ze een reden gezocht en gevonden; daarom was ze gekomen tot de ‘andere leefwijze’, die ze voorstelde aan van den Broek. Partijtjes en zulke aardigheden moesten worden afgeschaft; niet inééns, dat zou in het oog loopen, maar zachtjes aan. Zij moesten meer de ingetogen deftigheid gaan betrachten. Het scheen haar toe, dat nu van den Broek eenmaal zóó ver was, haar hulp overbodig werd. Hij zou integendeel verder komen door grooten ernst, en door meer 't gezelschap te zoeken van bejaarde heeren.

‘Ik dacht niet,’ zei Kees, die haar had laten uitpra-

[p. 331]

ten, ‘dat je op bejaarde heeren gesteld waart. Is het een caprice?’

‘Het is ernst en als zoodanig moet je het opvatten.’

‘Dus je wilt onder den preekstoel gaan zitten.’

Zij beet zich op de lippen van ergernis en had grooten lust hem even scherp te antwoorden, maar ze hield zich goed, en zei eenvoudig.

‘Ja.’

‘Ga gerust je gang, hoor! Maar één ding moet ik je zeggen: reken nooit op mij.’

Zij lachte luid en honend.

‘Op jou? Wat ben je toch dom! Hoe kan je nu vooronderstellen, dat ik op jou zou.... Och, maar 't is immers al te gek!’

‘Nu ja, je hebt thans goed praten. Maar als de nieuwe methode eens 'n maand of wat in toepassing is.’

Zij haalde met een gezicht vol minachting de schouders op.

‘Ik vraag alleen of je het met me eens bent, en of je het ook niet beter vindt te doen, zooals ik bedacht heb.’

‘Dank je feestelijk! Ga jij je gang maar. Ik heb nog geen lust om een kluizenaar te worden.’

‘Doe dan althans één ding: wees zorgvuldiger en discreter.’

Met een spottend lachje beloofde hij het. Nooit zou zijn rijtuig meer wachten voor verdachte deuren; men zou hem niet meer in nacht en ontijden op zijwegjes zien; hij zou niet weer zoek raken in de allang-alang enzoovoort.