Dingeman krijt wjukken

[p. 127]

Haadstik 29
It bedstee wurdt in wjukkebêd

Yn 'e nacht fan freed op sneon waard ik wekker fan de tonger.

De hiele loft knettere en rommele, as sloegen tromslaggers op izeren golfplaten en lege oaljefetten.

It wjerljochte troch de gerdinen. Sels as ik de eagen ticht die, seach ik noch fjoer.

Altyd as der tonger wie, tocht ik oan dy kear dat ik tusken ús heit en mem yn lei op bêd. Ik wie miskien trije jier, en dy nacht tongere it ek. Earst helle ús mem my oan, mar dat koe heit net ha. Doe helle heit my oan, mar dat makke ús mem wer jaloers. Se seinen hiel gemiene dingen tsjinelkoar, sa'n bytsje sisterjend, mar ik hearde it wol. Doe bin ik hurd fuortflein, nei myn eigen keamer, want ynienen wie ik bang. Fan dy tiid ôf sliepte ik mei tonger allinnich.

Ynienen tocht ik ek oan it ferske dat beppe altyd foar my song as ik net sliepe koe. It wie in poppesankje oer in kealtsje yn 'e groppe. En hoewol't ik doe al fjouwer wie, en letter fiif, fûn ik it noait lytsbernich.

Suze nane poppe
Kealtsje yn 'e groppe
Heit en mem sa fier fan hús
Dy kin wy net beroppe

Ien kear, doe't beppe miende dat ik al sliepte, hearde ik dat se sachtjes trochsong mei selsbetochte wurden.

[p. 128]

 

Suze nane poppe

 

Jonkje yn 'e groppe

 

Mem ferdwaald en heit fan hús

 

Koe beppe him mar roppe

 

 

 

Suze nane jonge

 

Beppe sil foar him sjonge

 

Heit komt thús mei in appel yn 'e bús

 

Foar syn grutte jonge

De bui kaam no tichterby. Ik telde hieltyd de sekonden tusken it ljochtsjen en de slach. Fan it iene momint op it oare begûn it te spielen. Ik tocht oan de bisten bûtendoar. Ik tocht ek oan Hoppe yn 'e hynstestâl. En oan Joazef yn it bedstee.

Omdat ik net mear sliepe koe, gie ik derôf. It wie kertier foar trijen. Ik rûn de trep del en stapte foarsichtich de keamer yn. De doarkes fan it bedstee gienen iepen. Joazef wie ek wekker. Hy siet heal oerein.

‘Ik hie dy al oankommen heard,’ sei er. ‘Swier waar, Dingeman. Bist net benaud, wol?’

‘Nee, thús bliuw ik altyd gewoan op bêd lizzen.’

‘En hjir komst derôf.’

‘Ik hie dy noch noait sliepen sjoen.’

‘En no bin ik ek noch wekker.’

‘Ik bedoel: datst hjir yn it bedstee leist.’

‘No, sa sliep ik dus. Wat seist derfan?’

‘Spannend. Krekt in houten tinte.’

‘Meist wol even by my lizze. Stap mar yn, hjir is plak genôch foar twa.’

Joazef flapte de tekkens iepen, holp my omheech en skode

[p. 129]

doe op nei it sket. Dêr leinen we, tegearre yn it bedstee, beide op 'e rêch. We hienen de bedsteedoarren iepen.

In pear kear waard de keamer ferljochte troch in flits. Der kamen twa swiere slaggen, dêrnei luts de tonger fuort. It reinde noch altyd. Ik lei der stil nei te lústerjen.

‘Soms tink ik dat ik hjir yn in huifkarre lis,’ sei Joazef, ‘mei in moai swart hynder derfoar. Dan meitsje ik hiele reizen.’

Ik lei de hannen achter de holle en tocht nei.

‘Of in romteskip,’ sei Joazef, ‘of in ûnderseeër. Do hearst wol, ik kom oeral.’

De tonger wie no echt ôfsakke, en dêrtroch wie it krekt as reinde it noch fûler.

‘Wy lizze hjir goed, Dingeman. Of sliepst al?’

‘Lis ik no op it plakje fan dyn frou?’ frege ik ynienen. ‘Of lei dy altyd wêrsto no leist?’

‘Wat seist no allegear?’

Joazef prate ynienen drok en fluch.

‘No, dy frou,’ sei ik, ‘dy frou dêrsto ferlyfd op wiest. Dy fan dy panty.’

‘Och, leave jonge, dy hat hjir noait wenne.’

‘Of wennen jim doe ergens oars.’

‘Ja, en letter bin ik útnaaid en hjirhinne gien. Allinnich.’

‘Wiest net mear ferlyfd op har.’

‘Nee, en dat sil ik ek noait wer wurde. Net op har, en ik leau op net ien.’

It reinen waard minder. Yn pleats fan dikke bobbeldrippen, hearde ik no tinne sûsstrieltsjes.

‘Hoe kin dat,’ sei ik, ‘datst earst ferlyfd op ien bist, en letter net mear.’

‘Dingen kinne feroarje,’ sei Joazef. ‘Minsken ek.’

‘Ik leau dat ik hjir ek feroarje,’ sei ik.

[p. 130]

‘Ja,’ sei Joazef, ‘dat leau ik ek.’

‘Moatst dan altyd útnaaie?’

‘Guon kinne net útnaaie, oaren doare net. Net dat ik in held bin, mar dêrom kinst noch wol moedich wêze.’

It wie in skoft stil. As ik goed lústere, koe ik Joazef prakkesearjen hearre.

‘Ik woe gjin bitterbek wurde,’ sei er ynienen. ‘It is eins in ferhaal, mar faak kinne ferhalen dingen dúdlik meitsje.’

Doe fertelde er, yn it bedstee, dit ferhaal:

Der wie ris in kok, dy wurke yn in djoer hotel. Hy stie alle dagen mei nocht yn 'e keuken, en de gerjochten dy't er makke, wienen allegear like lekker. De kok stie namelik bekend om syn fijne smaak. Alle koks witte fan swiet, soer, sâlt en bitter, mar dizze kok koe ek noch alle smaken dêr tuskenyn. Ja wier, hy koe priuwe as gjin oar.

It wie de baas fan it hotel fansels ek net ûntgien dat er sa'n betûfte kok yn 'e keuken hie. Hy krige hieltyd mear minsken te iten. En guon bleaunen dan nachts ek noch te sliepen, want dan krigen se de oare deis wer sa'n kostlik miel. Dat de baas sei tsjin de kok, hy koe sjef-kok wurde. Dat fertsjinne helte better.

De kok stie net te springen. Hy fielde him mear kok as sjef, sei er, en hy wie tefreden mei it wurk dat er die.

Undertusken wie de kok ferlyfd wurden op in knappe servearster, en sy op him. Se hienen tegearre al in hûs kocht, en dêr woe sy it alderdjoerste guod yn ha. Se prate wiken op him yn, krekt salang oant er sei: ‘Goed, asto it graach wolst - ik sil sjef-kok wurde.’

Fan dy tiid ôf gie it hieltyd minder mei him. Hy koe der net oer om oaren te kommandearjen, en hy koe der net oer om troch oaren kommandeard te wurden. Want dy knappe en earst

[p. 131]

noch leave servearster wie thús ynienen in bazige frou. Se behannele him as wie er har biezemfeint en boadskipjonge.

It hie allegear noch goed komme kind as er besletten hie om út te naaien en hiel fier fuort te rinnen. Ut te naaien út dat hotel, fuort te rinnen by dy frou wei. Hy wie it ek faak genôch fan doel, mar it kaam noait fierder as gedachten. As it derop oankaam, wie er in tige trou persoan.

Mar soms makket trou minsken kapot. De man hie gjin wille mear, de fleur wie by him wei. Alles fielde dôf en dof en dea. It wie sa slim, dat er ek de fijne smaak ferlear dêr't er altyd sa bekend om wie. Syn sop wie wetterich, it fleis net krûdich genôch, de salades te soer, de puddinkjes te swiet. Deagewoan omdat er net mear alles priuwe koe.

Op it lêst wie it safier, fan alle smaken hie er noch mar ien smaak oer. Hy koe priuwe wat er woe, alles smakke nei itselde.

De baas fan it hotel woe it noch net leauwe. Hy sette him fan alles foar en frege dan: ‘En? Hoe smakket dat?’ Mar altyd krige er itselde antwurd: ‘Bitter.’

Slachrjemtaart mei swiete jam?

‘Bitter.’

Stamppot snijbean, trijedûbel sâlt?

‘Bitter.’

Soere hjerring mei sitroenen en augurk?

‘Bitter.’

De koks hienen der wol wille om. Se neamden him ‘Sjef Bitterbek’. Dat wie net aardich, mar se hienen wol gelyk. Want behalve dat de sjef allinnich noch mar bitter priuwe koe, koe er ek allinnich noch mar bitter prate. Hy lêbe. Hy klage. Hy prottele. Neat doogde, alles wie ferkeard. In echte bitterbek.

It duorre mar even, doe krige er ûntslach. Hy gie nei hûs ta en frege it bazige mins wat er dwaan moast. Se hie it briefke al

[p. 132]

klearlizzen: gersmeane, kantsjeknippe, paadfeie, rúthimmelje, flierdweilje - en dat wie it program foar moarns noch mar.

Hy is net âld wurden, dy Sjef Bitterbek, mar o, wat hie er in ferskriklik lang libben.

‘No ha we net allinnich in wjukkestoel,’ sei ik, ‘mar ek in wjukkebêd.’

‘Komt fan de doarkes,’ lake Joazef.

‘Wie dit al it ferhaal foar hjoed?’

‘Jûn sjogge we wer. Gean noch mar even op bêd. Hjir, nim myn bûslampe mei.’

‘Aansent nei de stêd,’ sei ik. ‘Mei de rolstoel.’

‘Ja,’ sei Joazef, ‘hooplik krij ik him klear.’