Ik was te bissie... Nederlanders en hun taal in de Verenigde Staten

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1304 B 39

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Ik was te bissie... Nederlanders en hun taal in de Verenigde Staten van Jo Daan uit 1987.

 

redactionele ingrepen

p. 21: Het bijschrift op deze pagina is verplaatst naar de bijbehorende illustratie op pagina 20.

p. 67: Het bijschrift op deze pagina is verplaatst naar de bijbehorende illustratie op pagina 66.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 2, 8) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

Nederlanders en hun taal in de Verenigde Staten

 

[pagina 3]

Ik was te bissie...

 

NEDERLANDERS EN HUN TAAL IN DE VERENIGDE STATEN
door JO DAAN

 

DE WALBURG PERS

 

[pagina 4]

Illustratie omslag: Detail van eene kermisprent waarop wordt voorgesteld het droevig relaas der miserien op eene reis van geestelijke landverhuizers naar Nieuw Luilekkerland (Rijksmuseum - Stichting, Amsterdam).

 

CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG

 

Daan, Jo

 

Ik was te bissie...: Nederlanders en hun taal in de Verenigde Staten / door Jo Daan. - Zutphen: De Walburg Pers. - Ill., tab.

Met lit. opg., reg.

ISBN 90-6011-541-4

SISO * 844.6 UDC 800.874-054.72(73) NUGI 941

Trefw.: taalgebruik; Nederlandse emigranten; Verenigde Staten van Amerika.

 

© 1987 Jo Daan, Barchem

 

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

 

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher.

 

[pagina 5]

Inhoud

Woord Vooraf

9

 

1

Wat voor mensen waren de immigranten?

15

 

	1.0	Inleiding	15
	1.1	Verschillen in religieuze groepering, economische situatie, ontwikkeling, doelstelling en thuistaal	16
	1.1.1	Verschil in religieuze groepering	16
	1.1.2	Verschil in economische situatie	19
	1.1.3	Verschil in ontwikkeling	24
	1.1.4	Verschil in doelstelling	28
	1.1.5	Verschil in thuistaal	28
	1.1.6	Samenvatting	31
	1.2	Tussen emigratie en immigratie	32
	1.3	De nederzettingen tussen 1847 en 1897	36
	1.3.1	Groei in de tweede helft van de 19e eeuw	38
	1.3.2	Ontwikkeling en onderwijs	40
	1.3.3	De taal in deze periode	41
	1.4	De twintigste eeuw	45
	1.4.1	Oorzaken en gevolgen van snellere amerikanisering	45
	1.4.2	Amerikanisering en taalgedrag	48
	Tabellen
	1.1.1	Het aandeel van de Afgescheidenen in de totale landverhuizing per provincie in 1847	17
	1.1.2.b	Verdeling naar vermogensklasse van de in 1831-1847 naar de Verenigde Staten geëmigreerde gezinshoofden en alleenstaanden	24
	1.1.5.a	Verdeling van landverhuizers naar provincie in 1847	29
	1.1.5.b	Leerlingen van de lagere scholen, aanwezigen en afwezigen	31

 

2

Wat is er op te sporen van de taalgeschiedenis en de taalontwikkeling?

51

 

	2.0	Inleiding	51
	2.1	Taal van de 19e-eeuwse immigranten: geschreven en gedrukte bronnen	52

 

 

[pagina 6]

	2.1.1	Secundaire bronnen: de geschiedschrijvers	52
	2.1.2	Primaire bronnen: brieven en herinneringen	56
	2.2	De taal in de bronnen: woordenschat en grammatika	57
	2.2.1	De woordenschat: leenwoorden, leenvertalingen, hybriden	57
	2.2.2	Morfologie en syntaxis	61
	2.2.3	Fonologische en fonetische verschijnselen	63
	2.3	Het taalgebruik van de 17e-eeuwse immigranten en hun nakomelingen	64
	2.3.1	Het taalgebruik en de sprekers	64
	2.3.2	Taalbeschrijvingen en bronnen	67
	2.4	Kenmerken van de taal	70
	2.4.1	De taal volgens de belangrijkste bronnen	70
	2.4.2	De herkomst van het oudere Nederlands	73
	2.5	De taal van de oudere en van de jongere immigranten	75
	2.6	Namen	78

 

	Kaart
	2.4.2 Isoglossen in westelijk Nederland		72

 

3

De moedertaal behouden?

81

 

	3.0	Inleiding	81
	3.1	Taalpolitiek in Rooms-Katholieke gemeenschappen	83
	3.2	Taalpolitiek bij de Vrijzinnig Hervormden	85
	3.3	Taalpolitiek in de verschillende Calvinistische nederzettingen	87
	3.3.1	Taalpolitiek in de Pella-nederzetting	87
	3.3.2	Taalpoltiek in de ‘Kolonie’ te Holland Michigan	89
	3.3.3	Taalpolitiek in de Christelijk Gereformeerde Kerk	98
	3.3.4	Taalpolitiek in Whitinsville	99
	3.4	Tegenkrachten	100
	3.5	Het onderwijs	101

 

4

Wat werd er aangetroffen in 1966?

103

 

	4.0	Inleiding	103
	4.1	Indeling van de informanten volgens generatie, herkomst, sekse, woonplaats en tijd van immigratie	104
	4.1.1	Verschillen tussen de informanten naar generatie	108
	4.1.2	Verschillen tussen de informanten naar herkomst	108
	4.2	Welke veranderingen in het taalgebruik waren vast te stellen?	109
	4.2.1	De thuistaal en de taal in het eigen gezin	109
	4.2.2	De invloed van de opleiding	115
	4.3	De thuistaal	117
	4.3.1	De thuistaal nader bekeken	120

 

 

[pagina 7]

	Tabellen
	4.1.a	Indeling naar leeftijd en generatie	104
	4.1.b	Indeling naar sekse, woonplaats en generatie	105
	4.1.c	Indeling naar tijd van immigratie en generatie	107
	4.3.a	Gegevens van de informanten van de Noord-West-Veluwe	119
	4.3.b	Taalgebruik van de informanten, ingedeeld volgens generatie en sekse	120

 

	Kaart
	4.3 Verschuiven van isoglossen op de Veluwe		119

 

	Bijlagen
	4.1	Gegevens spreker/spreekster, band nr.	123
	4.2	Vragenlijst y	123
	4.3	Reisschema	125
	4.4	Gegevens over de informanten en de opnamen	125

 

5

Analyse van enkele opnamen; kwaliteitsverschillen

126

 

	5.0	Inleiding	126
	5.1	Het intuïtieve oordeel en de achtergrond ervan	127
	5.1.1	Op zoek naar statistische verschillen	129
	5.2	Vergelijking met anderen, die goed Nederlands spreken	131
	5.2.1	De invloed van taalonderwijs en taalbeschouwing	132
	5.3	Wat is dan slecht Nederlands?	133
	5.4	Konklusie	136
	5.5	Taal van horen zeggen	137
	5.5.1	Dialekt	137
	5.5.2	Engels	139
	5.5.3	Taalwisseling	142
	5.6	Moedertaal	143
	5.6.1	Dialekt	143
	5.6.2	Engels	145
	5.6.3	Taalwisseling	146
	Tabel
	5.1.1	Verhouding van leenverschijnselen en Nederlandse elementen	129

 

Nawoord			147
Literatuur			148
Register van behandelde woorden			154
Register van personen (auteurs, informanten), plaatsen en streken			157